ولی قهری کیست؟ بررسی کامل و جامع

اختیارات قانونی ولی قهری: مسئولیت‌ها و محدودیت‌ها

تعریف ولی قهری

ولی قهری یکی از مفاهیم اساسی در حقوق مدنی است. در لغت، “ولی” به معنای دوست، نصرف و فرمانروایی است و “قهری” به معنای اجباری و بدون اختیار. بنابراین، ولی قهری به کسی اطلاق می‌شود که به موجب قانون، اختیار اداره امور شخص محجور را دارد. این اختیار به شکل خودکار و بدون نیاز به حکم دادگاه به پدر و جد پدری تعلق می‌گیرد.  

ولایت بر صغیر 

صغیر به فردی گفته می‌شود که به سن بلوغ نرسیده است. پدر و جد پدری موظفند تا زمانی که فرزند به سن بلوغ برسد، امور او را اداره کنند. این وظیفه شامل مراقبت‌های مالی و غیرمالی می‌شود. ماده 1180 قانون مدنی تصریح می‌کند که “طفل صغیر تحت ولایت قهری پدر و جد پدری خود می‌باشد.” 

ولایت بر غیررشید 

غیررشید فردی است که به سن بلوغ رسیده اما به دلیل سفاهت (ناتوانی در درک و استفاده صحیح از اموال) قادر به اداره امور خود نیست. اگر سفاهت قبل از رسیدن به سن بلوغ بروز کند و ادامه یابد، ولی قهری موظف به اداره امور مالی این فرد است. این ولایت محدود به امور مالی است و شامل مسائل شخصی نمی‌شود. 

ولایت بر مجنون 

مجنون به فردی اطلاق می‌شود که به دلیل بیماری روانی قادر به اداره امور خود نیست. اگر جنون قبل از رسیدن به سن بلوغ شروع شده و ادامه داشته باشد، ولی قهری مسئولیت اداره امور این فرد را بر عهده دارد. ماده 1180 قانون مدنی اشاره می‌کند که “مجنون، در صورتی که عدم رشد یا جنون او متصل به صغر باشد” تحت ولایت قهری پدر و جد پدری قرار دارد. 

وظایف ولی قهری 

ولی قهری موظف است در اداره اموال، مواظبت از شخص محجور و حفظ حقوق و منافع او کوشش کند. او باید تمامی اقدامات خود را با توجه به مصلحت محجور انجام دهد. این وظایف شامل موارد زیر است:

• مدیریت اموال: ولی قهری باید اموال محجور را به بهترین نحو ممکن مدیریت کند و از حیف و میل آنها جلوگیری کند.

• مراقبت شخصی: ولی قهری موظف است به نیازهای شخصی محجور نیز توجه کند، البته در صورتی که محجور صغیر یا مجنون باشد.

• تصمیم‌گیری‌های مالی: ولی قهری می‌تواند برای محجور معاملات مالی انجام دهد، مشروط بر اینکه این معاملات به نفع محجور باشد. 

اختیارات ولی قهری 

ولی قهری دارای اختیارات گسترده‌ای در امور محجور است. او می‌تواند به تنهایی و بدون نیاز به تایید شخص دیگری، تصمیمات مالی برای محجور بگیرد. اما باید توجه داشت که تمامی تصمیمات باید به نفع محجور باشد و ولی قهری حق ندارد عملی انجام دهد که موجب ضرر و زیان محجور شود.

ولی قهری و قانون 

قانون مدنی ایران به صورت مشخص به موضوع ولی قهری پرداخته و اختیارات و وظایف او را تعیین کرده است. ماده 1183 قانون مدنی بیان می‌کند که “در کلیه امور مربوط به اموال و حقوق مالی مولی علیه، ولی نماینده قانونی او می‌باشد.”

بی‌لیاقتی ولی قهری 

در صورتی که ولی قهری توانایی و لیاقت اداره امور مولی علیه را نداشته باشد، یا بر خلاف امانت رفتار کند، دادگاه می‌تواند اقدام به ضم امین کند. ضم امین به این معناست که دادگاه یک نفر امین را به ولی قهری منضم می‌کند و بدین ترتیب اختیارات ولی قهری محدود می‌شود. ماده 1184 قانون مدنی در این باره می‌گوید: “هرگاه ولی قهری طفل رعایت غبطه صغیر را ننماید و مرتکب اقداماتی شود که موجب ضرر مولی علیه گردد، به تقاضای یکی از اقارب وی و یا به درخواست رئیس حوزه قضایی، پس از اثبات، دادگاه ولی مذکور را عزل و از تصرف در اموال صغیر منع و برای اداره امور مالی طفل فرد صالحی را به عنوان قیم تعیین می‌نماید.”

ضم امین و نقش آن 

در مواقعی که ولی قهری به دلایلی نمی‌تواند به درستی امور محجور را اداره کند، دادگاه اقدام به ضم امین می‌کند. این امین باید فردی باشد که توانایی و لیاقت لازم برای اداره امور محجور را دارد. از آنجا که اختیارات ولی قهری در این حالت محدود می‌شود، او نمی‌تواند به تنهایی و بدون موافقت امین، معاملاتی برای محجور انجام دهد.

تعویض ولی قهری 

اگر ولی قهری به دلیل کبر سن، بیماری یا هر دلیل دیگری نتواند به درستی به وظایف خود عمل کند، دادگاه می‌تواند او را عزل کرده و فرد دیگری را به عنوان قیم تعیین کند. این قیم باید فردی صالح و دارای توانایی لازم برای اداره امور محجور باشد.

ولی قهری و مصالح محجور 

ولی قهری موظف است همیشه مصالح و منافع محجور را در نظر بگیرد. این به این معناست که تمامی تصمیمات او باید به نفع محجور باشد و هیچ‌گونه اقداماتی که موجب ضرر و زیان محجور شود، انجام ندهد.

نقش دادگاه در نظارت بر ولی قهری 

دادگاه نقش مهمی در نظارت بر عملکرد ولی قهری دارد. اگر مشخص شود که ولی قهری به درستی وظایف خود را انجام نمی‌دهد، دادگاه می‌تواند اقدام به عزل او و تعیین فرد دیگری به عنوان قیم کند. این نظارت باعث می‌شود تا حقوق و منافع محجور همواره حفظ شود.

سوالات متداول درباره ولی قهری

ولی قهری چیست؟

ولی قهری به شخصی اطلاق می‌شود که بر اساس قوانین مربوطه، مسئولیت اداره امور و حفظ حقوق مالی یک شخص محجور را بر عهده دارد.

ولی قهری چه اختیاراتی دارد ؟

ولی قهری می‌تواند معاملات مالی برای شخص محجور انجام دهد، اما باید به مصلحت و منافع محجور رعایت کند و از هرگونه سوءاستفاده خودداری نماید.

آیا ولی قهری می‌تواند تصمیماتی را برای شخص محجور بگیرد؟

بله، ولی قهری می‌تواند در مواردی از جمله فروش یا اجاره اموال، خرید و فروش دارایی‌ها و امور مالی مشابه، تصمیماتی برای شخص محجور بگیرد. اما این تصمیمات باید طبق قوانین و مقررات مربوطه باشند.

چه اقداماتی در صورت عدم انطباق ولی قهری با مصلحت محجور می‌توان انجام داد؟

در صورتی که ولی قهری به نحوی علیه مصلحت و منافع محجور عمل کند، اقارب محجور یا رئیس حوزه قضایی می‌توانند از دادگاه درخواست عزل ولی قهری و تعیین امینی برای اداره امور مالی محجور کنند.

چگونه می‌توان ولی قهری را انتخاب کرد؟

 ولی قهری شامل پدر یا جد پدری می باشد اگر این دو نباشند یا صلاحیت نداشته باشنددر غیر این صورت دادگاه می‌تواند شخص مناسبی را به عنوان ولی قهری تعیین کند.

سخن پایانی مقاله درباره ی ولی قهری 

در این مقاله به بررسی کامل مفهوم ولی قهری و وظایف و اختیارات آن پرداختیم. ولی قهری نقش حیاتی در حفظ حقوق و منافع افراد محجور دارد و باید تمامی تصمیمات خود را با توجه به مصلحت محجور انجام دهد. نظارت دادگاه بر عملکرد ولی قهری و امکان ضم امین یا عزل ولی قهری از جمله مواردی است که قانون برای حفظ حقوق محجور پیش‌بینی کرده است. به این ترتیب، اطمینان حاصل می‌شود که محجور در بهترین شرایط ممکن زندگی کند و حقوق او محفوظ بماند.

  گرد آوری:بخش علمی موزستان