احکام کشتن حیوانات در اسلام

کشتن حیوانات در اسلام چه حکمی دارد ؟

در اسلام، کشتن حیوانات به طور کلی جایز است، اما با شرایط و آداب خاصی همراه است.

حکم کشتن حیوانات در اسلام :

در اسلام، کشتن حیوانات تابع احکام و قواعدی است که در قرآن، احادیث و فقه اسلامی بیان شده است. این احکام با توجه به نوع حیوان، هدف از کشتن و شرایط آن متفاوت است.

به جز حیواناتی که جهت مصرف و خوراک انسان کشته می شود؛ در مورد کشتن سایر حیوانات، توجه به دو نکته ضروری است:

1- هر حیوانی که در ملکیت دیگری است؛ کشتن آن ممنوع است.

2- هر حیوانی که آزار دهنده است و برای دفع آزار آن، راهی جز کشتن نیست؛ می توان آن را کشت. گرچه مانند پرستو باشد که کشتن آن به خودی خود کراهت دارد.

دین ما در مورد آزار و اذیت حیوانات سکوت نکرده است و حیوان آزاری را یکی از بدترین گناهان شمرده. شاید بسیاری ندانند که در مبانی فقهی ما رعایت حقوق حیوانات مورد توجه قرار گرفته است. واقعیت این است که در اسلام، آزار و اذیت حیوانات و کشتن بی دلیل آن‌ها، نهی شده است و این عمل، از زشتترین گناهان شمرده شده است.

حیوانات حلال گوشت و حرام گوشت :

اولین تفکیک در مورد کشتن حیوانات، دسته بندی آنها به دو گروه حلال گوشت و حرام گوشت است. گوشت حیوانات حلال گوشت پس از ذبح شرعی، قابل خوردن است. در مقابل، خوردن گوشت حیوانات حرام گوشت در هر شرایطی حرام است.

شرایط ذبح شرعی :

ذبح شرعی، روشی خاص برای کشتن حیوانات حلال گوشت است که در اسلام واجب شده است. در ذبح شرعی باید به نکات زیر توجه شود:

نیاز به ذبح کننده مسلمان: ذبح کننده باید مسلمان، عاقل، بالغ و ممیز باشد.

توجه به قبله: حیوان باید رو به قبله ذبح شود.

بریدن نای و رگ های گردن: با وسیله ای تیز، نای و رگ های گردن حیوان به طور کامل بریده شود.

ذکر نام خدا: قبل از ذبح، نام خدا باید بر زبان آورده شود.

کاهش درد و رنج حیوان: حیوان باید در کمترین درد و رنج ممکن ذبح شود.

احکام کشتن حیوانات حلال گوشت :

برای مصرف گوشت: کشتن حیوان حلال گوشت برای مصرف گوشت آن، با رعایت شرایط ذبح شرعی، جایز است.

برای دفع ضرر: کشتن حیوان حلال گوشت برای دفع ضرر، مانند حیوانی که به انسان یا اموال او حمله می کند، جایز است.

برای قربانی: کشتن حیوان حلال گوشت در مناسبت های مذهبی مانند عید قربان، با نیت قربانی، واجب یا مستحب است.

برای صید و شکار: شکار حیوانات حلال گوشت در طبیعت، با رعایت قوانین و مقررات شکار، جایز است.

بدون دلیل: کشتن حیوان حلال گوشت بدون هیچ دلیل موجهی، کراهت دارد و در برخی روایات حرام دانسته شده است.

احکام کشتن حیوانات حرام گوشت :

به طور کلی: کشتن حیوانات حرام گوشت در هر شرایطی حرام است.

برای دفع ضرر: در برخی موارد خاص، مانند حیوان حرام گوشتی که به انسان یا اموال او حمله می کند، کشتن آن برای دفع ضرر جایز است.

پرسش : کشتن جانوران موذی؛ مانند مورچه، سوسک، مار، عقرب، موش و گربه چه حکمی دارد؟ آیا نحوه کشتن هم فرق می‌کند؟ مثلاً استفاده از چسب موش برای از بین بردن موش منزل با توجه به این‌که ممکن است موش با زجر کشته شود جایز است؟ ب. آیا حدیث «اقتلوا الموذی قبل ان یؤذی» صحیح است؟

پاسخ : یکی از دلایل خلقت جانوران، خدمت‌رسانى و سوددهى آنان به انسان‌ها است. اما این، بدان معنا نیست که این حیوانات پیش خداوند، هیچ ارزشی نداشته و تنها نفع و منفعت انسان ملاک است، بلکه بر عکس؛ آدمیان هم در برابر بهره‌برداری از آنها به رعایت احترام ذاتی و حق حیات آنها مکلف‌اند و از سوی پروردگار حقوقی بر عهده انسان‌ها قرار گرفته و از آزار و اذیت نابجای حیوانات نیز نهی شده است.

در مورد از بین بردن حیوانات موذی باید گفت؛ کشتن حیوانات موذی، تا زمانی که ضرر به انسان می‌رسانند و یا احتمال ضرر رساندنشان وجود دارد؛ امری عقلایی بوده که شرع نیز بر این امر، مهر تأیید زده است. اما اگر انسان در مکانی غیر مسکونی؛ مانند کوه‌ها و بیابان‌ها، ‌این حیوانات موذی را دید که در آن‌جا هیچ خطری برای انسان و زندگی و آرامش او  نداشته و هیچ تهدیدی را متوجه او نمی‌کنند؛ ‌آیا می‌توان آنها را کشت؟ از روایات و عقل، چنین بر می‌آید که از کشتن حیوان بی‌آزار باید پرهیز کرد.

پرسش : آیا کشتن حیوان مریض که به زودی می میرد، با روش مرگ آسان (euthanasia) جایز است. شخص مسلمان حیوان اهلی دارد. این حیوان الان بسیار مریض است و به زودی می میرد. 

آیا به کارگیری مرگ آسان (euthanasia) برای آن حیوان جایز است؟ 

پاسخ آیت الله هادوی تهرانی : در حیوانات غیر موذی خیر جایز نیست؛ مگر آنکه نکته ای عقلائی مانند ضرورت بهداشتی و دفع ضرر از انسان ها در کشتن حیوان وجود داشته باشد.

آیا سوزاندن (cremate) جایز است؟

پاسخ آیت الله هادوی تهرانی : در انواع حیوانات زنده این کار جایز نیست اما پس از مردنش، سوزاندن جسدش اشکال ندارد.

آیا باید دفن شود؟ چنان که باید دفن شود، آداب دفن حیوان را بفرمایید.

پاسخ آیت الله هادوی تهرانی : لازم نیست.

اگر که آن حیوان سگ اهلی باشد، حکم چیست؟

پاسخ آیت الله هادوی تهرانی : در این مسأله فرقی بین انواع حیوانات نیست.

کشتن و از بین بردن حیوانات موذی چه حکمی دارد؟

پاسخ آیت الله مکارم شیرازی : گر هیچ راه دیگری برای دور کردن این قبیل موجودات وجود نداشته باشد کشتن آن ها مانعی ندارد.

کشتن و آزار حیوانات بی آزار چه حکمی دارد؟ برای جبران تکلیف چیست؟

پاسخ آیت الله مکارم شیرازی : کشتن و آزار حیوانات غیر موذى اشکال دارد، و حمایت از آنان خوب است؛ ضمنا در صورت کشتن حیوانات غیر موذی، چنانچه مالکی دارد باید قیمت آن را به مالکش بدهد.

آیا انسان می تواند بدون عذر حیوانات موذی را بکشد؟

پاسخ آیت الله مکارم شیرازی : اگر هیچ راه دیگری برای دور کردن و دفع ضرر این قبیل موجودات وجود نداشته باشد کشتن آن ها مانعی ندارد.

آداب رفتار با حیوانات :

اسلام در کنار احکام مربوط به کشتن حیوانات، بر رعایت آداب اخلاقی در رفتار با آنها نیز تاکید دارد. از جمله این آداب می توان به موارد زیر اشاره کرد:

آزار نرساندن به حیوانات: آزار رساندن به حیوانات، چه حلال گوشت و چه حرام گوشت، حرام است.

تامین نیازهای حیوانات: باید نیازهای حیوانات مانند غذا، آب و پناهگاه را به درستی تامین کرد.

نیکی به حیوانات: نیکی به حیوانات و مهربانی با آنها، از جمله صفات نیکو در اسلام شمرده شده است.

گردآوری: بخش مذهبی موزستان