روزه گرفتن در دوران شیردهی: احکام فقه شیعه و سنی را بشناسید

احکام روزه داری در دوران شیردهی از نظر مراجع شیعه و سنی

حکم روزه گرفتن در دوران شیردهی از نظر فقه شیعه و سنی

روزه داری در ماه مبارک رمضان یکی از واجبات دین اسلام است که بر هر فرد مسلمان بالغ، عاقل و سالم واجب می شود. با این حال، در شرایط خاص مانند بیماری، سفر، بارداری و شیردهی، احکام شرعی ممکن است تغییر کند. در این مقاله، به بررسی حکم روزه گرفتن در دوران شیردهی از دیدگاه فقه شیعه و سنی پرداخته و نظرات مراجع تقلید و فقهای این دو مذهب را به صورت جامع توضیح می دهیم.

دیدگاه فقه شیعه درباره روزه داری در دوران شیردهی

در فقه شیعه، احکام روزه داری برای زنان شیرده بر اساس شرایط جسمانی مادر، وضعیت کودک و میزان ضرر احتمالی تعیین می شود. مراجع تقلید شیعه در این زمینه نظرات مشابهی دارند، اما گاهی در جزئیات احکام تفاوت هایی دیده می شود. اصل حاکم در این موضوع، قاعده “لاضرر” (عدم وجود ضرر در دین) است که بر اساس آن، اگر روزه گرفتن برای مادر یا کودک ضرر داشته باشد، وجوب آن ساقط می شود.

نظرات مراجع تقلید شیعه

آیت الله سیستانی:

ایشان معتقدند که اگر روزه گرفتن برای زن شیرده (چه مادر کودک باشد و چه دایه) باعث کاهش شیر او و در نتیجه اذیت شدن کودک شود، یا برای خود مادر ضرر داشته باشد، روزه بر او واجب نیست. در این صورت، مادر باید قضای روزه های نگرفته را پس از رفع مانع به جا آورد و برای هر روز یک مد طعام (حدود 750 گرم گندم، نان، برنج یا مشابه آن) به فقیر غیرسید بپردازد.

نکته مهم در فتوای ایشان این است که این حکم به صورت احتیاط واجب به مواردی اختصاص دارد که تغذیه کودک تنها از طریق شیر مادر ممکن باشد. اگر راه دیگری برای تغذیه کودک (مثلاً شیر خشک یا دایه دیگر) وجود داشته باشد، مادر موظف است روزه بگیرد، مگر اینکه روزه برای خودش ضرر داشته باشد.

آیت الله خامنه ای:

طبق نظر ایشان، اگر روزه گرفتن باعث کاهش شیر مادر و ناراحتی کودک شود یا برای خود مادر ضرر داشته باشد، روزه واجب نیست. در این حالت، زن شیرده باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و قضای روزه را بعداً به جا آورد. اگر قضای روزه بدون عذر شرعی تا ماه رمضان بعدی به تأخیر بیفتد، علاوه بر قضا، کفاره تأخیر (یک مد طعام دیگر برای هر روز) نیز واجب می شود.

آیت الله مکارم شیرازی:

ایشان می فرمایند که اگر روزه گرفتن برای مادر شیرده باعث کاهش شیر و ناراحتی کودک شود، یا برای خود مادر ضرر داشته باشد، روزه بر او واجب نیست. در صورتی که ضرر برای کودک باشد، علاوه بر قضای روزه، پرداخت یک مد طعام به عنوان کفاره واجب است. اما اگر ضرر فقط برای مادر باشد، قضا کافی است و کفاره لازم نیست. ایشان نیز مانند آیت الله سیستانی تأکید دارند که اگر تغذیه کودک از راه دیگری ممکن باشد، روزه گرفتن برای مادر واجب است.

آیت الله وحید خراسانی:

نظر ایشان مشابه دیگر مراجع است با این قید که اگر شیردهی کودک از راه دیگری میسر نباشد و روزه برای مادر یا کودک ضرر داشته باشد، روزه واجب نیست و قضا و کفاره (یک مد طعام) لازم است.

شرایط و احکام کلی در فقه شیعه :

ضرر عقلایی: ضرر باید از منشأ عقلایی (مانند تجربه شخصی یا نظر پزشک) تأیید شود. صرف ترس یا نگرانی بدون دلیل کافی، مجوز ترک روزه نیست.

قضا و کفاره: در اکثر موارد، قضای روزه واجب است. اگر ضرر برای کودک باشد، کفاره (فدیه) نیز اضافه می شود.

اولویت سلامت: فقه شیعه بر حفظ سلامت مادر و کودک تأکید دارد و روزه داری در این شرایط به شرایط جسمانی مادر و وابستگی کودک به شیر او بستگی دارد.

دیدگاه فقه سنی درباره روزه داری در دوران شیردهی :

در فقه اهل سنت، احکام روزه داری برای زنان شیرده نیز بر اساس قاعده رفع حرج و ضرر استوار است. با این حال، تفاوت هایی در جزئیات احکام میان مذاهب چهارگانه اهل سنت (حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی) وجود دارد. به طور کلی، فقهای اهل سنت زنان شیرده را در ردیف افراد دارای “عذر شرعی” (مانند بیماران و زنان باردار) قرار می دهند.

نظرات مذاهب چهارگانه اهل سنت :

مذهب حنفی:

در این مذهب، اگر روزه گرفتن برای زن شیرده ضرر داشته باشد (چه برای خودش و چه برای کودک)، او می تواند روزه نگیرد. در این صورت، تنها قضای روزه بر او واجب است و نیازی به پرداخت فدیه (کفاره) نیست، مگر اینکه عمداً روزه را بدون عذر شرعی افطار کند که در آن صورت کفاره عمدی (60 روز روزه یا اطعام 60 فقیر) واجب می شود.

مذهب مالکی:

فقهای مالکی معتقدند که اگر روزه برای زن شیرده یا کودکش ضرر داشته باشد، او معاف از روزه است. در این مذهب، قضای روزه واجب است و پرداخت فدیه تنها در صورتی لازم می شود که زن توانایی قضای روزه را تا رمضان بعدی نداشته باشد (مشابه حکم افراد پیر یا بیمار مزمن).

مذهب شافعی:

در مذهب شافعی، زن شیرده اگر به خاطر ترس از ضرر به خودش یا کودکش روزه نگیرد، فقط قضای روزه بر او واجب است. اما اگر ضرر فقط برای کودک باشد و مادر توانایی تغذیه او از راه دیگری (مثل شیر خشک) را داشته باشد، برخی فقهای شافعی معتقدند که روزه گرفتن واجب است.

مذهب حنبلی:

در این مذهب، اگر روزه برای زن شیرده ضرر داشته باشد، او می تواند روزه نگیرد و فقط قضای آن را به جا آورد. فدیه در این مذهب معمولاً برای کسانی واجب است که به طور دائم قادر به روزه گرفتن نیستند (مثل افراد مسن یا بیماران مزمن)، نه زنان شیرده که عذرشان موقت است.

شرایط و احکام کلی در فقه سنی

• عذر شرعی: زنان شیرده در کنار زنان باردار و بیماران، از روزه معاف هستند اگر روزه برایشان ضرر داشته باشد.

• قضا: در همه مذاهب اهل سنت، قضای روزه واجب است، اما پرداخت فدیه معمولاً به موارد خاص محدود می شود.

• ضرر: تشخیص ضرر بر عهده خود فرد است و باید بر اساس عقل و مشورت با پزشک یا تجربه شخصی باشد.

مقایسه فقه شیعه و سنی

مشترکات: هر دو مذهب بر معافیت زن شیرده از روزه در صورت وجود ضرر برای خودش یا کودک توافق دارند و قضای روزه را واجب می دانند.

تفاوت ها:

در فقه شیعه، پرداخت فدیه (یک مد طعام) در صورت ضرر برای کودک معمولاً واجب است، در حالی که در فقه سنی، فدیه کمتر رایج است و بیشتر به قضا اکتفا می شود.

فقه شیعه در برخی موارد (مثل نظر آیت الله سیستانی) شرط می کند که اگر تغذیه کودک از راه دیگری ممکن باشد، روزه واجب است، اما این شرط در فقه سنی کمتر مورد تأکید قرار گرفته است.

نکات عملی برای زنان شیرده

• مشورت با پزشک: پیش از تصمیم به روزه گرفتن یا نگرفتن، مشورت با پزشک متخصص برای ارزیابی سلامت مادر و کودک ضروری است.

• توجه به تغذیه: اگر مادر تصمیم به روزه داری دارد، باید در وعده های سحر و افطار از مواد غذایی مقوی و آب کافی استفاده کند تا شیر او کاهش نیابد.

• وضعیت کودک: سن کودک (به ویژه زیر 6 ماه) و وابستگی او به شیر مادر از عوامل تعیین کننده است.

نتیجه گیری

در فقه شیعه و سنی، حکم روزه گرفتن در دوران شیردهی به شرایط جسمانی مادر و سلامت کودک بستگی دارد. اگر روزه برای مادر یا کودک ضرر داشته باشد، وجوب آن ساقط می شود و قضای روزه واجب است. در فقه شیعه، پرداخت فدیه در صورت ضرر برای کودک رایج است، اما در فقه سنی، تأکید بیشتر بر قضا بدون فدیه است. در نهایت، اسلام با توجه به اهمیت سلامت مادر و کودک، تسهیلاتی را برای زنان شیرده فراهم کرده تا بدون تحمل سختی غیرقابل تحمل، به وظایف دینی خود عمل کنند.

این احکام نشان دهنده رحمت و انعطاف پذیری دین اسلام است که در شرایط خاص، حفظ جان و سلامت انسان ها را بر انجام تکالیف ظاهری مقدم می دارد.

گردآوری: بخش مذهبی موزستان