توهین و فحاشی: شناخت شرایط و مجازات‌های آن
پاسخ به ابهامات: مجازات‌های توهین و فحاشی چگونه تعیین می‌شود؟
توهین و فحاشی به‌عنوان دو رفتار ناپسند اجتماعی، نه‌تنها در روابط فردی و اجتماعی انسان‌ها اختلال ایجاد می‌کنند، بلکه بر سلامت روان و کیفیت زندگی افراد نیز تأثیرات منفی می‌گذارند. در جوامع مختلف، این نوع رفتارها به‌ویژه در عصر ارتباطات و شبکه‌های اجتماعی بیشتر به چشم می‌خورد و متأسفانه به یک معضل اجتماعی تبدیل شده است. از این رو، نظام‌های حقوقی در کشورهای گوناگون به‌خصوص در ایران، برای مقابله با این جرایم، قوانینی را تدوین کرده‌اند که هدف آن‌ها محافظت از حیثیت و کرامت انسانی افراد است.
در این مقاله به بررسی ابعاد حقوقی، اجتماعی و فرهنگی جرم توهین و فحاشی و مجازات‌های مربوط به آن خواهیم پرداخت. با توجه به اهمیت موضوع و تأثیرات آن بر زندگی روزمره، آگاهی از قوانین و مجازات‌ها می‌تواند در راستای تقویت ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی جامعه مؤثر باشد.
جرم توهین
جرم توهین یکی از جرائم علیه حیثیت معنوی اشخاص به شمار می‌رود. توهین (از ریشه وهن) به معنای سست کردن، خفیف کردن و خوار کردن است. این جرم نه تنها در قانون جرم شناخته شده، بلکه در قرآن و احادیث و روایات نیز به شدت مذموم است و از لحاظ اخلاقی و عرفی نیز به عنوان عملی ناپسند تلقی می‌شود.
توهین و فحاشی در قانون مجازات اسلامی
در قانون مجازات اسلامی، در فصل پانزدهم تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده تحت عنوان «هتک حرمت اشخاص» به موضوع توهین و فحاشی پرداخته شده است.
بر اساس ماده 608 قانون مجازات اسلامی: «توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک، چنانچه موجب حد قذف نباشد، به مجازات شلاق تا 74 ضربه و یا جزای نقدی از پنجاه هزار تا یک میلیون ریال محکوم خواهد شد.»
طبق ماده 104 قانون مجازات اسلامی، جرم توهین و فحاشی به عنوان یک جرم قابل گذشت شناخته می‌شود. این به این معناست که پیگیری و اجرای مجازات آن جرم منوط به شکایت شاکی و عدم گذشت وی است. به عبارت دیگر، اگر شاکی در هر مرحله از شکایت خود صرف‌نظر کند، پیگیری و اجرای مجازات متوقف خواهد شد (ماده 100 قانون مجازات اسلامی).
چه رفتارهایی توهین محسوب می‌شود؟
توهین می‌تواند به هر شکل و وسیله‌ای اتفاق بیفتد، از جمله گفتار، رفتار، نوشتار و حتی با اشارات دست و چشم یا از طریق پیامک، ایمیل و تلفن.
فحاشی و استعمال الفاظ رکیک نمونه بارز توهین هستند، اما رفتارها و گفتارهای دیگری نیز ممکن است بنا به شرایط، در زمره جرم توهین قرار بگیرند. اعمالی مانند آب دهان انداختن به روی دیگری، هل دادن تحقیرآمیز، پرتاب گوجه‌فرنگی و تخم‌مرغ به سمت کسی و برخی اشارات دست که در فرهنگ ما اهانت‌آمیز محسوب می‌شود، نیز شامل توهین کیفری می‌شوند.
نکته‌ای که اکثر حقوقدانان به آن تأکید دارند این است که جرم توهین با افعال مثبت انجام می‌شود؛ به عنوان مثال، سلام نکردن به یک شخص واجب‌الاحترام یا دست ندادن و مصافحه نکردن با یک نفر، بی‌ادبانه است اما جرم محسوب نمی‌شود و مجازاتی ندارد.
شرایط تحقق جرم توهین و فحاشی
شرط مهم تحقق جرم توهین، «موهن بودن رفتار» است. صرف خشونت در گفتار یا فریاد زدن را نمی‌توان به عنوان توهین کیفری محسوب کرد.
تشخیص موهن بودن رفتار به عرف بستگی دارد؛ یعنی شخصیت فرد مقابل، وضعیت اجتماعی و فرهنگ عمومی تأثیر زیادی در توهین‌آمیز بودن یا نبودن رفتار دارد. به عنوان مثال، در برخی گروه‌ها، کلماتی مانند «بی‌کلاس» و «غرب‌زده» اهانت‌آمیز تلقی می‌شوند، در حالی که در گروه‌های دیگر ممکن است اینگونه نباشد.
لازم به ذکر است که جرم توهین و فحاشی یک جرم مطلق است. حتی اگر توهین شونده به دلیل روحیه بزرگوارانه یا خفیف خود ناراحت نشود، باز هم جرم توهین تحقق یافته و می‌تواند از توهین‌کننده شکایت کند.
توهین مشدد
گاهی قانون توهین را به دلیل شخصیت و مقام طرف اهانت، تشدید کرده و مجازات بیشتری برای آن مقرر نموده است. نمونه‌های توهین مشدد عبارتند از:
توهین به رهبری قبلی و فعلی: مجازات آن طبق قانون حبس از شش ماه تا دو سال می‌باشد و این نوع توهین غیرقابل گذشت است (ماده 514 قانون مجازات اسلامی).
توهین به کارکنان و مقامات دولتی: مجازات آن سه تا شش ماه حبس و یا 74 ضربه شلاق و یا جزای نقدی از پنجاه هزار تا یک میلیون ریال است (ماده 609 قانون مجازات اسلامی).
توهین به مقامات سیاسی خارجی: مجازات آن یک تا سه ماه حبس است و برای تحقق این نوع جرم، توهین باید علنی باشد و در قانون آن کشور خارجی جرم محسوب شود (ماده 517 قانون مجازات اسلامی).
توهین به مقدسات اسلام: این توهین اگر مشمول حکم ساب النبی باشد موجب اعدام است و در غیر این صورت مجازات آن حبس از یک تا پنج سال خواهد بود (ماده 513 قانون مجازات اسلامی).
قذف و حد قذف چیست؟
قذف به معنای «تهمت و افترا» و نسبت دادن زنا یا لواط به یک نفر است. مجازات قذف طبق ماده 250 قانون مجازات اسلامی، 80 ضربه شلاق می‌باشد. به دلیل تعیین میزان مجازات قذف در قرآن کریم، به آن حد قذف گفته می‌شود.
اثبات جرم توهین و فحاشی
طبق ماده 160 قانون مجازات اسلامی، ادله اثبات جرم شامل اقرار، شهادت، علم قاضی و قسامه و سوگند در موارد مقرر قانونی است.
شهادت شهود یکی از مهم‌ترین مواردی است که به اثبات جرم کمک می‌کند. اگر در هنگام وقوع توهین افرادی حضور داشته باشند که می‌توانند با قطعیت اتفاقات پیش آمده را شرح دهند، می‌توان از گواهی آن‌ها در اثبات جرم توهین و فحاشی استفاده کرد.
علم قاضی نیز می‌تواند در اثبات جرم موثر باشد. مدارک و مستندات موجود می‌تواند به افزایش آگاهی علم قاضی کمک کند. مواردی مانند تحقیقات محلی، اظهارات مطلع و گزارش ضابطان از این نوع مدارک است.
فیلم، عکس، صوت، پیامک، چت و اسکرین‌شات‌ها دلیل قطعی نیستند، اما می‌توان آن‌ها را به عنوان اماره (کمک به علم قاضی) به دادگاه ارائه کرد.
سوالات متداول درباره مجازات جرم توهین و فحاشی
1. مجازات توهین و فحاشی چیست؟
مجازات توهین و فحاشی طبق ماده 608 قانون مجازات اسلامی، شامل شلاق تا 74 ضربه و یا جزای نقدی از پنجاه هزار تا یک میلیون ریال است.
2. آیا جرم توهین قابل گذشت است؟
بله، جرم توهین و فحاشی به عنوان یک جرم قابل گذشت شناخته می‌شود و ادامه تعقیب آن به شکایت شاکی بستگی دارد.
3. رفتارهایی که توهین محسوب می‌شود، چه هستند؟
توهین می‌تواند به شکل گفتار، نوشتار، رفتار و حتی با اشارات دست و چشم باشد و شامل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک نیز می‌شود.
4. آیا توهین به شخصیت‌های دولتی مجازات متفاوتی دارد؟
بله، توهین به کارکنان و مقامات دولتی در حین انجام وظیفه، مجازات سنگین‌تری دارد که می‌تواند شامل حبس از سه تا شش ماه و یا شلاق باشد.
5. چگونه می‌توان جرم توهین و فحاشی را اثبات کرد؟
اثبات جرم توهین می‌تواند با شهادت شهود، مدارک و مستندات موجود، و علم قاضی انجام شود. همچنین، فیلم، عکس و پیام‌ها می‌توانند به عنوان اماره (کمک به علم قاضی) ارائه شوند.
نتیجه‌گیری
توهین و فحاشی جرم‌های جدی هستند که تبعات قانونی و اجتماعی زیادی دارند. آگاهی از قوانین و مجازات‌های مربوط به این جرم‌ها می‌تواند به حفظ حیثیت افراد و ارتقاء رفتارهای اجتماعی کمک کند. در صورت مواجهه با موارد توهین و فحاشی، مشاوره با وکیل متخصص می‌تواند راهگشا باشد.
گرد آوری:بخش علمی موزستان
