آیا صندوق خیریه برای شیعیان توسط امام صادق تاسیس شد؟
آیا صندوق خیریه را امام صادق تاسیس کرد ؟
تاسیس صندوق خیریه برای شیعیان توسط امام صادق (ع)
آیت الله العظمی جوادی آملی:
امام صادق (ع) معارف توحید الهی را احیاء و شکوفا کرد.
آیت الله العظمی جوادی آملی: امام صادق علیه السلام شاگردان مخصوص خودش را با علوم فراوان تربیت می‌کرد؛ بخشی را در مسائل فقهی، بخشی را در مسائل تفسیری، بخشی را در مسائل کلامی که تشیع را نجات داد، ولایت را نجات داد، امامت را نجات داد دیگر آن تحریف‌هایی که راه پیدا کرد همه آن مسائل را به جای اصلی اش برگرداند و تفرقه‌زدایی کرد.
آیت الله العظمی جوادی آملی در یکی از جلسات درس اخلاق خود به تبیین احیای معارف توحیدی توسط آن امام همام پرداخته و بیان داشتند:
کار وجود مبارک امام صادق همان کار پیامبر (ص) و وجود مبارک حضرت امیر (ع) بود که همان احیای معارف توحید الهی، نفی جبرو نفی تفویض بود اینها را وجود مبارک امیرالمؤمنین در همان طلیعه امر بررسی کرد و وجود مبارک امام صادق (ع) اینها را احیا کرد و شکوفا کرد.
معظم له به توجه ویژه ی آن حضرت نسبت به پرورش جامعه هم اشاره داشته و فرمودند:
آن حضرت برای اینکه جامعه را هم بپروراند یک صندوق خیریه‌ای تأسیس کرد؛ مرحوم کلینی نقل می‌کند که مفضّل‌بن‌عمر می‌گوید وجود مبارک امام صادق (ع) یک صندوق خیریه تأسیس کرد و بودجه‌ای در آن صندوق گذاشت و مرا مسئول آن صندوق کرد. فرمود:
در شهر بررسی کن هر جا اختلافی بین افراد خانواده هست، اختلافی بین دو نفر هست، اگر توانستی از راه موعظه و نصیحت این اختلاف را به وحدت تبدیل کنی که بسیار خوب است و اگر مسئله مالی و مشکل مالی بود و در اثر مال با هم اختلاف کردند از این صندوق خیریه این مال را بگیر به آنها بده و اختلاف آنها را حل کن، این کار وجود مبارک امام صادق بود در ساختن یک امّت واحده.
مفضّل‌بن‌عمر طبق نقل مرحوم کلینی می‌گوید من یک روز داشتم از کوچه‌های مدینه عبور می‌کردم دیدم از خانه‌ای سر و صدا بلند است؛ سعید‌بن‌بیان با دامادشان در میراث بعضی از متوفّاها اختلاف کردند لذا من اینها را دعوت کردم و گفتم مشکل شما چیست؟ گفتند ما اختلاف مالی داریم. نصیحت کردم موعظه کردم دیدم اثر نمی‌کند، بعد گفتم اختلاف مالی شما چقدر است؟ گفتند فلان مبلغ است، من از صندوق خیریه امام صادق این مبلغ را گرفتم و دادم و اختلاف اینها را حل کردم بعد وقتی که خواستند بروند به آنها گفتم بدانید این مال برای من نیست همه اینها برای وجود مبارک امام صادق است، به من دستور داد اختلاف شیعه‌ها را حل کن، مبادا یک وقت از من قدردانی کنید اگر هم نعمتی هست از وجود مبارک امام صادق است.
آیت الله جوادی آملی به امور دیگری که بدست مبارک آن امام به انجام رسید پرداخته و بیان کردند: آن حضرت شاگردان مخصوص خودش را هم با علوم فراوان تربیت می‌کرد؛ بخشی را در مسائل فقهی، بخشی را در مسائل تفسیری، بخشی را در مسائل کلامی که تشیع را نجات داد، ولایت را نجات داد، امامت را نجات داد دیگر آن تحریف‌هایی که راه پیدا کرد همه آن مسائل را به جای اصل‌اش برگرداند و تفرقه‌زدایی کرد.
ایشان ادامه دادند: همان مشکلی که وجود مبارک پیامبر داشت و مشکل‌گشایی که به دست رسالت رسول اکرم انجام شد، همان مشکل در زمان امام صادق (ع) بود و همان مشکل‌گشایی به دست امام صادق (ع) حل شد.
مرجع تقلید شیعیان با گستردگی مشکلات اعتقادی مردم در زمان امام ششم علیه السلام بیان داشتند: مشکلات اعتقادی مردم حجاز، مجاوران حجاز و جهان معاصر در ابتدای بعثت پیامبر اسلام، الحاد ، شرک و مشوبیّت اعتقادی و مانند آن بود؛ در عصر امام صادق (ع) هم همین مشکلات محلّی و ملّی از یک سو، منطقه‌ای از سوی دیگر و بین‌المللی از سوی سوم وجود داشت.
ایشان با بیان این مطلب که استقامت و پایداری امام صادق علیه السلام اصل اسلام را حفظ کرد، گفتند: این نبود که امام صادق علیه السلام تنها حوزه علمیه داشته باشد و رئیس مذهب باشد و حکم فقهی بیان کند؛ او با ملحدان از یک سو، با مشرکان از سوی دیگر، با کسانی که مشوبیت اعتقادی و اخلاقی داشتند از سوی دیگر، با امویان و عباسیان از سوی دیگر به مبارزه برخاست و ضمن معرفی نظام اسلامی، با استقامت و پایداری این نظام را حفظ کرد.
اما چه چیزی می‌دانیم؟
با این حال، از سیره عملی امام صادق (ع) و دیگر ائمه معصومین (ع) می‌توان به اهمیت کمک به نیازمندان و ایجاد عدالت اجتماعی در اسلام پی برد. آنها همواره بر اهمیت انفاق و کمک به مستمندان تاکید می‌کردند و خود نیز در این زمینه پیشگام بودند.
چه اقداماتی در راستای کمک به نیازمندان انجام می‌شد؟
توزیع زکات و خمس: شیعیان در زمان امام صادق (ع) و پس از آن به پرداخت زکات و خمس بسیار اهمیت می‌دادند و این اموال در راه کمک به نیازمندان هزینه می‌شد.
ایجاد وقف: وقف اموالی برای اهداف خیرخواهانه مانند کمک به فقرا، ساخت مساجد و مدارس از سنت‌های پسندیده در اسلام بوده است و بسیاری از شیعیان در این زمینه اقدام می‌کردند.
کمک‌های فردی و جمعی: علاوه بر موارد فوق، شیعیان به صورت فردی و جمعی به نیازمندان کمک می‌کردند. این کمک‌ها می‌توانست به صورت مالی، غذایی، پوشاک و یا هر نوع کمک دیگری باشد.
سخن پایانی :
اگر چه سند مشخصی مبنی بر تاسیس یک صندوق خیریه خاص توسط امام صادق (ع) وجود ندارد، اما می‌توان با اطمینان گفت که ایشان و شیعیان در آن دوره به کمک به نیازمندان و ایجاد عدالت اجتماعی بسیار اهمیت می‌دادند. این سنت حسنه تا به امروز نیز در بین شیعیان ادامه دارد و بسیاری از موسسات خیریه و عام‌المنفعه توسط شیعیان تاسیس شده‌اند.
گردآوری : بخش مذهبی موزستان
