صداوسیما روزانه حداقل ۸۷ میلیارد تومان خرج بر دست دولت می‌گذارد!/ هزینه نهاد‌های فرهنگی و مذهبی در بودجه ۱۴۰۳ چقدر است؟

از رقم کلی بودجه نهاد‌های فرهنگی و مذهبی، 22 هزار و 208 میلیارد تومان، مربوط به سازمان صدا و سیما است، بودجه‌ای که سال گذشته بیش از 15 هزار میلیارد بود و حال با افزایش 47.4 درصدی، روی این رقم ایستاده است. این یعنی، سازمان صدا و سیما روزی به اندازه 60 میلیارد و 843 میلیون تومان خرج بر دست دولت می‌گذارد که با احتساب درآمد‌های این سازمان از محل تبلیغات و… در کمترین حال به 87 میلیارد تومان می‌رسد.

بودجه نهادهای فرهنگی و مذهبی در سال 1403

 رشد سریع ارقام بودجه طی چند سال گذشته نه تنها هزینه‌های حقیقی کشور را به طور کامل پوشش نداد، بلکه عوامل مختلفی از جمله جمعیت گسترده ایران را نیز نادیده گرفت. ثمره این مسیر، کسری بودجه بود، کسری که انتقال آن به سال‌های آینده، باعث افزایش مداوم عددی بودجه شد؛ افزایشی، که تورم ساختاری را تقویت کرد.

به تعبیر اقتصاددانان، تورم ساختاری زمانی به وجود می‌آید که سیاست‌گذاری ناسازگار با زیرساخت‌های اقتصادی منجر به افزایش تقاضا می‌شود. به عبارت دیگر، گسترش نامتناسب تدارکات دولتی و سازمان‌ها باعث افزایش ناکارآمدی اقتصادی می‌شود و در عین حال، قدرت خرید را بیشتر می‌کند. این افزایش ناکارآمدی موجب کاهش فعالیت‌های بخش خصوصی می‌شود و تقاضای بیشتری در بازار ایجاد می‌کند. همین اتفاق در بودجه‌های ایران رخ داده است. هر افزایش در نرخ تورم، دولت را مجبور به افزایش دستمزد‌ها می‌کند تا تورم را پوشش دهد. این منجر به گرفتار شدن اقتصاد ایران در دور مارپیچ قیمت و دستمزد شده است.

بررسی بودجه‌ریزی ایران نشان می‌دهد که بخشی از افزایش‌های بودجه، مبتنی بر تقاضا‌های مصنوعی و نه واقعیت‌های اقتصادی کشور است. این به این معناست که عواملی مانند تقاضا‌های ساختگی و اعطای بودجه به منظور امور غیرضروری، تورم ساختاری را تشدید می‌کنند و در توسعه اقتصادی مؤثر نیستند. بودجه‌های سالیانه شامل منابع و مصارفی است که بخشی از آن به شرکت‌های دولتی و مؤسسات وابسته به دولت اختصاص دارد. برخی از این شرکت‌ها به طور معمول زیان‌ده هستند و بار مالی آن‌ها به بودجه فشار می‌آورد. همچنین، بخشی از مصارف به اهدافی خارج از توسعه اقتصادی اختصاص یافته است، مانند امور مذهبی و تبلیغات اسلامی.

بودجه مرکز اسلامی آفریقای جنوبی

در بودجه پیشنهادی سال 1403 نیز، اعداد و ارقامی که توجیه اقتصادی و ارتباطشان به توسعه کشور مشخص نیست بسیار دیده می‌شود. از بودجه مبهم یک هزار و 500 میلیارد تومانی برای «جبران تلاش» کارکنان وزارت کشور تا بودجه 640 میلیارد تومانی برای اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران یا همان ممانعت از احیای برجام! اما جدا از بودجه‌های سنگین و عجیب زیرشاخه‌های سیاسی کشور، بودجه‌های پیش‌بینی شده برای نهاد‌های فرهنگی و مذهبی کشور نیز جالب توجه است.

جایی که در آن حتی برای «مرکز اسلامی آفریقای جنوبی» نیز بودجه تعریف شده است! ظاهرا سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی که خودش ذیل وزارت ارشاد، دو هزار و 821 میلیارد تومان بودجه عمومی و اختصاصی دارد، قرار است جهت «رایزنی فرهنگی آفریقای جنوبی» نیز 26 میلیارد تومان دریافت کند. نهاد‌های مذهبی جمهوری اسلامی در آفریقای جنوبی، یک سهم دیگر هم در بودجه دارند؛ مجمع جهانی اهل بیت که در جدول هفت رقمی معادل 282 میلیارد تومان بودجه عمومی و اختصاصی دارد، در جدول 1-7 نیز برای «مرکز اسلامی آفریقای جنوبی» بودجه‌ای معادل 6 میلیارد تومان دارد.

جوانی جمعیت، 42 هزار میلیارد ناقابل

طبق مصوبه مجلس برای اجرای قانون جوانی جمعیت، 42 هزار میلیارد تومان، در بودجه 1403 درنظر گرفته شده که همه موارد مرتبط با اجرای این قانون را تجمیع کرده است. به طور مثال، بودجه اختصاصی در نظر گرفته شده برای «دبیرخانه ستاد حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» دو زیرمجموعه دارد؛ تمام بودجه‌ای که برای این ردیف آمده یک هزار و 700 میلیارد تومان است که تمام آن، بابت «ترویج فرهنگ فرزندآوری و اقدامات موثر در راستای جوانی جمعیت» خواهد بود. یک زیرمجموعه دیگر تحت عنوان «تدوین برنامه ساماندهی روش‌های جایگزین نوین در حوزه ناباروری از جمله رحم اجاره‌ای، فریز تخمک، ساماندهی مراکز ارایه‌دهنده این خدمات» آمده که هیچ بودجه‌ای به این زیرمجموعه تعلق نگرفته است. این البته تنها مربوط به دبیرخانه این ستاد می‌شود. «دبیرخانه ستاد حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» هم در جدول 9 بودجه‌ای معادل هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.

صدا و سیما، بودجه‌بگیری که درآمد نجومی هم دارد

از رقم کلی بودجه نهاد‌های فرهنگی و مذهبی، 22 هزار و 208 میلیارد تومان، مربوط به سازمان صدا و سیما است، بودجه‌ای که سال گذشته بیش از 15 هزار میلیارد بود و حال با افزایش 47.4 درصدی، روی این رقم ایستاده است. این یعنی، سازمان صدا و سیما روزی به اندازه 60 میلیارد و 843 میلیون تومان خرج بر دست دولت می‌گذارد.

علاوه بر این، از فعالیت‌هایی مانند پخش تبلیغات و برگزاری برنامه‌های مشارکتی نیز درآمدزایی می‌کند که به میزان قابل توجهی به منابع مالی تبدیل می‌شود. تخمین‌های موجود به مبالغ متفاوتی از 10 تا 60 هزار میلیارد تومان می‌رسد. درصورتی که به درآمد حدودی 10 هزار میلیارد تومان اعتقاد داشته باشیم، با در نظر گرفتن بودجه 22 هزار میلیارد تومانی، هر روز سازمان صدا و سیما بیش از 87 میلیارد تومان برای فعالیت‌های خود هزینه می‌کند، یعنی همان تصاویر و اصواتی که در شبکه‌های رسانه ملی می‌بینید. تازه این رقم 87 میلیارد تومان با محاسبه کمترین میزان درآمد از محل تبلیغات محاسبه شده است.

بودجه‌های مربوط به حوزه علمیه

بودجه مرکز خدمات حوزه علمیه برای سال جاری نیز 7 هزار و 544 میلیارد تومان تعریف شده است، عددی که سال گذشته 6 هزار و 402 میلیارد تومان بود. برای شورای عالی حوزه‌های علمیه نیز 5 هزار و 236 میلیارد تومان تعریف شده است، عددی که سال گذشته 3 هزار و 756 میلیارد تومان بود. شورای سیاست‌گذاری حوزه‌های علمیه خواهران نیز از بودجه هزار و 21 میلیاردی سال گذشته با افزایش 69.0 درصدی، به بودجه پیشنهادی هزار و 726 میلیارد تومان رسیده است. همچنین برای دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم نیز بودجه 831 میلیارد تومانی تعریف شده است که نسبت به سال گذشته 100.6 درصد رشد را نشان می‌دهد. برای شورای برنامه‌ریزی مدیریت حوزه‌های علمیه خراسان نیز 900 میلیارد تومان بودجه پیشنهاد شده است. 

همچنین طبق گزارش اعتماد، 50 میلیارد تومان برای «کمک به تکمیل ساختمان حوزه علمیه امیرالمومنین تهران (لویزان) اختصاص یافته است». این حوزه علمیه به ریاست «علیرضا تقوایی» سال 1388 تاسیس شده است. او منصب حکومتی یا دولتی ندارد، اما اظهارنظر‌های او نشان می‌دهد از مخالفان سرسخت دولت‌ حسن روحانی بوده و می‌تواند در زمره اصولگرایان تندرو قرار بگیرد. او همچنین از علاقه‌مندان به مصباح‌ یزدی است که در سخنانی پیش از انتخابات خبرگان رهبری در سال 94 گفته بود: «نورانیت و روحانیت واقعی در آیت‌الله مصباح‌ یزدی وجود دارد و دست‌شان نیز مانند بعضی از افراد آلوده به حرام، آلوده نیست. آیت‌الله مصباح نه رانت‌خوار است و نه اختلاسی کرده است. آیت‌الله مصباح پاک و پاکیزه و طاهر هستند و ما صد در صد به وی رای می‌دهیم و در واقع عشق ما این است که به وی رای دهیم. رهبری نیز فرمودند که ایشان، ایدئولوگ نظام هستند.»

سازمان تبلیغات اسلامی و زیر مجموعه هایش

سازمان تبلیغات اسلامی و زیرمجموعه‌هایش نیز در مجموع بیش از 4 هزار و 780 میلیارد تومان بودجه در اختیار دارند.

– در جدول 12 مقدار بودجه اختصاصی این سازمان به مقدار 3 هزار و 135 میلیارد تومان ذکر شده است. 

– اما در جدول 7، این مقدار 3 هزار و 90 میلیارد تومان اعلام شده است. اگرچه مقدار بودجه اختصاصی سازمان تبلیغات اسلامی در دو جدول مختلف متفاوت است، اما مقدار 3 هزار و 135 میلیارد تومان به عنوان بودجه اختصاصی این سازمان تایید شده است.

بودجه اختصاصی سازمان تبلیغات اسلامی برای اهداف مختلفی تخصیص داده شده است که عبارتند از:

– تقویت و گسترش سنت حسنه اعتکاف ویژه نوجوانان و جوانان (ستاد مرکزی اعتکاف): 300 میلیارد تومان

– کمک به مساجد کشور در طرح مسجد محوری: 500 میلیارد تومان

– گسترش فعالیت‌های حفظ موضوعی قرآن کریم و تقویت فعالیت‌های موسسات قرآنی کشور (صندوق توسعه قرآنی): هزار میلیارد تومان

– تقویت و گسترش فعالیت‌ها و رویداد‌های فرهنگی-دینی جریان‌ساز و میدانی در سراسر کشور: 340 میلیارد تومان

– حمایت از حلقه‌های میانی مردمی فرهنگی: 200 میلیارد تومان

– کمک به سازمان هیات و تشکل‌های دینی: 20 میلیارد تومان

– تقویت پایگاه جریان‌ساز برای حلقه‌های میانی جبهه فرهنگی-فکری انقلاب اسلامی (سرچشمه نور انقلاب اسلامی): 140 میلیارد تومان

– ترویج گفتمان انقلاب اسلامی: «شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه» نیز یکی دیگر از زیرمجموعه‌های سازمان تبلیغات اسلامی است که خودش 210 میلیارد تومان بودجه دارد. این شورا به غیر از بودجه اصلی خود، قرار است 100 میلیارد تومان نیز برای «ترویج گفتمان انقلاب اسلامی» دریافت کند.

– حمایت از فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی در مساجد: «مرکز رسیدگی به امور مساجد» هم مانند قبلی‌ها، زیرمجموعه سازمان تبلیغات است؛ غیر از 120 میلیارد تومان بودجه جدول 7، این مرکز 250 میلیارد تومان نیز بودجه اختصاصی دارد. محل هزینه‌کرد این 250 میلیارد تومان نیز «حمایت از فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی در مساجد» عنوان شده است.

– گسترش فرهنگ اقامه نماز: دیگر زیر مجموعه سازمان تبلیغات، «ستاد اقامه نماز» است؛ این ستاد 98 میلیارد تومان بودجه عمومی دارد و 200 میلیارد تومان نیز بودجه اختصاصی. «گسترش فرهنگ اقامه نماز» دلیل هزینه‌کرد این 200 میلیارد تومان عنوان شده است.

بودجه پر و پیمان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی

این سازمان هم از جمله سازمان‌هایی است که بودجه بالای هزار میلیارد تومان می‌گیرد. پس طبیعتا باید عملکرد مهمی داشته و تاثیر آن بر زندگی مردم ایران مشهود باشد. بودجه این سازمان از 830 میلیارد تومان سال 1402 به 2 هزار و 821 میلیارد تومان برای سال جاری تعریف شده است، یعنی یک افزایش 239.9 درصدی! این سازمان ذیل وزارت ارشاد است و هزینه‌هایی مانند همان رایزنی فرهنگی آفریقای جنوبی و هزینه برای نهاد‌های مذهبی جمهوری اسلامی در آفریقای جنوبی و مواردی از این دست انجام می‌دهد.

حوزه هنری و زیرمجموعه‌ها

در جدول شماره 12، حوزه هنری انقلاب اسلامی نیز حضور دارد. این حوزه، در جدول 7، حدود 800 میلیارد تومان بودجه عمومی و 840 میلیارد تومان بودجه اختصاصی دارد، اما در جدول 12، مبلغ اعتبار این حوزه به 945 میلیارد تومان افزایش یافته است.

• تولید فیلم و پویانمایی: برای تولید فیلم‌های سینمایی موثر و فاخر و پویانمایی با موضوعات متنوع از جمله ترویج سبک زندگی ایرانی-اسلامی، معارف اسلامی و انقلابی، معرفی مفاخر ملی و امیدآفرینی، 235 میلیارد تومان تخصیص یافته است.

• تقویت برنامه‌ها و مراکز رشد انسانی: 70 میلیارد تومان برای تقویت مراکز پرورش سرمایه انسانی در حوزه‌های ادبیات، فرهنگ، هنر و رسانه‌های انقلاب اسلامی در نظر گرفته شده است.

• تولید محتوا: 70 میلیارد تومان برای تولید محتوای فرهنگی فاخر فارسی در فضای مجازی و ترویج کتابخوانی و کتابنویسی اختصاص یافته است.

• ایجاد صندوق فرهنگ‌بنیان: 500 میلیارد تومان برای ایجاد صندوقی به منظور تامین مالی زیست بوم تولید و مصرف محتوای انقلابی در نظر گرفته شده است.

• تولید هنری: 70 میلیارد تومان برای تولید سرود، موسیقی و نمایش‌های صحنه‌ای فاخر با موضوعات مختلف اعم از تقویت بنیان خانواده، امیدآفرینی، و تاریخ انقلاب اسلامی در نظر گرفته شده است.

دیگر بودجه‌های فرهنگی – مذهبی

در بودجه 1403، باز هم ارقام قابل توجهی برای نهاد‌های فرهنگی مذهبی به چشم می‌خورد. از جمله:

– ️موسسه نشر آثار حضرت امام: 160 میلیارد تومان

– ️آستان مقدس حضرت امام: 216 میلیارد تومان

– ️سازمان اوقاف: 132 میلیارد تومان

– کمک به معیشت روحانیون: 1227 میلیارد تومان

– بنیاد حفظ آثار دفاع مقدس: 2602 میلیارد تومان

– ستاد مرکزی راهیان نور: 49 میلیارد تومان

– مجمع جهانی تقریب: 212 میلیارد تومان

– فرهنگستان زبان و ادب فارسی: 104 میلیارد تومان

– مجمع جهانی اهل بیت: 257 میلیارد تومان

بنیاد سعدی: 69 میلیارد تومان

– خبرگزاری جمهوری اسلامی: 374 میلیارد تومان

– شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی: 268 میلیارد تومان

– موسسه آموزشی امام خمینی(ره): 437 میلیارد تومان

– شورای سیاستگذاری ائمه جمعه: 311 میلیارد تومان

– ستاد احیای امر به معروف: 256 میلیارد تومان

همچنین طبق داده‌های موجود بودجه نهاد‌های فرهنگی مذهبی در حوزه‌های کمتر شنیده‌شده نیز تعریف شده است:

– توسعه زیارت و خدمات شهری: برای توسعه فرهنگ و خدمات زیارتی در شهر‌های مشهد، قم، شیراز و شهر ری، بودجه‌ای به مبلغ 350 میلیارد تومان تخصیص یافته است.

– حمایت از میراث فرهنگی و زائرسرا: جهت احداث زائرسرا و موزه آستان قدس رضوی، مبلغ 500 میلیارد تومان اختصاص یافته است.

– ایجاد مراکز آموزشی مذهبی: برای احداث و تجهیز مجتمع تربیتی-آموزشی حضرت مهدی (عج)، 150 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است.

– پشتیبانی از طلاب غیرایرانی: برای جامعه المصطفی العالمیه که طلاب غیرایرانی را نام نویسی و آموزش می‌دهد، بودجه‌ای به مبلغ 1226 میلیارد تومان در نظر گرفته شده است که شامل 1026 میلیارد تومان بودجه عمومی و 200 میلیارد تومان بودجه اختصاصی می‌شود.

– توانمندسازی دانش‌پژوهان و مدارس: برای توانمندسازی و مهارت‌افزایی دانش‌پژوهان و حمایت از مدارس تابعه و حوزه‌های علمیه، 200 میلیارد تومان از بودجه دانشگاه مذاهب اسلامی اختصاص یافته است.

– تقویت برنامه‌های فرهنگی اهل سنت: برای تقویت برنامه‌های فرهنگی در ارتباط با اهل سنت، 100 میلیارد تومان از بودجه عمومی دانشگاه مذاهب اسلامی تخصیص یافته است.

– طرح ولایت ویژه معلمان و دانش‌آموزان: جهت طرح ولایت ویژه معلمان و دانش‌آموزان، 200 میلیارد تومان از بودجه وزارت آموزش و پرورش اختصاص یافته است.

– حمایت از گروه‌های جهادی: برای کمک به گروه‌های جهادی فعال در مناطق محروم، 1000 میلیارد تومان از بودجه نهاد ریاست‌جمهوری اختصاص یافته است.

– قرارگاه فرهنگی-اجتماعی بقیه‌الله: بودجه این قرارگاه با افزایش 35 درصدی، از 887 میلیارد تومان سال گذشته به یک هزار و 184 میلیارد تومان سال جاری رسیده است؛ البته که در جدول 9 قانون بودجه 1402 که مربوط به کمک‌ها به دستگاه‌ها و نهاد‌ها می‌شود، نزدیک به 200 میلیارد تومان برای کمک به موسسات فرهنگی و اجتماعی ذیل این قرارگاه آمده بود.

در این ردیف بودجه تاکید شده بود که این 200 میلیارد تومان باید به صورت مساوی میان سازمان «اوج» و سازمان «سراج» تقسیم شود.

این گزارش نشان می‌دهد که بودجه‌های نهاد‌های فرهنگی و مذهبی در سال جاری، به منظور توسعه فرهنگ و زیارت، حمایت از طلاب غیرایرانی، تقویت برنامه‌های فرهنگی و پشتیبانی از مدارس و معلمان، به شکل گسترده‌ای تخصیص یافته است. در نگاه کلی، بیش از 670 هزار میلیارد ریال بودجه صرف امور دینی و فرهنگی در سال می‌شود که باید دید تاثیر این هزینه نجومی در زندگی و معیشت مردم به چه شکل است.