ترک‌خوردگی عجیب نقش جهان و تخت جمشید
به گزارش ایلنا، علی بیت‌الهی، دبیر کارگروه ملی زلزله و لغزش لایه‌های زمین درباره نرخ فرونشست در حرایم آثار تاریخی به ویژه تخت جمشید و نقش رستم در شیراز و میدان نقش جهان در اصفهان اظهار داشت: مطالعاتی درباره وضعیت برخی از آثار تاریخی ثبت شده جهانی انجام دادم که یکی از آن‌ها تخت جمشید و نقش رستم است که حفظ این آثار ثبت جهانی ضوابطی دارد که براساس این ضوابط، برخی از اقدامات از جمله ساخت و ساز‌ها در حرایم این آثار باید رعایت شود.
وی ادامه داد: حال اینکه در معرض قرارگیری این آثار در محدوده‌های فرونشست خطرساز شده است و تعداد زیادی از این آثار تاریخی و بنا‌های ارزشمند کشورمان در زون‌هایی با خطر فرونشست زمین واقع شده‌اند. منطقه مرودشت استان فارس، رکورددار فرونشست زمین در این استان است و بیشترین نرخ فروشست در محدوده مرودشت بوده که نرخ آن در این منطقه به 17 سانتیمتر در سال می‌رسد که آثار تاریخی تخت جمشید و نقش رستم در این محدوده قرار دارد.
رییس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه و شهرسازی تاکید کرد: در حالی که 50 سال گذشته در مرودشت با حفر چاه 30 متری به آب می‌رسیدند امروز با حفر چاهی به عمق 120 متری هم به آب نمی‌رسند و در طول این سال‌ها با برداشت‌های بی‌رویه آب وضعیت فرونشست در این منطقه بحرانی شده‌است.
بیت‌الهی گفت: در حاشیه این پهنه فرونشستی خطرساز استان فارس دو آثار تاریخی ارزشمند و منحصربفرد نقش رستم و تخت جمشید واقع شده که متاسفانه در بازدید‌ها شکاف‌های فرونشستی در محوطه تخت جمشید کاملا مشخص و واضح و مهمتر اینکه در حال توسعه است. این شکاف‌ها به مجرای نفوذ آب تبدیل می‌شوند و تونل‌های زیرسطحی را ایجاد می‌کنند و در نهایت به فروریزش سطحی زمین منجر می‌شوند. در نقش رستم هم دقیقا در مجاورت و نزدیکی صخره‌های سنگی و نقش نگار‌های سنگی ارزشمند، شکاف عمیق و عجیب طولی با عمق چشمی 6 متر و با عرض نیم متری وجود دارد که این نشان می‌دهد این زون بسیار خطرساز است.
وی افزود: در حاشیه همین محدوده اثر تاریخی، مزارعی وجود دارند که هنوز هم با استخراج آب از طریق حفر چاه آبیاری می‌شوند.دبیر کارگروه ملی زلزله و لغزش لایه‌های زمین درباره الزام ممنوعیت حفر چاه در مجاورت آثار تاریخی ارزشمند، اظهار داشت: به طور شبانه روزی پیگیر این موضوع هستیم که مقررات ملی فرونشستی تهیه شود که یکی از ارکان این مقررات ملی، ممنوعیت حفر و بهره‌برداری از آب زیرسطحی در حریم آثار تاریخی است. از آنجایی که ضابطه حقوقی نداریم و قانون و مقررات لازم الاجرا برای این اقدام نداریم نمی‌توان این ممنوعیت را اعمال کرد.
وی با بیان اینکه در استان اصفهان هم اثر تاریخی میدان نقش جهانی به عنوان مهمترین نماد تاریخی ایران متاسفانه دچار فرونشست زمین و ترک خوردگی عجیب شده است، ادامه داد: نرخ فرونشست در میدان نقش جهان به حدود 5 سانتیمتر در سال رسیده، اما موضوع مهم این است که از آنجایی این آثار تاریخی خشتی و بنایی هستند و مصالح ساختمانی بهم پیوسته ندارند، با کوچکترین انزجاج دچار ترک خوردگی می‌شوند.
بیت‌الهی گفت: متاسفانه در اصفهان موضوع دیگری به غیر از حفر چاه، مساله فرونشست را تشدید کرده‌است. پس از اینکه در دولت احمدی‌نژاد حوزه آبریز استانی شد، آب زاینده رود با برداشت‌های آب در بالادست قطع شد. در مقطعی آب زاینده رود در بازه زمانی 6 ماهه قطع می‌شد، اما در حال حاضر به طور کلی قطع شده و هر از چند گاهی برای کشت بهاره و پاییزه برای چند روز جریان آب را باز می‌کنند
رییس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه و شهرسازی تاکید کرد: نکته جالب این است که از همین محدوده‌ای که با کمبود منابع آبی مواجه هستند آب را با لوله‌ای به یزد منتقل می‌کنند و جالب‌تر اینکه می‌خواهند آب دریا را با شیرین‌کن به یزد و دوباره از یزد به اصفهان منتقل کنند که به طور قطع، نتیجه این برنامه‌ها و اقدامات گسترش پهنه‌های فرونشستی و کمبود آب در هر دو استان است.
