اعاده حیثیت چیست؟ نحوه شکایت و مجازات اعاده حیثیت

اعاده حیثیت، شرایط و مراحل قانونی آن 

اگر کسی اقدام به انتشار مطلب دروغ ، تهمت و افترا علیه دیگری نماید و نتواند صحت آن را اثبات کند ، طرف مقابل میتواند علیه او اعاده حیثیت نماید و بعد از شکایت او را به مجازات قانونی محکوم کند. مهلت شکایت اعاده حیثیت یک سال از تاریخ وقوع جرم است. 

از نظر قانونی ، جان ، مال ، حقوق و حیثیت افراد مصون از تعرض است و کسی حق ندارد آبرو، اعتبار ، حیثیت و حقوق قانونی دیگران را پایمال کند. 

در صورتی که شخصی اقدام به زیر پا گذاشتن حقوق معنوی یا مادی درگان نماید و اعمالی را به آنها نسبت دهد و منجر به لکه دار شدن آبروی آن شخص شود ، براساس قانون شخصی که به او اتهام وارد شده است میتواند اعاده حیثیت یا ادعای شرف کند.

اعاده حیثیت چیست؟

مفهوم عرفی اعاده حیثیت یا اعاده شرف یعنی این که اگر نسبت ناروایی به شخصی داده شود او  می تواند به دادگاه مراجعه کرده و اعاده حیثیت کند. 

مفهوم حقوقی اعاده حیثیت یا اعاده شرف یعنی اگر شخصی ارتکاب یک جرم را به دیگری نسبت دهد ولی با واقعیت مطابقت نداشته باشد یا اگر مطلب دروغی بیان کند که منجر به خدشه دار شدن حیثیت ، آبرو و اعتبار شخصی شود. آن شخص می تواند با طرح شکایت از خودش  رفع اتهام کند و تقاضای مجازات برای فردی نماید که مطالب واهی را علیه اومطرح کرده است.

طبق اصل 171 قانون اساسی اگر در دادگاه حکمی علیه شخصی سادر شد که حیثیت او را لکه دار کند و بعدا مشخص شودکه قاضی اشتباه کرده و ضرر مادی و معنوی متوجه متهم شده ، در صورت تقصیر ، ضامن است و در غیر این صورت خسارت بوسیله دولت جبران شده و از از متهم اعاده حیثیت می شود. یعنی در مهلتی خاص به صورت عذرخواهی ، جریمه نقدی یا هر روش دیگر برای اعاده حیثیت متهم اقدام می شود. 

در صورتی که به صورت نوشتاری یا درج درروزنامه یا صحبت در مجامع یا هر وسیله دیگری ، به صورت  صریح ، امری را به شخصی نسبت دهند که مطابق قانون جرم محسوب شود ولی نتواند صحت آن را صابت کند ، تحت عنون جرم افترا ، به مجازات محکوم می شود. 

در صورتی که مطلب منتشر شده ، اشاعه فحشا محسوب شود هر چند که شخص بتواند آن را اثبات نماید ، از آنجا که اشاعه فحشا جرم است ، باز هم به مجازات محکوم می شود. 

علاوه بر افترا یعنی نسبت دادن جرم به دیگری ، جرم دیگری به عنان نشر اکاذیب هم مطرح می شود. یعنی اگرکسی به قصد ضرر رساندن به دیگری یا تشویش اذهان  عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه ، شکواییه ، مراسلات ، عرایض ، گزارش یا توزیع اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا ، مطالب دروغی را اظهار نماید یا اعمالی را برخلاف حقیقت حتی  به صورت نقل قول یه شخصی به صوری صریح یا تلویحی نسبت دهد، صرف نظر از این که جرم ضرر مالی یا معنوی داشته باشد ، مشمول مجازات است و در صورت امکان باید اعاده حیثیت صورت بگیرد. 

مجازات اعاده حیثیت

درصورتی که شخصی مرتکب افترا شود و به صورت لفظی جرمی به دیگری نسبت دهد و نتواند آن را اثبات کند به مجازات 1ماه تا 1 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق یا یکی از آنها محکوم می شود.

اگر شخصی ، جرمی منافی عفت مثل لواط یا زنا را به دیگری نسبت دهد و نتواند آن را در دادگاه اثبات کند ، به 80 ضربه شلاق محکوم خواهد شد و اگر مطلبی را نشر داده باشد که اشاعه فحشا محسوب شود به مجازات 1 ماه تا 1 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق محکوم می شود حتی در صورتی که بتواند آن را اثبات کند.

افترا میتواند به صورت عملی باشد یعنی شخصی به قصد متهم کردن دیگری ، آلات و ابزارهای جرم که موجب اتهام است را در منزل ، جیب یا محل کار دیگری بگذارد یا به هر شکلی نشان دهد که متعلق به شخصی خاص است. در این صورت به مجازات 6 ماه تا 3 سال زندان یا تا 74 ضربه شلاق محکوم می شود. مثل جرم تهمت دزدی. 

نشر اکاذیب میتواند مجاراتی معادل 2 ماه تا 2 سال حبش یا 74 ضربه شلاق داشته باشد. 

اگر کسی به صورت نظم یا نثر یا به صورت کتبی و شفاهی ، شخصی دیگر را هجو نماید و علیه او منتشر کند به مجازات حبس 1 ماه تا 6 ماه محکوم می شود. 

روش اعاده حیثیت 

شخصی که قصد دارد اعاده حیثیت کند ، باید شکواییه ای تنظیم نماید و از دادسرا درخواست رسیدگی کند. 

برای این منظور شاکی باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و با ارائه اسناد و مدارک لازم شکواییه خود را ثبت کند. 

بعد از ثبت شکایت اعاده حیثیت ، شکواییه به دادسرا ارجاع می شود. 

مقامات دادسرا رسیدگی مقدماتی به شکایت را انجام میدهند و در صورتی که عمل متهم جرم نباشد ، قرار منع تعقیب صادر می شود و دیگر نمیتوان اعاده حیثیت نمود ولی اگر شکایت را صحیح تشخیص دهند ، مدارک به دادگاه کیفری برای رسیدگی نهایی ارسال می شود. 

در صورتی که قاضی پرونده را بررسی نموده و اتهام را صحیح بداند برای متهم حکم مقتضی صادر میکند. 

مهلت شکایت اعاده حیثیت

در صورتی شخص به مدت یک سال از تاریخ افترا ، اقدام به شکایت نکند فحق شکایت کیفری از او ساقط می شود مگر این که تحت سلطه متهم بوده باشد یا به دلیلی قادر به شکایت نباشد. در این صورت مهلت مزبور تا تاریخ رفع مانع محاسبه می شود . 

در صورتی که متضرر قبل از انقضای مدت مشخص ، فوت کند و دلیلی برای صرف نظر او از شکایت وجود نداشته باشد، ورثه او تا 6 ماه بعد از تاریخ فوت ، حق شکایت دارند. 

گردآوری : بخش علمی و آموزشی موزستان