روز ترویه چه روزی است و اعمال روز و شب ترویه چیست؟

آشنایی با روز ترویه و اعمال آن

روز ترویه چه روزی است؟

روز ترویه یکی از روزهای مهم در مناسک حج است که در هشتمین روز ماه ذی الحجه، پیش از روز عرفه و عید قربان، قرار دارد. این روز به دلیل اهمیت ویژه اش در سفر معنوی حج، جایگاه خاصی در فرهنگ و آیین اسلامی دارد.

معنای روز ترویه

روز ترویه به معنای «روز آب رسانی» یا «روز ذخیره آب» است. واژه «ترویه» از ریشه عربی «روی» به معنای سیراب کردن و رفع تشنگی گرفته شده است. در فرهنگ اسلامی، این نام به دلیل تاریخی و معنوی این روز انتخاب شده است. در دوران جاهلیت و پیش از اسلام، مردم در این روز به ذخیره آب برای ادامه سفر حج می پرداختند، زیرا در گذشته امکانات محدود بود و حجاج برای اقامت در عرفات و مشعر به آب نیاز داشتند. همچنین، برخی معتقدند که این نام به دلیل تأمل و تفکر (از ریشه «روی» به معنای اندیشیدن) درباره اعمال حج نیز به کار رفته است، زیرا حجاج در این روز خود را برای ورود به مراحل اصلی حج آماده می کنند.

علاوه بر این، در روایات اسلامی آمده است که در روز ترویه، خداوند به حضرت ابراهیم (ع) در خواب نشان داد که باید فرزندش اسماعیل را قربانی کند. این واقعه به نوعی زمینه ساز مراسم عید قربان و اعمال روز عرفه شد و از این رو، روز ترویه از نظر معنوی نیز اهمیت ویژه ای دارد.

احادیثی درباره روز ترویه :

فردی از امام صادق (ع) نقل می کند: «از حضرت پرسیدم چرا این روز را روز ترویه نامیده اند؟».

حضرت فرمودند: «زیرا در عرفات آب نبود و حاجی ها روز هشتم ذی الحجه از مکه آب برمی داشتند و به عرفات می بردند و برخی از ایشان به بعضی دیگر می گفتند: تروّیتم، تروّیتم (سیراب شدید، سیراب شدید)، لذا به خاطر همین، روز هشتم را روز ترویه نامیدند».

همچنین، گفته شده است که زمانی که حضرت ابراهیم (ع) مأمور شد خانه کعبه را بنا کند، مکان آن را نمی دانست؛ در نتیجه خداوند جبرئیل  را نازل کرد تا مکان خانه را برای ابراهیم معین کند و خداوند تعالی پایه های کعبه را از بهشت نازل فرمود و حجرالاسود نیز نازل شد. سپس ابراهیم برای کعبه دو در قرار داد، دری در سمت مشرق و دری در سمت مغرب که مستجار نامیده می شود. وقتی ساخت کعبه به اتمام رسید، ابراهیم و اسماعیل حج به جا آوردند و جبرئیل در روز هشتم ذی الحجه (روز ترویه) بر آن دو نازل شد و گفت: «برخیزید و آب جمع آوری کنید، چون در زمین عرفات آبی وجود ندارد». به همین دلیل این روز، روز ترویه (یعنی ذخیره کردن آب) نامیده شد.

وقایع روز ترویه :

وقایعی که در روز ترویه رخ داد، عبارتند از:

• ارسال نامه از جانب امام حسین به کوفه

• خروج امام حسین از مکه

• احرام حج

اهمیت روز ترویه :

روز ترویه به عنوان مقدمه ای برای ورود به روز عرفه (نهم ذی الحجه) و عید قربان (دهم ذی الحجه) شناخته می شود. این روز، زمانی است که حجاج با آمادگی کامل، چه از نظر جسمی و چه از نظر روحی، خود را برای انجام مناسک اصلی حج آماده می کنند. در این روز، حجاج به سمت منا حرکت می کنند و خود را برای وقوف در عرفات و مشعرالحرام آماده می سازند. از نظر معنوی، روز ترویه فرصتی برای تأمل، دعا، و استغفار است تا حجاج با قلبی پاک وارد مراحل بعدی شوند.

اعمال روز و شب ترویه :

اعمال روز و شب ترویه شامل مجموعه ای از مستحبات و واجبات است که به آماده سازی حجاج برای ادامه مناسک کمک می کند. این اعمال بر اساس منابع اسلامی و فقه شیعه و سنی به شرح زیر است:

اعمال روز ترویه :

احرام برای حج تمتع:

حجاجی که برای حج تمتع به مکه آمده اند، در روز ترویه در مکه احرام می بندند. این احرام شامل نیت برای انجام حج، پوشیدن لباس احرام (دو تکه پارچه سفید برای مردان)، و گفتن لبیک است. لبیک گفتن با عبارت «لبیک اللهم لبیک، لبیک لا شریک لک لبیک…» انجام می شود که نشانه پذیرش دعوت خداوند برای انجام حج است.

حرکت به سمت منا:

یکی از مهم ترین اعمال روز ترویه، حرکت حجاج از مکه به سمت منا است. این حرکت معمولاً پس از طلوع آفتاب انجام می شود. در منا، حجاج شب را سپری می کنند و خود را برای روز عرفه آماده می کنند. اقامت در منا در این روز مستحب است، اما در برخی موارد ممکن است به دلیل شلوغی یا شرایط خاص، برخی در مکه بمانند.

نمازهای مستحبی و دعا:

خواندن دعاها و نمازهای مستحبی در این روز توصیه شده است. حجاج می توانند با خواندن قرآن، ذکر، و دعاهای واردشده، خود را از نظر روحی آماده کنند. دعای روز ترویه که در برخی منابع ذکر شده، شامل درخواست آمرزش گناهان و طلب توفیق برای انجام صحیح مناسک حج است.

ذکر و استغفار:

استغفار و طلب مغفرت از خداوند در این روز بسیار سفارش شده است. روز ترویه فرصتی است برای پاکسازی قلب و آمادگی برای روز عرفه، که روز آمرزش گناهان نامیده می شود.

روزه گرفتن:

روزه گرفتن در روز ترویه مستحب است، به ویژه برای کسانی که در مکه هستند و به منا نرفته اند. روزه در این روز به تقویت روحیه معنوی و آمادگی برای روز عرفه کمک می کند. البته، اگر روزه گرفتن برای حاجی به دلیل گرما یا ضعف جسمانی دشوار باشد، می تواند آن را ترک کند.

واجبات روز ترویه :

بر کسی که از قربانی در حج ناتوان است، واجب است 10 روز روزه بگیرد که 3 روز آن باید پی درپی و در ماه ذیحجه باشد. مستحب است 3 روز یاد شده، روز ترویه و روزهای قبل و بعد آن باشد.

اگر کسی روز ترویه و عرفه را روزه بگیرد و عید قربان و بعد آن تا پایان ایام تشریق را افطار کند، زیانی به پی درپی بودن روزه او وارد نمی شود و می تواند روزه 1 روز باقی مانده را پس از پایان ایام تشریق بگیرد.

اعمال شب ترویه :

شب ترویه، یعنی شب هشتم ذی الحجه، نیز دارای اعمال مستحبی است که به آمادگی معنوی حجاج کمک می کند:

غسل مستحبی:

انجام غسل در شب ترویه برای پاکیزه شدن و آمادگی برای احرام توصیه شده است. این غسل معمولاً قبل از احرام انجام می شود.

خواندن دعا و مناجات:

دعاهایی مانند دعای توسل، دعای کمیل (در برخی روایات برای شب های خاص توصیه شده)، و دیگر مناجات های واردشده در این شب خوانده می شود. این دعاها به تقویت ارتباط معنوی با خداوند کمک می کند.

تفکر و تأمل:

شب ترویه زمانی است برای تفکر در عظمت خداوند و اهمیت سفر حج. حجاج در این شب به نیت خود برای انجام حج خالصانه می اندیشند و از خداوند طلب توفیق می کنند.

آمادگی برای احرام:

بسیاری از حجاج در این شب لباس احرام را آماده می کنند و نیت خود را برای ورود به احرام در صبح روز ترویه محکم می کنند.

فضیلت روز ترویه :

روز ترویه به دلیل مقدمه بودن برای روز عرفه و عید قربان، از فضیلت بالایی برخوردار است. در روایات اسلامی آمده است که روزه گرفتن در این روز می تواند گناهان گذشته را پاک کند و آمرزش الهی را به همراه داشته باشد. همچنین، این روز فرصتی برای تمرکز بر نیت خالص و دوری از گناهان است. در برخی روایات، روز ترویه به عنوان روزی برای آمادگی روحی و جسمی برای وقوف در عرفات توصیف شده است، که مهم ترین بخش حج محسوب می شود.

نکات تاریخی و فرهنگی :

• ارتباط با حضرت ابراهیم (ع): همان طور که اشاره شد، در روز ترویه، خداوند به حضرت ابراهیم (ع) در خواب نشان داد که باید فرزندش را قربانی کند. این واقعه به عنوان نمادی از تسلیم و اطاعت در برابر خداوند، اهمیت روز ترویه را دوچندان می کند.

• سنت ذخیره آب: در گذشته، حجاج در این روز آب مورد نیاز خود را برای روزهای عرفه و مشعر ذخیره می کردند. این سنت به نام گذاری روز ترویه به معنای «آب رسانی» کمک کرده است.

• آمادگی برای عرفات: روز ترویه به عنوان پلی بین مکه و عرفات عمل می کند. حرکت به منا و اقامت در آنجا، حجاج را از نظر جسمی و روحی برای وقوف در عرفات آماده می کند.

منزلت روز ترویه و ارزش والای این روز :

بر اساس روایات، منزلت روز ترویه تا جایی است که درک آن مساوی با درک تمام حج انگاشته شده، چراکه روز ترویه در اصل آماده شدن برای ورود به عرفات و عید قربان است. بنابراین، دانستن اینکه رو عرفه چه روزی است، نیز ضرورت دارد.

رسول خدا (ص) می فرماید: «خدای تبارک و تعالی از هر چیزی، چهار عدد برگزید؛ از فرشتگان، جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل و از پیغمبران چهار نفر برای مبارزه با شمشیر: ابراهیم و داوود و موسی و من (پیامبر) و از خاندان ها چهار خاندان که فرمود: خاندان آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برگزید و از شهرها، چهار شهر برگزید و فرمود: سوگند به تین و زیتون و طور سینین و این بلد امین؛ پس مقصود از تین، مدینه است و از زیتون، بیت المقدس و از طور سینین، کوفه و از بلدالامین، مکه و از زن ها، چهار زن برگزید: مریم و آسیه و خدیجه و فاطمه (سلام الله علیها) و از اعمال حج، چهار عمل را برگزید: قربانی کردن و صدا به لبیک بلند کردن و احرام و طواف و از ماه ها، چهار ماه که ماه های حرام اند، برگزید: اعمال رجب و شوال و ذی القعده و ذی الحجه و از روزها، چهار روز برگزید: روز جمعه و روز ترویه (هشتم ذی الحجه) و روز عرفه و روز عید قربان».

نکات تکمیلی :

روز ترویه به عنوان هشتمین روز ذی الحجه، روزی است که حجاج با نیت خالص و آمادگی کامل به سمت منا حرکت می کنند. این مقاله تأکید دارد که:

• روز ترویه روزی برای ذخیره آب و آمادگی برای روزهای بعدی حج است.

• انجام اعمال مستحبی مانند غسل، دعا، و استغفار در این روز توصیه شده است.

• حرکت به منا و اقامت در آنجا بخشی از سنت های حج تمتع است که از این روز آغاز می شود.

نتیجه نهایی :

روز ترویه، هشتم ذی الحجه، روزی سرشار از معنا و اهمیت در مناسک حج است. این روز نه تنها به عنوان مقدمه ای برای روزهای عرفه و عید قربان شناخته می شود، بلکه فرصتی برای آمادگی معنوی، استغفار، و تقویت ارتباط با خداوند است. اعمال این روز، از جمله احرام، حرکت به منا، روزه، و دعا، همگی به هدف آماده سازی حاجی برای انجام صحیح و خالصانه مناسک حج طراحی شده اند. با توجه به تاریخچه و فضیلت این روز، حجاج می توانند با تمرکز بر نیت خالص و انجام اعمال مستحبی، از برکات معنوی این روز بهره مند شوند.

گردآوری: بخش مذهبی موزستان