همه چیز درباره آزمایش CMV و اهمیت آن برای سلامتی

آزمایش سیتومگالوویروس (CMV) چیست؟

آزمایش‌ سیتومگالوویروس یا CMV برای بررسی نشانه‌هایی از ویروس CMV در خون، خلط یا سایر مایعات بدن انجام می‌شود. CMV یک ویروس از خانواده هرپس است. دیگر انواع ویروس‌های هرپس شامل ویروس‌هایی هستند که باعث آبله مرغان و مونوکلئوز (مونونوکلئوز) می‌شوند.

ویروس CMV یک ویروس رایج است که افراد در تمامی سنین را آلوده می‌کند. بیشتر افراد در دوران کودکی با این ویروس مواجه می‌شوند. وقتی شما به ویروس CMV آلوده می‌شوید، این ویروس برای باقی عمر شما در بدن می‌ماند. بیشتر اوقات، ویروس به صورت خوابیده (غیرفعال) باقی می‌ماند. با این حال، در شرایط خاصی، مانند وقتی که شما تحت استرس زیاد قرار دارید یا اگر دچار مشکلات سیستم ایمنی هستید، این ویروس ممکن است دوباره فعال (ری‌اکتیو) شود.

نام کامل آزمایش سیتومگالوویروس (CMV)

• سیتومگالوویروس (Cytomegalovirus)

نام های دیگر آزمایش سیتومگالوویروس (CMV)

• CMV IgG 

• IgM

• آنتی‌بادی سیتومگالوویروس

نوع نمونه آزمایش سیتومگالوویروس (CMV)

• خون

• مایع مغزی نخاعی

• خلط

• بیوپسی 

• بزاق 

• ادرار

• مایع آمنیوتیک

نحوه انجام آزمایش سیتومگالوویروس (CMV)

چندین نوع آزمایش CMV وجود دارد که شامل موارد زیر است: 

آزمایش خون

این رایج‌ترین روش برای آزمایش CMV در بزرگسالان است.

– یک متخصص بهداشت نمونه‌ای از خون را از یک رگ در بازوی شما با استفاده از یک سوزن کوچک می‌گیرد. پس از وارد شدن سوزن، مقدار کمی خون به داخل لوله آزمایش یا ویال جمع‌آوری می‌شود. شما ممکن است کمی سوزش هنگام ورود یا خروج سوزن احساس کنید. این فرآیند معمولاً کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد. 

تجزیه و تحلیل مایع مغزی نخاعی (CSF) (نخاع‌شکافی)

برای گرفتن نمونه‌ای از مایع مغزی نخاعی، یک پزشک عملیاتی به نام نخاع‌شکافی یا پونکسیون کمری انجام می‌دهد. نخاع‌شکافی معمولاً در بیمارستان انجام می‌شود. در طول این فرآیند:

– شما به پهلو می‌خوابید یا روی یک میز معاینه می‌نشینید.

– پزشک پشت شما را تمیز کرده و یک داروی بی‌حسی به پوست شما تزریق می‌کند تا در طول فرآیند درد نداشته باشید. پزشک ممکن است قبل از تزریق این دارو، یک کرم بی‌حس‌کننده روی پوست شما بمالد.

– وقتی ناحیه پشت شما کاملاً بی‌حس شد، پزشک یک سوزن باریک و توخالی را بین دو مهره در ناحیه پایین ستون فقرات شما وارد می‌کند.

– پزشک مقدار کمی از مایع مغزی نخاعی را برای آزمایش جمع‌آوری می‌کند. این معمولاً پنج دقیقه طول می‌کشد.

– شما باید در حین جمع‌آوری مایع بسیار بی‌حرکت باشید.

– پزشک ممکن است از شما بخواهد که برای یک یا دو ساعت پس از انجام فرآیند روی پشت خود دراز بکشید. این ممکن است از ایجاد سردرد بعد از فرآیند جلوگیری کند. 

آزمایش خلط

خلط یک مخاط غلیظ است که در ریه‌ها تولید می‌شود.

– ممکن است از شما خواسته شود که دهان خود را قبل از گرفتن نمونه با آب بشویید.

– پزشک از شما می‌خواهد که به طور عمیق نفس بکشید و سپس به طور عمیق سرفه کنید تا نمونه‌ای از خلط در یک فنجان ویژه بیاندازید. پزشک ممکن است به قفسه سینه شما ضربه بزند تا به رقیق شدن خلط از ریه‌ها کمک کند.

– اگر نتوانید خلط کافی سرفه کنید، ممکن است پزشک از شما بخواهد که یک مه نمکی استنشاق کنید تا به سرفه عمیق‌تر کمک کند.

– اگر همچنان نتوانید خلط کافی سرفه کنید، پزشک ممکن است یک روش به نام برونکوسکوپی انجام دهد. در این فرآیند، ابتدا دارویی برای کمک به آرامش شما و سپس دارویی برای بی‌حس کردن شما تزریق می‌شود تا هیچ دردی احساس نکنید. سپس یک دوربین متصل به لوله‌ای باریک و نورانی از طریق دهان یا بینی شما وارد می‌شود تا پزشک بتواند داخل ریه‌ها و راه‌های تنفسی شما را ببیند. پزشک با استفاده از یک برس کوچک یا مکش نمونه‌ای از راه‌های تنفسی شما جمع‌آوری می‌کند. 

بیوپسی

در طول این آزمایش، پزشک نمونه کوچکی از بافت برای آزمایش برداشته می‌کند. انواع مختلفی از بیوپسی وجود دارد و نوع بیوپسی که شما خواهید داشت بستگی به نوع سرطان و مکان تومور دارد. به طور کلی، بیوپسی ممکن است با استفاده از:

– یک سوزن توخالی که از طریق پوست شما وارد می‌شود. ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی برای راهنمایی سوزن استفاده شود.

– بیوپسی با سوزن بسیار نازک برای برداشتن نمونه‌ای از سلول‌ها و/یا مایع.

– بیوپسی هسته‌ای که با استفاده از سوزن بزرگ‌تری برای برداشتن نمونه‌ای از بافت انجام می‌شود. 

آمنیوسنتز

این فرآیند برای زنان باردار انجام می‌شود تا بررسی شود که آیا جنین به CMV مبتلا شده است یا خیر.

– شما به پشت روی میز معاینه دراز خواهید کشید.

– پزشک یک ژل به شکم شما می‌زند.

– پزشک یک دستگاه سونوگرافی به نام ترنسدیوسر را روی شکم شما حرکت می‌دهد. – سونوگرافی از امواج صوتی برای نشان دادن موقعیت جنین و جفت استفاده می‌کند تا پزشک بتواند مکانی برای برداشتن نمونه از مایع آمنیوتیک پیدا کند.

– پزشک شکم شما را تمیز می‌کند.

– پزشک یک سوزن نازک را به شکم شما وارد کرده، مقداری از مایع آمنیوتیک را خارج می‌کند و سپس سوزن را خارج می‌کند.

– پس از برداشتن نمونه، پزشک ضربان قلب جنین را با استفاده از سونوگرافی بررسی می‌کند.

– نمونه برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال می‌شود. نتایج ممکن است از چند روز تا چند هفته طول بکشد.

نوزادان معمولاً آزمایش بزاق یا ادرار انجام می‌دهند. 

آزمایش بزاق نوزاد: 

– نمونه بزاق در عرض سه هفته پس از تولد نوزاد و حداقل یک ساعت پس از شیر دادن جمع‌آوری می‌شود.

– پزشک یک سواب استریل را به داخل گونه نوزاد وارد کرده و آن را برای چند ثانیه می‌چرخاند.

سواب در یک محلول ویژه برای آزمایش قرار می‌گیرد. 

در طول آزمایش ادرار نوزاد: 

– به شما یک کیسه پلاستیکی ویژه داده می‌شود که روی ناحیه تناسلی نوزاد قرار می‌گیرد.

شما یک پوشک روی کیسه می‌گذارید.

– پس از اینکه نوزاد ادرار کرد، کیسه را از پوشک برداشته و ادرار را درون ظرفی که پزشک به شما داده است می‌ریزید. 

خطرات و عوارض انجام آزمایش سیتومگالوویروس (CMV)

• هیچ خطری برای انجام آزمایش خلط، آزمایش بزاق نوزاد یا آزمایش ادرار نوزاد وجود ندارد.

• ریسک آزمایش خون بسیار کم است. شما ممکن است کمی درد یا کبودی در محل ورود سوزن احساس کنید، اما بیشتر علائم به سرعت از بین می‌روند.

• ریسک آزمایش نخاع‌شکافی بسیار کم است. ممکن است هنگام وارد شدن سوزن کمی فشار یا سوزش احساس کنید. پس از آزمایش، ممکن است درد یا حساسیت در ناحیه پشت خود داشته باشید، یا مقداری خونریزی در محل ورود سوزن رخ دهد. همچنین ممکن است سردرد بگیرید. این سردرد ممکن است چند ساعت یا حتی یک هفته یا بیشتر طول بکشد، اما پزشک شما ممکن است درمان‌هایی برای تسکین درد پیشنهاد دهد.

• اگر بیوپسی انجام داده‌اید، ممکن است کمی کبودی، خونریزی یا درد در محل بیوپسی احساس کنید. این معمولاً پس از چند روز از بین می‌رود.

• اگر آمنیوسنتز انجام داده‌اید، ممکن است در طول آزمایش کمی سوزش، فشار و/یا گرفتگی احساس کنید. پس از آزمایش، ممکن است کمی ناراحتی یا خونریزی واژینال داشته باشید، یا مقدار کمی از مایع آمنیوتیک از واژن شما نشت کند. خطر عوارض جدی بسیار کم است. پزشک شما به شما اطلاع خواهد داد که آیا علائمی وجود دارد که باید به آن‌ها اطلاع دهید. این علائم ممکن است شامل خونریزی واژینال مداوم، نشت مایع آمنیوتیک، گرفتگی شدید یا تب باشد. 

زمان و شرایط انجام آزمایش سیتومگالوویروس (CMV)

• برای آزمایش خون یا خلط نیازی به آمادگی خاصی ندارید. همچنین برای آزمایش بزاق یا ادرار نوزاد نیز هیچ آمادگی خاصی لازم نیست.

• ممکن است از شما خواسته شود که قبل از انجام نخاع‌شکافی مثانه‌تان را تخلیه کنید.

• برای بیوپسی ممکن است از شما خواسته شود که چند ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید (یعنی چیزی نخورید و نیاشامید).

• برای آمنیوسنتز، ممکن است از شما خواسته شود که قبل از آزمایش ادرار نکنید تا مثانه‌تان پر باشد. این کمک می‌کند تا رحم در موقعیت بهتری برای انجام آزمایش قرار بگیرد. در دوران بارداری‌های دیرتر، باید مثانه‌تان خالی باشد برای انجام این آزمایش.

• پزشک شما یا پزشک فرزندتان به شما اطلاع خواهند داد که آیا نیاز به آمادگی خاصی برای آزمایش دارید یا خیر.

آزمایش سیتومگالوویروس (CMV) در چه مواردی تجویز می‌شود؟

آزمایشات CMV به تشخیص عفونت فعلی، فعال شده یا گذشته CMV در افرادی که در معرض خطر عوارض سلامتی هستند کمک می کند. گروه های خطر عبارتند از:

• افرادی که به دلیل برخی عفونت ها یا بیماری ها سیستم ایمنی ضعیفی دارند

• افرادی که اخیرا پیوند عضو دریافت کرده اند

• افراد باردار با علائم عفونت CMV

• نوزادان با علائم عفونت

داروها و عوامل مداخله گر برای انجام آزمایش سیتومگالوویروس (CMV)

برای انجام آزمایش سیتومگالوویروس (CMV)، معمولاً داروها یا عوامل مداخله‌گری که تأثیر زیادی بر نتایج آزمایش داشته باشند وجود ندارند. با این حال، برخی عوامل و داروها ممکن است بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارند یا نیاز به توجه خاص داشته باشند:

•داروهای سرکوب‌کننده ایمنی: افرادی که داروهای سرکوب‌کننده ایمنی (مانند داروهای استفاده‌شده بعد از پیوند عضو یا درمان سرطان) مصرف می‌کنند، ممکن است بیشتر در معرض عفونت‌های فعال CMV باشند. این داروها می‌توانند باعث فعال شدن ویروس CMV شوند و نتایج آزمایش ممکن است مثبت‌تر باشد.

• داروهای ضد ویروسی: داروهای ضد ویروسی مانند گانسیکلوویر یا والگانسیکلوویر که برای درمان عفونت‌های CMV استفاده می‌شوند، ممکن است تأثیراتی بر نتایج آزمایش CMV داشته باشند. استفاده از این داروها ممکن است به کاهش تعداد ویروس‌ها در بدن و کاهش سطح آنتی‌بادی‌های خاص CMV منجر شود.

• داروهای استروئیدی: استفاده از داروهای استروئیدی مانند پردنیزون یا داروهای مشابه می‌تواند باعث کاهش سیستم ایمنی بدن و فعال شدن ویروس‌های نهفته، از جمله CMV، شود. این داروها ممکن است نتایج آزمایش CMV را تحت تأثیر قرار دهند.

• پرتو درمانی (رادیوتراپی): افرادی که تحت درمان با رادیوتراپی قرار دارند، به ویژه کسانی که به دلیل درمان‌های پرتو درمانی دچار ضعف سیستم ایمنی شده‌اند، ممکن است به عفونت‌های CMV مبتلا شوند. این درمان‌ها ممکن است بر روند عفونت و نتایج آزمایش تأثیر بگذارند.

• حاملگی: در دوران بارداری، به ویژه در سه‌ماهه دوم یا سوم، تغییرات هورمونی و سیستم ایمنی بدن می‌توانند بر نحوه پاسخ بدن به عفونت‌ها تأثیر بگذارند و باید در زمان انجام آزمایش CMV مدنظر قرار گیرند.

تفسیر آزمایش سیتومگالوویروس (CMV)

تفسیر نتایج آزمایش سیتومگالوویروس (CMV) بستگی به نوع آزمایش و وضعیت بیمار دارد. آزمایش‌های CMV معمولاً شامل آزمایش خون، آنتی‌بادی‌ها (IgG و IgM)، یا آزمایش‌های دیگر مانند آمنیوسنتز یا مایع مغزی نخاعی هستند. 

• نتایج مثبت IgM و منفی IgG: عفونت اولیه یا فعال.

• نتایج مثبت IgG و منفی IgM: عفونت قبلی و غیرفعال.

• نتایج مثبت هر دو IgG و IgM: عفونت فعال یا دوباره فعال شده.

• نتایج منفی IgG و IgM: عدم وجود عفونت یا مواجهه قبلی با CMV.

در نهایت، برای تفسیر دقیق نتایج و دریافت راهنمایی‌های درمانی، مشاوره با پزشک ضروری است.

مقادیر نرمال آزمایش سیتومگالوویروس (CMV)

سوالات رایج در رابطه با آزمایش سیتومگالوویروس (CMV)

1. آیا همه افراد نیاز به آزمایش CMV دارند؟

خیر. آزمایش CMV معمولاً برای افرادی که در معرض خطر عفونت‌های شدید هستند، مانند افراد با سیستم ایمنی ضعیف (مانند مبتلایان به HIV یا سرطان) یا زنان باردار با علائم عفونت، تجویز می‌شود.

2. آیا نتیجه منفی آزمایش CMV به معنای عدم وجود ویروس است؟

نتیجه منفی معمولاً به این معناست که فرد به ویروس مبتلا نشده است یا ویروس در بدن غیرفعال است. اما در موارد خاص مانند سیستم ایمنی ضعیف، آزمایش‌های تکمیلی ممکن است نیاز باشد.

3. آیا درمانی برای عفونت CMV وجود دارد؟

برای عفونت CMV هیچ درمان قطعی وجود ندارد، اما در صورت لزوم، داروهای ضدویروسی ممکن است برای کاهش علائم و جلوگیری از عوارض جدی تجویز شوند، به‌ویژه برای افراد با سیستم ایمنی ضعیف یا زنان باردار.

4. آیا عفونت CMV به نوزادان منتقل می‌شود؟

بله، CMV می‌تواند از مادر به جنین منتقل شود و به‌ویژه در صورتی که عفونت در دوران بارداری فعال باشد، ممکن است به مشکلاتی مانند اختلالات شنوایی، مشکلات بینایی، یا عقب‌ماندگی ذهنی در نوزاد منجر شود.

نکات مهم دیگری که باقی مانده است و باید بدانید

• آزمایش‌های CMV به عنوان بخشی از پانل TORCH، گروهی از آزمایش‌های خونی است که برای غربالگری نوزادان و گاهی اوقات افراد باردار از نظر عفونت‌های زیر استفاده می‌شود: به اکسوپلاسموز، R ubella ، سیتومگالوویروس​ ، ویروس هرپس سیمپلکس .  اگر مادر در دوران بارداری به هر یک از این عفونت ها مبتلا شود، این عفونت ها می توانند باعث نقص مادرزادی شوند. تشخیص و درمان به موقع ممکن است به جلوگیری از ابتلای کودک به یک مشکل جدی سلامت کمک کند.

تذکر مهم

از اطلاعات موجود در این مقاله نباید به عنوان جایگزین نظر حرفه ای پزشک استفاده شود. اگر در مورد سلامتی خود سوالی دارید حتما با پزشک خود تماس بگیرید.