سرفه خشک شبانه؛ علت چیست و چطور آن را متوقف کنیم؟

چرا شب‌ها سرفه خشک می‌کنیم؟ علل و راه‌های درمان سریع

برخی بیماری‌ها ممکن است باعث سرفه خشک در شب شوند. برای مثال، ریفلاکس اسیدی زمانی که دراز می‌کشید، احتمال بیشتری دارد که اسید معده به سمت مری بازگردد و منجر به سرفه شود. همچنین، چکیدن ترشحات پشت حلق ناشی از سرماخوردگی، آلرژی یا عفونت سینوسی ممکن است باعث تحریک گلو و در نتیجه سرفه شود.

نوشیدن مایعات کافی و بالا نگه داشتن سر هنگام خواب می‌تواند به کاهش حملات سرفه کمک کند. همچنین، داروهایی مانند آنتی‌هیستامین‌ها و گایافنزین ممکن است در صورت داشتن سرماخوردگی، آلرژی یا آنفولانزا مؤثر باشند. در ادامه، دلایل سرفه خشک شبانه و راه‌های مقابله با آن را بررسی خواهیم کرد.

علل سرفه خشک در شب

سرفه خشک مخاط تولید نمی‌کند. آلرژی‌ها، برخی عفونت‌ها و بیماری‌هایی مانند آسم و بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) از علل شایع آن هستند.

ریفلاکس اسیدی

بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) زمانی رخ می‌دهد که اسید معده به سمت مری بازمی‌گردد. اگر سرفه شما فقط در شب اتفاق می‌افتد، ممکن است ناشی از رفلاکس باشد، زیرا دراز کشیدن هنگام خواب احتمال بازگشت اسید معده را افزایش می‌دهد. سایر علائم GERD عبارتند از:

• درد قفسه سینه و سوزش معده

• مشکل در بلع

• احساس گیر کردن غذا در پشت جناغ سینه

• صدای گرفته

• حالت تهوع

• بازگشت غذا پس از خوردن

• گلودرد

پزشک معمولاً GERD را با توجه به علائم تشخیص می‌دهد و ممکن است آندوسکوپی را برای بررسی مری تجویز کند. تغییرات سبک زندگی، داروها و جراحی می‌توانند رفلاکس را کاهش دهند. برای جلوگیری از سرفه، بهتر است حداقل سه ساعت قبل از خواب آخرین وعده غذایی خود را مصرف کنید.

مصرف مهارکننده های ACE 

یک مطالعه نشان داد که حدود 20٪ از افرادی که از داروهای مهارکننده ACE استفاده می‌کنند، دچار سرفه می‌شوند. این داروها که برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شوند، ممکن است باعث سرفه خشک در طول روز یا شب شوند. سرفه معمولاً چند هفته پس از شروع مصرف این داروها بروز می‌کند و ممکن است متوجه نشوید که علت آن دارو است.

اگر سرفه شما شدید است، با پزشک خود درباره تغییر دارو به مسدودکننده گیرنده آنژیوتانسین II (ARB) مشورت کنید.

آسم

افراد مبتلا به آسم دارای مجاری هوایی ملتهب هستند که می‌تواند باعث سرفه، تنگی نفس و خس‌خس سینه شود. مطالعات نشان داده‌اند که سرفه ناشی از آسم در شب بدتر می‌شود. بر اساس یک تحقیق در سال 2021، ریتم شبانه‌روزی (چرخه خواب و بیداری) می‌تواند بر شدت علائم آسم تأثیر بگذارد.

برای تشخیص آسم، پزشک ممکن است اسپیرومتری (تست عملکرد ریه) را تجویز کند. همچنین ممکن است برای شناسایی محرک‌های احتمالی، مانند دود سیگار، آزمایش پوستی یا خونی آلرژی انجام شود.

بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)

COPD شامل برونشیت مزمن و آمفیزم است که هر دو بیماری ریوی هستند و تنفس را دشوار می‌کنند. در این بیماری، ممکن است سرفه شدیدی داشته باشید که به‌ویژه در صبح مقدار زیادی مخاط تولید می‌کند.سایر علائم COPD عبارتند از:

• احساس فشار در قفسه سینه

• تنگی نفس، مخصوصاً هنگام فعالیت بدنی

• خس‌خس سینه

• صدای سوت مانند هنگام تنفس

برای تشخیص COPD، پزشک ممکن است تصویربرداری با اشعه ایکس از قفسه سینه و تست‌های عملکرد ریه را انجام دهد. همچنین ممکن است آزمایش خون و سی‌تی اسکن تجویز شود.

سیاه‌سرفه (Pertussis)

سیاه‌سرفه که به عنوان “سیاه‌سرفه” یا “whooping cough” نیز شناخته می‌شود، یک عفونت باکتریایی دستگاه تنفسی است. سرفه یکی از علائم اصلی این بیماری است و می‌تواند به‌ویژه در شب شدید و شدیدتر شود. در مراحل اولیه، علائم سیاه‌سرفه شبیه به سرماخوردگی است و شامل آبریزش یا گرفتگی بینی، تب و اشک‌ریزش چشم‌ها می‌شود.

پس از یک تا دو هفته، سرفه‌های شدید همراه با حملات شدید ظاهر می‌شود که حتی ممکن است منجر به استفراغ شود. پزشک معمولاً بر اساس علائم بالینی این بیماری را تشخیص می‌دهد، اما آزمایش خون و نمونه‌گیری از مخاط نیز می‌توانند به تأیید تشخیص کمک کنند. سیاه‌سرفه بسیار مسری است، اما واکسنی برای پیشگیری از آن وجود دارد.

ذات‌الریه (Pneumonia)

ذات‌الریه یک عفونت در ریه‌ها است که علائم آن شامل موارد زیر می‌شود: 

• سرفه همراه با خلط

• تب و لرز

• مشکل در تنفس

• درد قفسه سینه هنگام نفس عمیق یا سرفه

پزشک معمولاً با گوش دادن به قفسه سینه با استتوسکوپ می‌تواند تشخیص اولیه را بدهد. برای تشخیص دقیق‌تر، ممکن است آزمایش خون و تصویربرداری با اشعه ایکس از قفسه سینه تجویز شود تا مشخص شود که عامل بیماری ویروسی یا باکتریایی است.

چکیدن ترشحات پشت حلق (Postnasal Drip)

چکیدن ترشحات پشت حلق که با نام “سندرم سرفه راه هوایی فوقانی” (UACS) نیز شناخته می‌شود، یکی از شایع‌ترین دلایل سرفه مزمن است. بیماری‌هایی مانند آلرژی و سرماخوردگی باعث می‌شوند مخاط به سمت حلق جریان پیدا کند که با تحریک انتهای عصبی گلو، منجر به سرفه می‌شود. احتقان بینی، خارش چشم و عطسه نیز ممکن است همراه با چکیدن ترشحات پشت حلق رخ دهند.

درمان‌های خانگی برای سرفه خشک

معمولاً می‌توانید سرفه خشک را در خانه با استفاده از روش‌های زیر درمان کنید. اگر بیماری‌هایی مانند آسم یا COPD دارید، حتماً علاوه بر این روش‌ها، توصیه‌های پزشک را نیز دنبال کنید.

بخور گرم استنشاق کنید

دوش آب گرم بگیرید یا از دستگاه بخور استفاده کنید تا رطوبت گلو افزایش یابد و سرفه کاهش پیدا کند. توجه داشته باشید که دستگاه بخور را به‌طور مرتب تمیز کنید تا از رشد کپک جلوگیری شود.

از سیگار کشیدن خودداری کنید

سیگار نکشید و از دود دست دوم سیگار دوری کنید، مخصوصاً اگر COPD دارید. ترک سیگار دشوار است، اما پزشک می‌تواند روش‌های موثری را برای کمک به شما پیشنهاد دهد.

سر خود را هنگام خواب بالا ببرید

تحقیقات نشان داده‌اند که بالا بردن سر در هنگام خواب به کاهش علائم GERD از جمله سرفه خشک که هنگام دراز کشیدن تشدید می‌شود، کمک می‌کند. استفاده از بالش شیب‌دار می‌تواند از بازگشت اسید معده به مری جلوگیری کند.

بدن خود را هیدراته نگه دارید

مقدار زیادی مایعات مانند آب، آب‌میوه، سوپ و نوشیدنی‌های ورزشی بنوشید. این مایعات به رقیق شدن مخاط گلو و دفع آن از طریق سرفه کمک می‌کنند.

از قرص‌های مکیدنی استفاده کنید

قرص‌های مکیدنی و آب‌نبات‌های سخت ممکن است سرفه را سرکوب کنند. انواع حاوی اکالیپتوس، عسل یا منتول می‌توانند گلو را تسکین دهند.

آلرژی‌های فصلی را کنترل کنید

می‌توانید علائم آلرژی فصلی از جمله سرفه خشک را در خانه با روش‌های زیر کاهش دهید:

• استفاده نکردن از پنکه‌ای که هوای بیرون را وارد خانه می‌کند

• بستن پنجره‌ها و استفاده از تهویه مطبوع

• پوشاندن بالش و تشک با روکش‌های ضد گرد و غبار

• دوری از حیوانات خانگی دارای مو هنگام خواب

• تعویض لباس و دوش گرفتن پس از بازگشت از بیرون

• ماندن در خانه در روزهایی که گرده گیاهان در هوا زیاد است.

• استفاده از دستگاه تصفیه هوا

درمان‌های پزشکی برای سرفه خشک

پزشک ممکن است بسته به علت سرفه خشک، داروهای بدون نسخه (OTC) یا نسخه‌ای را توصیه کند.

آنتی‌بیوتیک‌ها

اگر عفونت باکتریایی مانند ذات‌الریه یا سیاه‌سرفه داشته باشید، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند. عفونت‌های ویروسی مانند آنفلوآنزا یا کووید-19 به آنتی‌بیوتیک‌ها پاسخ نمی‌دهند، اما ممکن است به داروهای ضدویروسی مانند تامیفلو (Tamiflu) یا پاکسلووید (Paxlovid) واکنش نشان دهند. حتماً دوره کامل آنتی‌بیوتیک را طبق دستور پزشک مصرف کنید، حتی اگر زودتر احساس بهبودی کردید. در غیر این صورت، باکتری‌ها ممکن است در بدن باقی بمانند و باعث عفونت مجدد شوند.

آنتی‌هیستامین‌ها

اگر آلرژی عامل سرفه شما باشد، می‌توانید از آنتی‌هیستامین‌های بدون نسخه (مانند کپسول، شربت و اسپری بینی) استفاده کنید. آنتی‌هیستامین‌ها ، هیستامین، ماده شیمیایی آزاد شده در واکنش به آلرژن‌ها را مسدود می‌کنند. مصرف آنتی‌هیستامین قبل از خواب می‌تواند سرفه شبانه را کاهش دهد. برخی از انواع آن 24 ساعت اثر دارند، پس دستورالعمل دارو را برای تعیین میزان مصرف بررسی کنید.

برونکودیلاتورها و استروئیدهای خوراکی

این داروها علائم آسم و COPD را درمان می‌کنند. برونکودیلاتورها باعث باز شدن مجاری تنفسی و تسکین سریع می‌شوند. استروئیدهای خوراکی (مانند قرص یا شربت) برای درمان علائم مداوم به مدت یک تا دو هفته تجویز می‌شوند.

ضداحتقان‌ها (Decongestants)

ضداحتقان‌ها برای درمان گرفتگی بینی ناشی از سرماخوردگی، آلرژی و آنفلوآنزا استفاده می‌شوند. این داروها در فرم‌های مایع، قرص، اسپری بینی و … در دسترس هستند.

از ضداحتقان‌ها بیشتر از 3 روز استفاده نکنید تا از وابستگی به آنها جلوگیری شود.

گایافنزین (Guaifenesin)

گایافنزین یک داروی خلط‌آور است که به کاهش احتقان سینه ناشی از سرماخوردگی، آلرژی یا آنفلوآنزا کمک می‌کند. این دارو به صورت کپسول، مایع و قرص موجود است و می‌توان آن را به همراه آنتی‌هیستامین‌ها، ضداحتقان‌ها و سرکوب‌کننده‌های سرفه مصرف کرد.

برچسب دارو را به دقت بخوانید و مطابق دستورالعمل از آن استفاده کنید.

چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرید؟

سرفه خشک ناشی از بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی، عفونت سینوسی یا آنفلوآنزا معمولاً با درمان‌های خانگی و دارویی برطرف می‌شود. اما اگر سرفه شما بیش از 10 تا 14 روز طول بکشد یا علائم زیر را داشته باشید، باید با پزشک تماس بگیرید:

• سرفه‌ای که خون بالا می‌آورد یا به‌سرعت شدید و خشن می‌شود

• تب

• قرار گرفتن در معرض بیماری سل (TB)

• علائم نارسایی قلبی (مانند سرفه‌ای که هنگام دراز کشیدن بدتر می‌شود، بیماری قلبی و تورم پاها)

• صدای سوت‌مانند هنگام دم (استریدور)

• خلط غلیظ زرد-سبز با بوی نامطبوع

• کاهش وزن ناگهانی و تعریق شبانه

در صورت داشتن مشکلات تنفسی یا علائم واکنش آلرژیک شدید، فوراً به اورژانس مراجعه کنید. علائم واکنش آلرژیک شامل کهیر، مشکل در بلع و ورم صورت و گلو است.

سرفه شبانه در نوزادان و کودکان خردسال

اگر کودک شما سرفه خشن و شبیه پارس کردن دارد، 20 دقیقه او را در حمام بخارآلود بنشانید. همچنین می‌توانید در اتاق خواب او از دستگاه بخور سرد استفاده کنید یا از اسپری بینی سالین برای کاهش گرفتگی بینی کمک بگیرید.

مطمئن شوید که کودک مایعات کافی می‌نوشد. برای نوزادان، شیر مادر یا شیر خشک و برای کودکان بزرگ‌تر، آب توصیه می‌شود. هرگز به کودک زیر 6 سال قرص مکیدنی ندهید، زیرا خطر خفگی دارد. در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:

• اگر کودک شما زیر 3 ماه سن دارد یا موارد زیر را تجربه می‌کند:

• رنگ پریدگی یا آبی شدن صورت، لب‌ها و زبان

• سرفه‌ای که بیش از یک هفته طول بکشد یا بدتر شود

• تب بیش از 2 روز ادامه داشته باشد

• سرفه‌های شدید همراه با خس‌خس سینه

• تنگی نفس و مشکل در تنفس

• صدای استریدور (سوت‌مانند هنگام دم)

• اگر کودک شما هر سال در زمان مشخصی یا در مواجهه با مواد آلرژی‌زا (مانند گرد و غبار، حیوانات خانگی یا گرده گیاهان) دچار سرفه می‌شود، با پزشک مشورت کنید. پزشک می‌تواند آلرژی را تشخیص داده و درمان مناسب را توصیه کند.

سوالات متداول درباره سرفه خشک در شب

1. آیا خوابیدن با بالش بلندتر به کاهش سرفه کمک می‌کند؟

بله، بالا بردن سر هنگام خواب می‌تواند از بازگشت اسید معده جلوگیری کند و تجمع مخاط در گلو را کاهش دهد که هر دو عامل در بهبود سرفه شبانه مؤثر هستند.

2. آیا نوشیدن آب گرم قبل از خواب به کاهش سرفه کمک می‌کند؟

بله، مایعات گرم مانند دمنوش عسل و زنجبیل، چای بابونه یا آب گرم با لیمو می‌توانند به آرام کردن گلو و کاهش تحریک آن کمک کنند.

3. آیا دستگاه بخور به بهبود سرفه شبانه کمک می‌کند؟

بله، استفاده از بخور سرد می‌تواند رطوبت هوا را افزایش داده و از خشکی گلو جلوگیری کند که در نتیجه سرفه کاهش می‌یابد.

4. آیا سرفه خشک شبانه نشانه بیماری جدی است؟

معمولاً سرفه خشک شبانه نشانه‌ای از سرماخوردگی، آلرژی یا ریفلاکس اسیدی است. اما اگر بیش از دو هفته طول بکشد، همراه با تب، کاهش وزن یا تنگی نفس باشد، ممکن است نشانه بیماری‌های جدی‌تری مانند آسم، برونشیت مزمن یا ذات‌الریه باشد و نیاز به بررسی پزشکی دارد.

5. چگونه سرفه خشک ناشی از ریفلاکس اسید را کاهش دهیم؟

حداقل 2-3 ساعت قبل از خواب غذا نخورید.

از مصرف غذاهای چرب، تند و نوشیدنی‌های کافئین‌دار خودداری کنید.

سر تخت خود را کمی بالا ببرید تا از بازگشت اسید معده جلوگیری شود.

6. آیا استرس و اضطراب می‌توانند باعث سرفه خشک شوند؟

بله، استرس و اضطراب می‌توانند منجر به سرفه عصبی شوند که معمولاً بدون خلط و در شرایط استرس‌زا بدتر می‌شود. تمرینات تنفس عمیق و مدیتیشن می‌توانند به کاهش این نوع سرفه کمک کنند.

بررسی سریع

سرفه خشک در شب می‌تواند خواب شما را مختل کند. عواملی مانند ریفلاکس اسید، التهاب راه‌های هوایی و ترشح پشت حلق ممکن است باعث حمله سرفه شوند. همچنین سرفه خشک می‌تواند یکی از عوارض جانبی مهارکننده‌های ACE (داروهای فشار خون) یا نشانه‌ای از COPD، ذات‌الریه یا سیاه‌سرفه باشد. مهم است که صرف‌نظر از علت، با پزشک مشورت کنید. پزشک می‌تواند درمان‌های خانگی و دارویی مناسب را توصیه کند تا خواب بهتری داشته باشید.

گردآوری:بخش سلامت موزستان