چرا کابوس می‌بینیم؟

در فیلم جدید “کریستوفر نولان” با نام “آغاز” که در دسته فیلم‌های تخیلی گروه‌بندی می‌شود شخصیت‌های فیلم می‌توانند به رویاهای دیگر افراد وارد شده و در آن تغییراتی ایجاد کنند. شاید امروز دانشمندان واقعی نتوانند چنین کاری انجام دهند اما می‌توانند با استفاده از فناوری‌های جدید تصویربرداری مغزی به‌راحتی فعالیت‌های مغز را مشخص کرده و بگویند که آیا فرد در حال حساب کردن، حرف زدن، خواندن و یا ترسیدن از یک کابوس است.

“دیردرا برت” روانشناس دانشگاه هاروارد می‌گوید با اینکه فناوری‌های تصویربرداری روز‌ به‌روز در حال دقیق‌تر شدن هستند اما وی در امکان عملی شدن آنچه در فیلم “آغاز” به نمایش گذاشته می‌شود تردید دارد.

اما دانشمندان در حال حاضر می‌توانند با استفاده از فناوری‌های برق‌نگاری مغزی یا EEG، قلب‌نگاری الکتریکی یا EKG و فناوری حرکت چشم یا REMT طی دوره‌های مختلف خواب دریابند کدامیک از بخ‌شهای مغز فعال است تا به این شکل امواج مغزی فرد خواب را ضبط کرده و در برخی از مواقع رویای فرد را از طریق این امواج مغزی ترجمه کنند.

نگاهی مخفیانه به رویاهای انسان

در یکی از آزمایش‌ها، محققان داوطلبی که به خواب رفته بود را از طریق کابلهایی به روباتی وصل کردند تا روبات بتواند آنچه فرد در رویا می‌بیند را بازی کند. در این آزمایش روبات از اطلاعات به دست آمده از حرکات چشم فرد برای یافتن جهتی که باید به آن نگاه کند استفاده می‌کرد.

به گفته “برت” امواج مغزی را می‌توان به عمل ترجمه کرد. برای مثال فناوری تصویربرداری مغزی می‌تواند تعیین کند فرد در خواب کابوس می‌بیند و یا در حال پرواز کردن است.

ذهن انسان از فرصت خواب برای فعال سازی مجدد خود و حل مشکلات استفاده می کند. “برت” برای اثبات این فرضیه از تعدادی از دانشجویان خواست قبل از به خواب رفتن بر روی مشکلات و مسأله‌های تکالیف کلاسی خود تمرکز کنند. در پایان این آزمایش نیمی از دانشجویان اعلام کردند خوابی درباره مسأله مورد نظرشان دیده اند و در حدود یک چهارم از آنها نیز پاسخ مسأله خود را در خواب یافته بودند.

به گفته “برت” این نشان می‌دهد مغز انسان مانند زمانی که در بیداری برای حل مشکلی فعالیت می‌کند در هنگام خواب دیدن نیز فعالیت خواهد داشت. دانشمندان در حال حاضر فواید خواب مناسب در شب را به اثبات رسانده‌اند اما فواید روانی رویاها و مفاهیم آنها همچنان ناشناخته باقی مانده‌اند.

بیشتر رویاها در مرحله REM، دوره‌ای که با حرکات متوالی چشم همراه است ظاهر می‌شوند که طی این مرحله بخش‌هایی از مغز استراحت کرده و عوامل شیمیایی مغز از جمله انتقال دهده‌های نورونی تجدید نیرو می‌کنند. با این همه گاه رویاها در دیگر مراحل خواب انسان نیز رخ می‌دهند. به‌ویژه در افرادی که به اختلال فشار روانی پس آسیبی و دیگر مشکلات مختل کننده خواب مبتلا باشند.

به گفته “برت” خواب‌های عجیب می‌توانند مهم و تشبیهی باشند. بسیاری از رویاها در صورتی که فرد درباره مفهوم آنها فکر کرده و به ریشه نمادین آن پی ببرد می توانند در زندگی فرد تاثیرگذار باشند.

کابوس دیدن لازم است

در این صورت اگر رویاها شیوه‌ای طبیعی برای یافتن راه حلی خلاقانه برای مشکلات به شمار می‌رود، شاید این سئوال پیش آید که هدف از کابوس دیدن چیست؟

“برت” می‌گوید کابوس‌ها می‌توانند برای هشیاری ما از وجود خطرهای ممکن به وجود آیند. کابوس‌های پس‌آسیبی که تنها می‌توانند آسیبی دوباره به فرد وارد کنند، شاید در دوران اجداد و نیاکان انسان مفید بوده‌اند و در زمان حمله موجودی وحشی یا نزدیک شدن یک خطر، آنها را از خواب بیدار می‌کرده‌اند.

اما این زنگ هشدار تکاملی در زندگی امروز چندان کاربردی نیست زیرا کمتر پیش می‌آید خطرهایی که در زندگی مدرن در کمین انسانها قرار دارد. در فواصل زمانی کوتاه برای قربانیان مشابهی تکرار شود، با این حال برخی از کابوس‌ها می‌توانند توجه فرد را نسبت به امری نگران کننده و یا موضوعی که برای فرد از اهمیت برخوردار است جلب کرده و واکنش وی را نسبت به آن موضوع تغییر دهد.

همچنین مطالعات “برت” نشان می‌دهند بسیاری از رویاها مفاهیم پنهانی دارند و پیامهای آن برای راهنمایی فرد در زندگی بیرون از سرزمین رویاها است، همچنین گاه رویاهای عجیب و غریب هیچ مفهومی ندارند.

asriran.com