سخنان و احادیثی از ائمه درباره انصاف
حدیث و سخنان ائمه درمورد انصاف
انصاف از فضائل اخلاقی به معنای عدالت ورزی بر رعایت مساوات و برابری در رفتار با دیگران و پرداخت حقوق مردم بدون تبعیض اشاره دارد.
واژه انصاف به صورت صریح در قرآن نیامده ولی مفسران از چندین آیه رعایت انصاف در روابط اجتماعی را استنباط کرده اند. انصاف ورزی در روایات با اوصافی همچون برترین ارزش ها، سرور اعمال و سخت ترین تکالیف شناسانده شده است.
انصاف را به سه قسم انصاف در سخن، انصاف در عمل و انصاف در قضاوت تقسیم و برای آن آثاری از جمله آسایش و راحتی، جلب محبت و دوستی، افزایش روزی، تاخیر اجَل و کسب منزلت اجتماعی ذکر کرده اند.
احادیث ائمه درباره انصاف :
از مهمترین آثار و برکات مراعات انصاف آن است که شخص نه تنها خود از عذاب استیصال در دنیا رهایی می یابد، بلکه جامعه ای که در آن زندگی می کند نیز به سبب وجود انسان منصف از عذاب و خشم الهی در امان خواهد بود و خداوند به سبب همین منصف بر آن دیار و جامعه رحم می کند؛ چنان که نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
اَنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِکَ وَ انصَحِ الاُمَّهَ وَارحَمهُم فَاِذا کُنتَ کَذلِکَ وَ غَضِبَ اللّه عَلی اَهلِ بَلدَهٍ اَنتَ فیها وَاَرادَ اَن یُنزِلَ عَلَیهِمُ العَذابَ نَظَرَ اِلَیکَ فَرَحِمَهُم بِکَ؛ با مردم منصفانه رفتار کن و نسبت به آنان خیرخواه و مهربان باش، زیرا اگر چنین بودی و خداوند بر مردم آبادیی که تو در آن به سر می بری خشم گرفت و خواست بر آنان عذاب فرو فرستد، به تو نگاه می کند و به خاطر تو به آن مردم رحم می کند.
******
رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند:
أَنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِکَ وَ انصَحِ الأُمَّهَ و َارحَمهُم فَإِذا کُنتَ کَذلِکَ وَ غَضِبَ اللّهُ عَلى أَهلِ بَلدَهٍ أَنتَ فیها و َأَرادَ أَن یُنزِلَ عَلَیهِمُ العَذابَ نَظَرَ إِلَیکَ فَرَحِمَهُم بِکَ، یَقولُ اللّهُ تَعالى: (و َما کانَ رَبُّکَ لِیُهلِکَ القُرى بِظُلمٍ و َأَهلُها مُصلِحونَ)؛
با مردم منصفانه رفتار کن و نسبت به آنان خیرخواه و مهربان باش، زیرا اگر چنین بودى و خداوند بر مردم آبادیى که تو در آن به سر مى برى خشم گرفت و خواست بر آنان عذاب فرو فرستد، به تو نگاه مى کند و به خاطر تو به آن مردم رحم مى کند. خداى متعال مى فرماید «و پروردگار تو (هرگز) بر آن نبوده است که شهرهایى را که مردمش درستکارند، به ستمى هلاک کند». (مکارم الاخلاق ص 457)
******
پیامبر (ص) فرمودند :
مَن واسَی الفَقیرَ مِن مالِهِ وَاَنصَفَ النّاسَ مِن نَفسِهِ فَذالِکَ المُومِنُ حَقًّا.
هرکس از مال خود به فقیرکمک کند و اهل انصاف بوده ، حق مردم را از خود بستاند به آنان بدهد مومن حقیقی است. (آثار الصادقین ج23 ص244)
******
رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند:
مَن واسَى الفَقیرَ و َأَنصَفَ النّاسَ مِن نَفسِهِ فَذلِکَ المُؤمِنُ حَقّا؛
هر کس به نیازمند کمک مالى کند و با مردم منصفانه رفتار نماید چنین کسى مؤمن حقیقى است. (خصال ص47 ، ح 48)
******
حضرت زهرا (علیهاالسّلام) می فرمایند:
فرض الله العدل تکیناً القلوب؛
خداوند عدالت و انصاف را برای آرامش دل ها واجب نموده است.
******
حضرت علی (علیه السلام) در فرمان خود به مالک اشتر فرمودند:
«نسبت به خدا و بندگانش انصاف را از دست مده و نسبت به اطرافیان و خانواده و زیر دستانت انصاف داشته باش که اگر انصاف را پیشه خود نسازی ستم کرده ای و کسی که به بندگان خدا ستم کند خدا دشمن اوست و کسی که خدا دشمن او باشد دلیلش را باطل می سازد (عذرش را نمی پذیرد) و چنین شخصی با خدا در جنگ است مگر آن که دست از ستم بردارد و توبه کند.»
******
امام على علیه السلام فرمودند:
الإنصافُ شِیمَهُ الأشرافِ.
انصاف، خصلت بزرگان است. (غررالحکم / 570)
******
امام علی (ع) فرمودند :
وَ لِعَدُوِّکَ عَدلَکَ وَ اِنصَافَکَ؛
و در مورد دشمنت عدالت و انصافت را به کار ببر.
******
امام علی (ع) می فرمایند :
اَلاِنصافُ یَستَدیمُ المَحَبَّهَ.
انصاف محبت و دوستی را دائمی می کند. (غررالحکم ج1 ص269)
******
امام على علیه السلام :
ألا إنّهُ مَن یُنصِفُ النّاسَ مِن نَفسِهِ لَم یَزِدْهُ اللّه ُ إلاّ عِزّا.
بدانید که هر کس نسبت به مردم از خود انصاف به خرج دهد، خداوند جز بر عزّت او نمى افزاید. (کافی ج2 ،ص144 ،ح 4)
******
امام على علیه السلام :
نِظامُ الدِّینِ خَصلَتانِ : إنصافُکَ مِن نَفسِکَ، و مُواساهُ إخوانِکَ.
نظام و رشته دین دو خصلت است : انصاف داشتن و همدردى و کمک نسبت به برادران. (غررالحکم / 9983)
امام على علیه السلام :
الإنصافُ راحَهٌ.
انصاف، مایه آسایش است. (غررالحکم / 16)
******
امام على علیه السلام :
إنّ أعظَمَ المَثوبَهِ مَثوبَهُ الإنصافِ.
همانا بزرگ ترین ثواب، ثواب انصاف است. (غرر الحکم:3387)
******
امام على علیه السلام :
الْإِنْصَافُ یَرْفَعُ الْخِلَافَ وَ یُوجِبُ الِائْتِلَاف.
انصاف، اختلافات را از بین مى برد و موجب الفت و همبستگى مى شود. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 394 ، ح 9116)
******
امام على علیه السلام :
الإنصافُ زَینُ الإمرَهِ.
انصاف، زیور زمامدارى است. (غررالحکم / 923)
******
امام على علیه السلام :
مَن أَنصَفَ اُنصِفَ؛
هر کس با انصاف باشد، انصاف مى بیند. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 394 ، ح 912)
******
امام على علیه السلام :
مَن مَنَعَ الإنصافَ سَلَبَهُ اللّه ُ الإمکانَ.
کسى که انصاف (عدالت) به خرج ندهد، خداوند قدرت را از او بگیرد. (غررالحکم / 8394)
******
امام على علیه السلام :
وَابذُل … لِلعامَّهِ بِشرَکَ وَ مَحَبَّتَکَ و َلِعَدُوِّکَ عَدلَکَ وَ إِنصافَکَ … ؛
گشاده رویى و دوستى ات را براى عموم مردم و عدالت و انصافت را براى دشمنت بکار گیر. (خصال ص 147 ، ح 178)
******
امام باقر علیه السلام :
لا عَدلَ کالإنصافِ.
هیچ عدالتى چون انصاف نیست. (بحارالانوارج78 ص165 ح1)
******
امام صادق علیه السلام :
مَن أَنصَفَ النّاسَ مِن نَفسِهِ رُضِىَ بِهِ حَکَما لِغَیرِهِ؛
هر کس با مردم منصفانه رفتار کند، دیگران داورى او را مى پذیرند.
******
امام صادق علیه السلام :
ثَلاثٌ مَنْ اَتَى اللّهَ بِواحِدَهٍ مِنْهُنَّ اَوْجَبَ اللّهُ لَهُ الْجَنَّهَ: اَلاِْنْفاقُ مِنْ اِقْتارٍ وَ الْبِشْرُ لِجَمیعِ الْعالَمِ وَ الاِْنْصافُ مِنْ نَفْسِهِ؛
هر کس یکى از این کارها را به درگاه خدا ببرد، خداوند بهشت را براى او واجب مىگرداند: انفاق در تنگدستى، گشادهرویى با همگان و رفتار منصفانه. (نهج الفصاحه، ح 1281)
******
امام صادق علیه السلام :
لَیسَ مِن الإنصافِ مُطالَبَهُ الإخوانِ بالإنصافِ.
مطالبه کردن انصاف از برادران، از انصاف به دور است. (امالی شیخ طوسی / 280)
******
امام جواد (علیه السلام) می فرماید:
«ثَلاثُ خِصال تَجْتَلِبُ بِهِنَّ الْمَحَبَّهُ: الاْنْصافُ فِی الْمُعاشَرَهِ والمواساه فی الشده، والانطواع والرجوع إلى قلب سلیم؛
سه خصلت جلب محبّت می کند: انصاف در معاشرت با مردم و برابری کردن با مردم در هنگام سختی و برگشت نمودن به قلب سلیم (بدخو و سنگدل نبودن)».
در پایان :
انصاف، یکی از مهم ترین ارزش های انسانی است که نقش بسیار مهمی در زندگی فردی و اجتماعی ما ایفا می کند. برای ساختن جامعه ای بهتر و عادلانه تر، باید همه ما تلاش کنیم تا انصاف را در همه ابعاد زندگی خود رعایت کنیم.
گردآوری: بخش مذهبی موزستان
