از ورزشگاه تا خیابان؛ دولت حریف نسل Z نمی‌شود! | معترضان مراکش: ما بیمارستان نداریم، شما برای فوتبال هزینه می‌کنید؟
به گزارش خبرورزشی، دو سال پس از انتخاب مراکش به‌عنوان یکی از میزبانان مشترک جام جهانی 2030، سرمایه‌گذاری چند میلیارد یورویی دولت در این رویداد، به محور اعتراضات تبدیل شده است. معترضان، که عمدتاً جوان هستند، اکنون در دومین هفته متوالی به خیابان‌ها آمده‌اند تا خواستار خدمات عمومی بهتر شوند.
با فراخوان گروه‌های آنلاین مانند GenZ 212 و Morocco Youth Voices، هزاران جوان در دوازده شهر مراکش با پلاکارد در دست و شعارهایی مانند «ورزشگاه‌ها اینجا هستند، اما بیمارستان‌ها کجا هستند؟» اعتراض کردند. هزینه تقریبی 6 میلیارد یورویی ساخت و بازسازی ورزشگاه‌ها و جاده‌ها برای جام جهانی، محور اصلی خشم معترضان است، اما جام ملت‌های آفریقا که از 20 دسامبر آغاز می‌شود نیز ممکن است فشار زیادی بر دولت وارد کند.
عبدالرحیم بوکیره، استاد جامعه‌شناسی ورزش در دانشگاه حسن یکم، می‌گوید: فوتبال فراتر از سرگرمی و ورزش است؛ وسیله‌ای برای غرور ملی، همبستگی اجتماعی و ایجاد هویت است، اما ضعف‌های ساختاری مانند نابرابری و کمبود فضا را نیز نشان می‌دهد.
میزبانی دوگانه و چالش‌ها
کنفدراسیون فوتبال آفریقا (CAF) درباره اعتراض‌ها اظهارنظر نکرده است. طبق گزارش وزارت کشور، این اعتراض‌ها تا کنون باعث زخمی شدن حداقل 589 پلیس و 50 غیرنظامی و دستگیری نزدیک به 500 نفر شده است.
مراکش در سپتامبر 2023 میزبانی جام ملت‌های آفریقا را دریافت کرد؛ یک سال پس از اینکه گینه به دلیل عقب‌ماندگی در بازسازی ورزشگاه‌ها و جاده‌ها از میزبانی محروم شد. کمی بعد، فیفا میزبانی مشترک جام جهانی 2030 با پرتغال و اسپانیا را نیز به مراکش اعطا کرد.
حال، با ادامه اعتراض‌ها و فراخوان GenZ 212 برای استعفای نخست‌وزیر عزیز اخنوش، دولت و مسئولان فوتبال با پرسشی جدی مواجه شده‌اند: چگونه می‌توانند نارضایتی‌ها را کاهش دهند تا تورنمنت‌ها بدون تنش برگزار شود؟
جوانان و خواسته‌هایشان
تهانی برهما، پژوهشگر و دبیرکل انجمن مراکشی حقوق بشر، گفت: «جوانان مراکش به خیابان‌ها آمده‌اند تا برای داشتن بیمارستان‌های کارآمد، مدارس باکیفیت و شغل‌های مناسب اعتراض کنند. آن‌ها میلیاردها یوروی هزینه‌شده برای ورزشگاه‌ها را در حالی که خدمات پایه‌ای فروپاشیده، قبول ندارند. مهم‌تر اینکه آن‌ها وعده نمی‌خواهند؛ حق و حقوقشان را می‌خواهند.»
نسل متولد 1995 تا 2010 حدود یک پنجم جمعیت 38 میلیونی مراکش را تشکیل می‌دهد. نرخ بیکاری این گروه در سال 2025 به 35.8 درصد برای 15 تا 24 ساله‌ها و 21.9 درصد برای 25 تا 34 ساله‌ها رسیده است. توانایی این نسل برای بسیج سریع و فعالانه از طریق شبکه‌های اجتماعی، آن‌ها را به جمعیتی پرقدرت و پرخشم تبدیل کرده است، به‌ویژه پس از مرگ چند نوزاد در بخش زایمان بیمارستان آگادیر که به گفته جوانان، نشان‌دهنده ضعف سیستم بهداشت عمومی است.
اخنوش، شهردار آگادیر و نخست‌وزیر مراکش، اعتراف کرد که مشکلات این بیمارستان ده‌ها سال است ادامه دارد و دولت در حال ساخت و ارتقای بیمارستان‌ها در سراسر کشور است. با این حال، آمار WHO نشان می‌دهد که این مسیر طولانی خواهد بود؛ مراکش تنها 7.7 پزشک به ازای هر 10 هزار نفر جمعیت دارد، در حالی که WHO توصیه می‌کند این عدد باید 25 باشد.
اولویت‌های هزینه‌ای و نارضایتی‌ها
دولت همچنین به دلیل کمک ناکافی به قربانیان زلزله 2023 در کوه‌های اطلس مورد انتقاد قرار گرفته است. این زلزله بیش از 2,900 کشته و 5,500 زخمی برجای گذاشت.
دو سال بعد، ولیعهد مولای الحسن ورزشگاه 68,000 نفری پرنس مولای عبدالله در رباط را افتتاح کرد. این ورزشگاه میزبان نخستین و آخرین بازی جام ملت‌ها خواهد بود. همزمان، بازماندگان زلزله در مقابل پارلمان تجمع کردند و با پلاکاردهایی با نام روستاهای ویران‌شده، اعتراض کردند: «پول زلزله کجا رفت؟ به جشن‌ها و ورزشگاه‌ها!»
نگرانی‌های گردشگری و امنیت
در حالی که سازمان‌دهندگان خواستار اعتراضات مسالمت‌آمیز هستند، در هفته‌های گذشته گزارش‌هایی از خشونت در برخی شهرهای کوچک منتشر شده است، از جمله سه کشته در روستای القلیعه نزدیک آگادیر. در شهرهای سلا، طنجه و سیدی‌بیبی نیز حملات و سنگ‌پرانی گزارش شده است.
گردشگری که سهم قابل توجهی در اقتصاد مراکش دارد و 7 درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد، ممکن است تحت تأثیر این ناآرامی‌ها قرار گیرد. با این حال، جام ملت‌های 2025 می‌تواند تعداد گردشگران را افزایش دهد، به شرطی که تهدید اعتراض و خشونت مهار شود.
فواید و چالش‌ها
بوکیره معتقد است: «فوتبال ابزاری برای قدرت نرم است. میزبانی تورنمنت‌های بزرگ، بهبود زیرساخت‌ها و جلب توجه جهانی نشان می‌دهد فوتبال فراتر از ورزش عمل می‌کند و تصویری مدرن از کشور ارائه می‌دهد.»
او همچنین تأکید کرد که چنین رویدادهایی اشتغال ایجاد می‌کنند، گردشگران و سرمایه جذب می‌کنند و به توسعه اقتصادی کمک می‌کنند. با این حال، با توجه به خواست اصلاحات بنیادین از سوی جوانان، تضمینی وجود ندارد که این منطق آن‌ها را راضی کند.
برهما گفت: «جوانان و کل جمعیت مراکش مدت‌هاست رنج می‌برند. آن‌ها خواستار آزادی و کرامت هستند و این خواسته‌ها روزبه‌روز بیشتر خواهد شد.»
