رژیم غذایی مناسب برای ورم معده یا گاستریت؛ چه بخوریم و چه نخوریم؟

چه غذاهایی ورم معده را تشدید می‌کنند؟ پرهیزات غذایی مهم

اگر در تلاش برای بهبود ورم معده (گاستریت) هستید، برخی غذاها را باید مصرف کنید و از برخی دیگر باید پرهیز نمایید. گاستریت یا ورم معده، بیماری‌ است که بر پوشش داخلی معده تأثیر می‌گذارد. یک رژیم غذایی مناسب برای گاستریت می‌تواند به کاهش علائمی مانند سوءهاضمه، نفخ، حالت تهوع و سوزش معده کمک کند.

کلید اصلی یک رژیم غذایی مناسب برای گاستریت، اجتناب از غذاهای اسیدی، تند، چرب، سرخ‌شده، قندی، فرآوری‌شده و کافئین‌دار است که معده را تحریک می‌کنند. در عوض، باید غذاهایی با میزان کم قند، اسید و چربی اشباع مصرف کنید؛ از جمله گوشت‌های کم‌چرب، میوه‌ها و سبزیجات، غلات کامل و مقدار زیادی آب.

غذاهای مفید برای ورم معده

برخی از مواد غذایی می‌توانند به کاهش علائم ورم معده کمک کنند.

1. میوه‌ها و سبزیجات

میوه‌ها و سبزیجات کم‌اسید مانند سیب، انواع توت، کدوحلوایی و هویج را انتخاب کنید. موز نیز می‌تواند با تحریک تولید مخاط محافظ معده، مفید باشد، اما مصرف بیش‌ازحد آن ممکن است در برخی افراد باعث نفخ، گاز و گرفتگی عضلات شود.

2. غلات کامل

غلات کاملی مانند نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای و پاستا را در رژیم غذایی خود بگنجانید. این مواد غذایی ملایم هستند و فیبر موردنیاز برای سلامت دستگاه گوارش را فراهم می‌کنند. جوی دوسر، جو و کینوا نیز گزینه‌های مغذی مناسبی هستند.  اگر علائمی مانند نفخ یا گرفتگی عضلات دارید که خوردن غذا را دشوار می‌کند، برنج سفید ساده یا سیب‌زمینی سفید ممکن است راحت‌تر هضم شوند.

3. لبنیات

محصولات لبنی کم‌چرب مانند ماست بدون چربی و ساده توصیه می‌شود. ماست به‌ویژه به دلیل داشتن پروبیوتیک‌های مفید برای روده می‌تواند به کنترل عفونت‌های باکتریایی در دستگاه گوارش کمک کند. تحقیقات زیادی در مورد نقش پروبیوتیک‌ها در درمان گاستریت در حال انجام است.

4. پروتئین

تخم‌مرغ، سفیده تخم‌مرغ و جایگزین‌های آن منابع عالی پروتئین هستند، اما از پخت آن‌ها با کره، خامه و ادویه‌های سنگین خودداری کنید. حبوبات و لوبیا معمولاً مفید هستند، اما مصرف زیاد آن‌ها می‌تواند باعث نفخ و گاز شود، بنابراین باید به مقدار کم مصرف شوند. همچنین، سوپ‌های بر پایه آب گوشت گزینه‌های مناسبی هستند.

5. دسرها

میوه‌های تازه مانند انواع توت‌ها با خامه کم‌چرب غیرلبنی یا کمی پنیر ریکوتای بدون چربی می‌توانند دسر مناسبی باشند. سس سیب و برش‌های خربزه نیز گزینه‌های شیرین و سبک برای گوارش هستند.

6. نوشیدنی‌ها

بهترین گزینه‌ها شامل آب، چای گیاهی، شیرهای غیرلبنی و آب‌میوه‌های ملایم مانند آب سیب یا زغال‌اخته است. برخی مطالعات نشان می‌دهند که چای نعناع، زنجبیل و زردچوبه به کاهش علائم گاستریت کمک می‌کنند.

7. ادویه‌ها

ریحان، پونه کوهی، مریم‌گلی و ترخون کمتر از سایر ادویه‌ها باعث تحریک معده می‌شوند. برخی ادویه‌ها مانند زنجبیل و زردچوبه حتی ممکن است به کاهش مشکلات گوارشی کمک کنند.

غذاهایی که باید از آن‌ها اجتناب کرد

برخی از مواد غذایی می‌توانند علائم گاستریت را تشدید کرده و روند بهبود را کند کنند.

1. میوه‌ها و سبزیجات

از میوه‌های اسیدی مانند مرکبات ، گوجه‌فرنگی و فلفل دلمه ای و همچنین سبزیجاتی که برای طعم دادن و ادویه‌دار کردن غذا استفاده می‌شوند، مانند فلفل تند و چیلی، پرهیز کنید.

2. لبنیات

چربی می‌تواند پوشش معده را تحریک کرده و علائم ورم معده (گاستریت) را بدتر کند. این شامل محصولات لبنی پرچرب مانند شیر و کره می‌شود. همچنین از سس‌ها، دسرها یا پودینگ‌هایی که با خامه غلیظ یا پنیرهای نرم تهیه شده‌اند، پرهیز کنید.

3. پروتئین

از گوشت‌های فرآوری‌شده مانند بیکن و سوسیس اجتناب کنید. همچنین، باید از مصرف گوشت قرمز، به‌ویژه گوشت چرخ‌کرده و قسمت‌های پرچرب، خودداری کنید. در عوض، مرغ بدون پوست یا ماهی کبابی، بخارپز یا آب‌پز انتخاب‌های بهتری هستند.

آجیل و کره مغزیجات منبع خوبی از پروتئین هستند، اما به دلیل چربی بالا ممکن است برای افراد مبتلا به گاستریت مشکل‌ساز باشند. همچنین از سوپ‌های خامه‌ای پرهیز کنید.

4. دسرها

بیشتر دسرها چربی و قند بالایی دارند و باید از آن‌ها اجتناب کرد. این شامل شیرینی‌های پخته‌شده، کیک، بستنی، پودینگ و شکلات است.

5. نوشیدنی‌ها

از مصرف کافئین، نوشیدنی‌های شیرین، نوشابه‌های گازدار و آب‌میوه‌های اسیدی (به‌ویژه آب پرتقال و گوجه‌فرنگی) خودداری کنید. علاوه بر قهوه معمولی، قهوه بدون کافئین نیز می‌تواند بسیار اسیدی باشد و باید از آن اجتناب کرد. سایر منابع کافئین، از جمله چای سیاه، چای سبز، شکلات داغ و نوشیدنی‌های انرژی‌زا، نیز مضر هستند.

همچنین، از مصرف الکل، از جمله آبجو، شراب و مشروبات الکلی پرهیز کنید. الکل نه‌تنها معده را تحریک می‌کند، بلکه با مهار اثر داروهای مهارکننده پمپ پروتون (PPIs) مانند امپرازول (Prilosec)، ازومپرازول (Nexium) و لانزوپرازول (Prevacid)، روند درمان گاستریت را مختل می‌کند.

6. ادویه‌ها

برخی از ادویه‌ها و چاشنی‌ها ممکن است برای افراد مبتلا به گاستریت تحریک‌کننده باشند، از جمله:

• فلفل سیاه

• فلفل چیلی

• پودر سیر

• فلفل تند

• خردل

• جوز هندی

• پودر پیاز

• پودر کاری

نحوه عملکرد رژیم غذایی ورم معده

رژیم غذایی گاستریت با محدود کردن غذاها و نوشیدنی‌هایی که باعث تحریک معده می‌شوند، عمل می‌کند. مدت زمان این رژیم بستگی به شدت و دفعات علائم شما و همچنین علت اصلی التهاب معده دارد. گاستریت مزمن ممکن است بر اثر عوامل مختلفی ایجاد یا تشدید شود، از جمله:

• عفونت هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori)

• رفلاکس صفراوی

• کم‌خونی

• عفونت‌های انگلی یا قارچی

• مصرف بیش از حد الکل

• مصرف زیاد داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)

• مصرف مواد مخدر تفریحی مانند کوکائین و هروئین

• بیماری‌های مزمن مانند دیابت یا نارسایی کلیه

تا زمانی که این شرایط درمان یا کنترل نشوند، ممکن است فرد نیاز به رعایت این رژیم داشته باشد تا علاوه بر کاهش علائم حاد، از بروز مجدد مشکلات نیز جلوگیری کند.

نکات قبل از شروع رژیم غذایی

قبل از شروع هر رژیم غذایی، حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا اطمینان حاصل شود که رژیم برای شما ایمن است و با داروهای مصرفی‌تان تداخل ندارد. همچنین یک متخصص تغذیه می‌تواند رژیمی طراحی کند که تمام نیازهای روزانه شما را تأمین کند.

فواید رژیم غذایی ورم معده یا گاستریت

این رژیم غذایی برای کاهش علائم ناگهانی ورم معده و جلوگیری از عوارض در افراد مبتلا به ورم معده مزمن طراحی شده است. این رژیم جایگزین همیشگی رژیم غذایی معمول شما نیست، اما در صورت نیاز می‌توان آن را طوری تنظیم کرد که تمام نیازهای تغذیه‌ای روزانه شما را برآورده کند. این رژیم به درمان بیماری‌هایی از جمله:

• زخم معده (پپتیک اولسر)

• خونریزی معده (هموراژ گاستریک)

• کم‌خونی ناشی از خونریزی معده

• پریتونیت (عارضه‌ای که در آن زخم معده دیواره معده را سوراخ می‌کند)

• سرطان معده (پانزدهمین علت شایع سرطان در ایالات متحده)

علاوه بر این، رژیم گاستریت ممکن است به کاهش حالت تهوع و سوزش سر دل در دوران بارداری نیز کمک کند.

زمان‌بندی غذا و دفعات وعده‌های غذایی

هنگام ابتلا به گاستریت یا ورم معده، مقدار غذایی که مصرف می‌کنید و مدت‌زمانی که بین وعده‌های غذایی فاصله می‌اندازید، می‌تواند بر شدت علائم تأثیر بگذارد.

در صورت بروز علائم، بهتر است وعده‌های غذایی کوچک و مکرر در طول روز داشته باشید، به جای سه وعده غذایی حجیم.  

در هنگام تشدید علائم حاد، بهتر است هر سه ساعت یک‌بار حتی مقدار کمی غذا میل کنید.

آیا روزه گرفتن برای ورم معده مفید است؟

برخی افراد تصور می‌کنند که روزه گرفتن می‌تواند به کاهش علائم گاستریت کمک کند، اما برعکس، روزه‌داری ممکن است باعث تشدید علائم شود. التهاب شدید معده باعث اختلال در عملکرد سلول‌های تولیدکننده مخاط (سلول‌های گابلت) می‌شود. کاهش تولید مخاط، پوشش داخلی معده را در برابر اسیدهای معده آسیب‌پذیرتر کرده و خطر زخم معده را افزایش می‌دهد.

نکاتی برای غذا خوردن در بیرون از خانه

رفتن به رستوران یا شرکت در مهمانی‌های شام می‌تواند برای افراد مبتلا به گاستریت دشوار باشد. اما با رعایت چند نکته می‌توانید با خیال راحت غذا بخورید: 

• قبل از رفتن به رستوران، منوی آنلاین را بررسی کنید تا ببینید چه غذاهایی مناسب شما هستند.

• از پیشخدمت بخواهید غذاهای تند یا اسیدی را مشخص کند.

• غذاهای گریل‌شده، آب‌پز، بخارپز یا کبابی را انتخاب کنید.

• سس‌ها، چاشنی‌ها و گراوی‌ها را جداگانه سرو کنید تا میزان مصرف آن‌ها را کنترل کنید.

• در مهمانی‌های شام، میزبان را از محدودیت‌های غذایی خود آگاه کنید تا از قبل برنامه‌ریزی کند.

• آنتی‌اسیدها و سایر داروهای گاستریت را همراه داشته باشید.

سوالات متداول درباره رژیم غذایی ورم معده

1. آیا رژیم غذایی می‌تواند به درمان ورم معده کمک کند؟

بله، رژیم غذایی مناسب می‌تواند به کاهش التهاب و تحریک معده کمک کند. مصرف غذاهای ملایم، کم‌چرب و غیر اسیدی در کنار پرهیز از غذاهای محرک مانند غذاهای تند، چرب و اسیدی می‌تواند علائم را کاهش دهد.

2. بهترین روش‌های پخت غذا برای گاستریت چیست؟

روش‌های پخت کم‌چرب مانند پختن در فر، جوشاندن، آب‌پز کردن و بخارپز کردن کمترین تحریک را برای معده ایجاد می‌کنند. سرخ‌کردن در روغن عمیق بسیار مضر است و حتی سرخ‌کردن در تابه یا استفاده از سرخ‌کن بدون روغن نیز به دلیل محتوای چربی بالا باید اجتناب شود.

3. آیا مصرف عسل برای ورم معده مفید است؟

بله، عسل خاصیت ضدالتهابی و ضدباکتری دارد و می‌تواند به تسکین التهاب معده کمک کند، به‌ویژه اگر ورم معده ناشی از عفونت H. pylori باشد. می‌توانید آن را در آب گرم یا چای‌های گیاهی مصرف کنید.

4. آیا رژیم غذایی گاستریت برای کاهش وزن هم مناسب است؟

این رژیم به دلیل کاهش مصرف غذاهای چرب و فرآوری‌شده می‌تواند به کاهش وزن کمک کند، اما هدف اصلی آن کاهش التهاب معده است. برای کاهش وزن اصولی، مشورت با متخصص تغذیه توصیه می‌شود.

5. چقدر طول می‌کشد تا رژیم غذایی گاستریت تأثیر بگذارد؟

بسته به شدت گاستریت، رعایت رژیم غذایی مناسب ممکن است طی چند روز تا چند هفته باعث کاهش علائم شود. درمان کامل بستگی به علت زمینه‌ای بیماری دارد.

6. آیا استرس می‌تواند باعث بدتر شدن گاستریت شود؟

بله، استرس می‌تواند تولید اسید معده را افزایش دهد و علائم گاستریت را تشدید کند. استفاده از روش‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن، یوگا و خواب کافی توصیه می‌شود.

7. آیا مصرف سرکه سیب برای گاستریت مفید است؟

سرکه سیب ممکن است در برخی افراد باعث تحریک معده شود. توصیه می‌شود قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید.

جمع‌بندی

رژیم غذایی ورم معده شامل پرهیز از غذاهای تند، اسیدی، سرخ‌شده، چرب و فرآوری‌شده است. فست‌فودها، لبنیات پرچرب، گوجه‌فرنگی، مرکبات، الکل، نوشیدنی‌های قندی و کافئین نیز باید کنار گذاشته شوند. به جای آن، غذاهای ملایم، غیر اسیدی و کم‌قند مانند غلات کامل، سبزیجات ریشه‌ای، ماهی، مرغ بدون پوست و انواع توت را مصرف کنید. همچنین چای نعناع، زنجبیل و زردچوبه می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.

گردآوری: بخش سلامت موزستان