آفرزیس؛ راهی نو برای درمان بیماری‌های مختلف
آفرزیس: جداسازی شگفت‌انگیز برای سلامتی
در پزشکی، از روش آفرزیس برای جداسازی یا حذف بخش‌های خاصی از خون برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌شود. در این روش، دستگاهی به نام سانتریفیوژ خون را از بدن شما خارج می‌کند. ممکن است شما برای شرکت در اهدای اجزای خون به دیگران تحت عمل آفرز قرار بگیرید. همچنین، آفرز با حذف اجزای خاصی از خون، به درمان برخی بیماری‌های خاص نیز کمک می‌کند.
آفرزیس چیست؟
آفرزیس، که با نام‌های دیگری مثل «فِرِز» یا «همافرز» نیز شناخته می‌شود، روشی درمانی است که به متخصصین سلامت این امکان را می‌دهد تا برای درمان‌های پزشکی، گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، پلاکت و پلاسما را از خون فرد جدا کرده یا خارج نمایند.
در فرایند آفرزیس، دستگاه سانتریفیوژ خون را از بدن شما خارج کرده و با چرخش سریع، اجزای مختلف آن را از هم جدا می‌کند. این دستگاه اجزای مورد نظر را جدا کرده و باقی‌مانده گلبول‌های قرمز، پلاکت و پلاسما را به بدن شما باز می‌گرداند.
دو دلیل برای انجام آفرزیس وجود دارد:
• اهدای اجزای خون: شما می‌توانید برای کمک به فرد دیگری، اجزای خونی مانند گلبول‌های قرمز خود را اهدا کنید.
• دریافت درمان برای یک بیماری: متخصصین ممکن است برای خارج کردن سلول‌های خونی غیرطبیعی از خون شما، از آفرزیس استفاده کنند.
انواع مختلف آفرزیس عبارتند از:
• لِوِکافرِز: در این روش درمانی، گلبول‌های سفید از خون شما خارج می‌شوند. این کار می‌تواند به کاهش علائمی که به دلیل تکثیر غیرقابل کنترل گلبول‌های سفید ایجاد می‌شوند، کمک کند.
• جمع‌آوری سلول‌های بنیادی خون محیطی: در این روش با استفاده از آفرزیس، سلول‌های بنیادی نابالغ برای پیوند سلول‌های بنیادی جمع‌آوری می‌شوند.
• فوتوفیرز: متخصصین سلامت از فوتوفیرز برای درمان چندین بیماری استفاده می‌کنند. این روش موجب تغییر لنفوسیت‌های شما شده و به آن‌ها کمک می‌کند تا در مبارزه با عوامل خارجی مانند سلول‌های سرطانی، ویروس و باکتری‌های بیگانه، عملکرد بهتری داشته باشند. در فوتوفیرز، دستگاه سانتریفیوژ لنفوسیت‌ها را جدا کرده و قبل از بازگرداندن آن‌ها به بدن، با نور ماوراء بنفش نوع A (UVA) تحت درمان قرار می‌دهد.
• پلاسمافرِز (تعویض پلاسما): پلاسمافرز روشی برای درمان چندین بیماری جدی از طریق فرآیندی به نام «تعویض پلاسما» است.
• کاهش پلاکت: پلاکت‌ها به لخته شدن خون شما کمک می‌کنند. تعداد بالای پلاکت می‌تواند عوارضی مانند لخته خون یا خونریزی ایجاد کند. در صورت داشتن پلاکت اضافی، با استفاده از آفرزیس، قبل از بازگرداندن خون به شما، پلاکت‌ها از خون‌تان جدا می‌شوند.
• ترانسفوزیون تعویضی گلبول قرمز: متخصصین سلامت از آفرزیس برای خارج کردن گلبول‌های قرمز ناسالم و جایگزینی آن‌ها با گلبول‌های قرمز سالم اهدایی استفاده می‌کنند.
آفرزیس برای درمان چه بیماری‌هایی کاربرد دارد؟
آفرزیس نقش مهمی در درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها توسط متخصصان سلامت ایفا می‌کند. به عنوان مثال، افرادی که تحت شیمی‌درمانی شدید برای سرطان قرار می‌گیرند، ممکن است برای حفظ سلول‌های بنیادی سالم که بعد از بهبودی از درمان دریافت می‌کنند، آفرزیس انجام دهند. به طور معمول، متخصصان سلامت از آفرزیس برای درمان سرطان خون، اختلالات خونی و برخی اختلالات عصبی استفاده می‌کنند.
سرطان خون:
• لوسمی (سرطان خون) میلومونی حاد
• برخی انواع لنفوم از جمله لنفوم سلول T پوستی
• میلوم چندگانه
• ماکروگلوبولینمی والدنستروم
اختلالات خونی:
• کم‌خونی داسی‌شکل
• کرایوگلوبولینمی
• پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک
اختلالات عصبی:
متخصصان ممکن است از پلاسمافرز (تعویض پلاسما) برای درمان موارد زیر استفاده کنند:
• سندرم گیلن باره
• مولتیپل اسکلروزیس (MS)
• میاستنی گراویس
علاوه بر این، آفرزیس ممکن است برای درمان بیماری پیوند علیه میزبان (GVHD) یا رد پیوند عضو نیز کاربرد داشته باشد.
جزئیات فرآیند آفرزیس
چگونه برای آفرزیس آماده شویم؟
از آنجایی که افراد برای دلایل مختلفی در آفرزیس شرکت می‌کنند، هیچ روش واحدی برای آماده شدن برای این کار وجود ندارد. به عنوان مثال، اگر در حال اهدای سلول‌های بنیادی خون محیطی برای پیوند سلول‌های بنیادی هستید، باید چند روز قبل دارو مصرف کنید تا سلول‌های بنیادی از مغز استخوان به جریان خون شما منتقل شوند.
به طور کلی، نوشیدن مایعات فراوان در چند روز قبل از شرکت در آفرزیس توصیه می‌شود. اما پزشک شما به طور خاص توضیح خواهد داد که برای آمادگی چه کارهایی باید انجام دهید. همچنین مدت زمان انجام این روش را به شما اطلاع خواهد داد.
در طی آفرزیس چه اتفاقی می‌افتد؟
به طور کلی، این روش مراحل زیر را دنبال می‌کند:
1. روی یک صندلی راحت یا تختخواب می‌نشینید.
2. پزشک سوزنی را در رگ هر یک از بازوهای شما وارد می‌کند. هر سوزن به یک کاتتر، که یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر است، متصل می‌شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است از یک کاتتر ورید مرکزی استفاده کند.
3. یک کاتتر، خون را از بدن شما به دستگاهی که اجزای خون را جدا می‌کند، منتقل می‌کند.
4. پس از انجام این کار، کاتتر موجود در بازوی دیگر، باقی‌مانده اجزای خون را به بدن شما باز می‌گرداند.
بعد از این روش چه اتفاقی می‌افتد؟
اکثر افراد پس از انجام آفرزیس می‌توانند به فعالیت‌های روزانه خود بپردازند. از آنجایی که متخصصین سلامت از آفرزیس به روش‌های مختلف استفاده می‌کنند، بهتر است برای آگاهی از انتظارات پس از عمل، از پزشک یا تیم مرکز اهدا خون سوال کنید.
مزایای آفرزیس چیست؟
آفرزیس به متخصصین سلامت این امکان را می‌دهد تا عنصر خونی مناسب را برای یک بیماری خاص به دست آورند. همچنین روشی است که افراد مبتلا به برخی اختلالات خونی می‌توانند از طریق آن، سلول‌های خونی سالم را برای جایگزینی سلول‌های ناسالم دریافت کنند.
عوارض یا خطرات آفرزیس چیست؟
مانند بسیاری از روش‌های پزشکی، آفرزیس نیز ممکن است عوارض یا خطراتی داشته باشد. اگر در حال انجام آفرزیس هستید، پزشک شما هر گونه عارضه یا خطر بالقوه را توضیح خواهد داد. همچنین در طول فرآیند، پزشک در دسترس خواهد بود. در صورت احساس ناراحتی یا بروز هر گونه مشکل، بدون تردید تیم پزشکی را مطلع سازید.
برخی از خطرات یا عوارض بالقوه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• واکنش‌های آلرژیک: برخی افراد ممکن است به پلاسما یا گلبول‌های قرمز که پزشک برای جایگزینی سلول‌های خونی در طول آفرزیس استفاده می‌کند، حساسیت داشته باشند.
• خونریزی: گاهی اوقات، فرآیند وارد کردن سوزن به رگ برای خون‌گیری باعث خونریزی بیش از حد می‌شود.
• لخته شدن خون: افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند سرطان، دیابت یا بیماری‌های قلبی عروقی در معرض خطر لخته شدن خون هستند.
• اختلال تعادل الکترولیت: الکترولیت‌ها مواد معدنی موجود در بدن شما هستند که از عملکردهای مهم بدن پشتیبانی می‌کنند. سطح الکترولیت‌های شما ممکن است در حین آفرزیس بالا یا پایین برود.
• اضافه بار مایعات: به ندرت، مایع بیش از حد در حین آفرزیس به بدن شما باز می‌گردد که باعث تورم می‌شود.
• کلسیم خون پایین (هیپوکلسمی): این اتفاق زمانی می‌افتد که سطح کلسیم خون شما در طول آفرزیس کاهش یابد، زیرا دستگاه برای برداشتن خون از داروهای ضد انعقاد استفاده می‌کند.
• عفونت: به ندرت، عفونت ناشی از ورود سوزن رخ می‌دهد.
• افت فشار خون (هیپوتانسیون): آفرزیس باعث کاهش مقدار خون در بدن شما (حجم خون) می‌شود. هنگامی که خون کمتری در بدن شما در گردش باشد، فشار خون ممکن است کاهش یابد. فشار خون شما ممکن است به دلیل داروهای ضد انعقادی که پزشکان برای جلوگیری از لخته شدن خون در طول آفرزیس استفاده می‌کنند، کاهش یابد. همچنین ممکن است به دلیل اتساع عروق (گشاد شدن رگ‌های خونی) کاهش یابد.
• آسیب عصبی: گاهی اوقات، وارد کردن سوزن یا کاتتر باعث آسیب به اعصاب و ایجاد بی حسی، سوزن سوزن شدن یا ضعف می‌شود.
چه زمانی با پزشک خود تماس بگیرم؟
پزشک شما توضیح خواهد داد که ممکن است پس از آفرزیس چه علائمی داشته باشید. در صورت داشتن علائمی که شدیدتر یا بیشتر از حد انتظار است با پزشک خود تماس بگیرید.
سوالات متداول درباره آفرزیس
1. آفرزیس چیست؟
آفرزیس روشی است که به متخصصان سلامت این امکان را می‌دهد تا اجزای خاصی از خون مانند گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، پلاکت و پلاسما را برای درمان‌های پزشکی جدا کرده یا خارج نمایند.
2. چه زمانی باید بعد از آفرزیس با پزشک تماس بگیرم؟
در صورت بروز علائم زیر بعد از آفرزیس با پزشک خود تماس بگیرید: تب ، لرز ، خونریزی شدید ، درد شدید ، مشکل در تنفس
3. آیا آفرزیس دردناک است؟
آفرزیس معمولاً دردناک نیست. ممکن است در محل تزریق کمی درد یا ناراحتی احساس کنید.
4. چه مدت طول می‌کشد تا آفرزیس انجام شود؟
آفرزیس معمولاً 2 تا 4 ساعت طول می‌کشد.
5. آیا آفرزیس بی‌خطر است؟
آفرزیس به طور کلی یک روش بی‌خطر است. با این حال، مانند هر روش پزشکی، خطرات بالقوه‌ای نیز دارد.
6. چه کسانی می‌توانند آفرزیس انجام دهند؟
اکثر افراد سالم می‌توانند آفرزیس انجام دهند. با این حال، برخی از افراد مانند زنان باردار یا افراد مبتلا به برخی بیماری‌ها ممکن است نتوانند این روش را انجام دهند.
7. آیا می‌توانم بعد از آفرزیس رانندگی کنم؟
معمولاً بعد از آفرزیس می‌توانید رانندگی کنید. با این حال، اگر احساس سرگیجه یا ضعف می‌کنید، بهتر است از رانندگی خودداری کنید.
8. آیا می‌توانم بعد از آفرزیس به فعالیت‌های عادی خود بازگردم؟
معمولاً می‌توانید بعد از آفرزیس به فعالیت‌های عادی خود بازگردید. با این حال، ممکن است لازم باشد تا چند روز از فعالیت‌های شدید خودداری کنید.
جمع‌بندی نهایی
آفرزیس روشی است که متخصصین سلامت برای به دست آوردن یا حذف قسمت‌های خاصی از خون که برای درمان بسیاری از بیماری‌های جدی ضروری است، استفاده می‌کنند. اگر از طریق آفرزیس خون اهدا می‌کنید، ممکن است به فردی که با سرطان خون یا اختلالات خونی دست و پنجه نرم می‌کند، کمک کنید و اگر اختلالات خونی خاصی دارید، آفرزیس ممکن است روشی باشد که پزشکان بتوانند از طریق آن علائم شما را کاهش دهند.
گردآوری:بخش سلامت موزستان
