پروتز چشم: راه حلی نوین برای بازگرداندن زیبایی و عملکرد چشم

چشم مصنوعی؛ همه‌چیز درباره پروتز چشم و انتخاب بهترین نوع آن

پروتز چشم (که به آن چشم مصنوعی نیز گفته می‌شود) یک وسیله پزشکی است که برای جایگزینی چشم طبیعی از دست رفته یا آسیب‌دیده طراحی می‌شود. این پروتزها می‌توانند ظاهر طبیعی چشم را بازسازی کرده و به فرد کمک کنند تا از نظر ظاهری در جامعه ظاهر طبیعی‌تری داشته باشد. پروتزهای چشمی معمولاً برای افرادی که به دلایلی مانند آسیب‌های شدید، بیماری‌ها یا نقایص مادرزادی یک یا هر دو چشم خود را از دست داده‌اند، مناسب هستند.

انواع چشم مصنوعی یا پروتز چشم

چشم مصنوعی یا پروتز چشم به انواع مختلفی بر اساس شکل و مواد ساخت آن تقسیم می‌شود. در اینجا به برخی از انواع رایج این پروتزها اشاره می‌کنیم:

• چشم مصنوعی ساده: این نوع پروتز شامل یک قطعه ثابت است که در عمق حفره چشمی قرار می‌گیرد و به طور عمده برای بازسازی ظاهر طبیعی چشم استفاده می‌شود. معمولاً از پلاستیک ساخته شده و در اندازه‌ها و اشکال مختلف در دسترس است.

• چشم مصنوعی متحرک: این پروتز قابلیت حرکت و چرخش به طور هماهنگ با چشم طبیعی را داراست. حرکت آن به وسیله مکانیسم‌های دقیق درون پروتز کنترل می‌شود. معمولاً از سیلیکون ساخته می‌شود و برای بهبود ظاهر و عملکرد بصری فرد به کار می‌رود.

• چشم مصنوعی الکترونیکی: این نوع پروتز از تکنولوژی‌های پیشرفته‌ای برخوردار است که با استفاده از سنسورها، پردازشگرها و الکترودها، سیگنال‌های بینایی را به امواج الکتریکی تبدیل کرده و به مغز ارسال می‌کند. این نوع پروتز برای افرادی که مشکلات بینایی پیچیده دارند طراحی می‌شود و می‌تواند به تقویت دید کمک کند.

• چشم مصنوعی ترکیبی: این پروتز شامل ترکیبی از اجزای مختلف است که برای بهبود بینایی طراحی شده‌اند. ممکن است شامل پروتزهای متحرک، قطره‌های چشم مصنوعی و فناوری‌های الکترونیکی باشد که به طور یکپارچه برای بازسازی بینایی و بهبود عملکرد چشم عمل می‌کنند.

انتخاب نوع مناسب پروتز چشم بستگی به نیازها و شرایط خاص هر فرد دارد و باید توسط تیم پزشکی متخصص انجام شود تا بهترین راه حل برای بازسازی بینایی فرد ارائه گردد.

چشم مصنوعی یا پروتز چشم از چه قسمت‌هایی تشکیل شده؟

چشم مصنوعی یا پروتز چشم از چندین قسمت اصلی تشکیل شده است که به طور کلی به اجزای پروتز چشم معروف هستند. این اجزا به طور خاص برای بازسازی عملکرد و ظاهر چشم طراحی می‌شوند. در ادامه، به توضیح هر کدام از این قسمت‌ها می‌پردازیم:

• صفحه قرنیه (Cornea): صفحه قرنیه قسمت جلویی چشم مصنوعی است که نقش مهمی در هدایت نور و تصاویر به داخل چشم دارد. این قسمت معمولاً از مواد شفاف مانند پلاستیک یا اکریلیک ساخته می‌شود تا به طور طبیعی و بدون انحراف نور، شبیه به قرنیه طبیعی عمل کند.

• لنز مصنوعی (Artificial Lens): لنز مصنوعی برای تقویت بینایی طراحی شده است. این لنز می‌تواند به اصلاح خطاهای بینایی مانند نزدیک‌بینی (میوپی) و دوربینی (هایپرمتروپی) کمک کند. معمولاً از مواد شفاف و مقاوم مانند پلاستیک یا سیلیکون ساخته می‌شود و می‌تواند ویژگی‌های خاصی مانند قدرت بزرگنمایی داشته باشد.

• پروتز قرنیه (Corneal Prosthesis): در برخی موارد، اگر قرنیه طبیعی چشم از دست رفته یا آسیب دیده باشد، نیاز به جایگزینی کامل آن وجود دارد. در این صورت، پروتز قرنیه به عنوان یک پروتز مستقل برای بازسازی ظاهر و عملکرد قرنیه استفاده می‌شود. این پروتز معمولاً از مواد شفاف و زیست‌سازگار ساخته می‌شود تا کمترین واکنش بدن را ایجاد کند.

• پروتز پلک (Eyelid Prosthesis): اگر فرد به دلیل آسیب یا بیماری نتواند پلک خود را حرکت دهد، از پروتز پلک استفاده می‌شود. این پروتز به منظور بازسازی ظاهر طبیعی پلک و محافظت از چشم در برابر آلودگی و عوامل محیطی طراحی می‌شود. پروتز پلک می‌تواند به طور مصنوعی عملکرد پلک را شبیه‌سازی کرده و به محافظت از چشم کمک کند.

• پروتز عضلات چشم (Ocular Muscles Prosthesis): در برخی افراد، عضلات چشم نمی‌توانند به طور طبیعی حرکت کنند و این امر می‌تواند مانع از حرکت طبیعی چشم مصنوعی شود. در این شرایط، پروتز عضلات چشم استفاده می‌شود. این پروتز به عضلات اطراف چشم مصنوعی متصل می‌شود و به فرد این امکان را می‌دهد که چشم مصنوعی خود را حرکت دهد، به ویژه در چشم‌هایی که نیاز به تطبیق با حرکت‌های طبیعی چشم دارند.

این اجزا با توجه به نیازهای خاص هر فرد ممکن است متفاوت باشند و ترکیب آنها بستگی به شرایط پزشکی فرد و مشاوره با تیم متخصص دارد. به طور کلی، هدف از طراحی این پروتزها بازسازی عملکرد و ظاهر چشم به بهترین نحو ممکن است.

حرکت پروتز چشم

در طی عمل جراحی، جراح ایمپلنت چشمی شما را با استفاده از بافت‌های طبیعی چشم پوشش می‌دهد. این بافت‌ها به عضلات چشم شما متصل می‌شوند تا امکان حرکت طبیعی چشم مصنوعی را فراهم کنند. هدف این است که پروتز چشم شما به طور هماهنگ با چشم سالم حرکت کند و ظاهر و عملکرد آن به حد ممکن شبیه به چشم طبیعی باشد. با این حال، باید توجه داشته باشید که چشم مصنوعی قادر نخواهد بود به طور کامل و با همان دامنه حرکت چشم طبیعی شما عمل کند. در برخی موارد، حرکت چشم مصنوعی محدود است و ممکن است مانند چشم سالم از نظر سرعت یا دامنه حرکت تفاوت‌هایی داشته باشد. این موضوع به طراحی پروتز و شرایط خاص هر فرد بستگی دارد، ولی با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژی، پروتزهای چشم امروزی می‌توانند حرکات طبیعی‌تری را شبیه‌سازی کنند. 

جنس پروتزهای چشم

پروتز چشم یا چشم مصنوعی از مواد خاصی ساخته می‌شود که نه تنها با بافت‌های اطراف چشم سازگار باشند، بلکه سبک، مقاوم و شفاف نیز باشند. بسته به نوع پروتز و نیازهای بیمار، مواد مختلفی در ساخت آن استفاده می‌شود. برخی از انواع رایج مواد مورد استفاده برای ساخت پروتز چشم عبارتند از:

• پروتزهای سخت (Hard Shell Prostheses): این نوع پروتزها معمولاً از مواد مقاوم و سبک مانند پلاستیک اکریلیک (Acrylic)، پلی متیل متاکریلات (PMMA) و سیلیکون ساخته می‌شوند. این مواد به دلیل ویژگی‌هایی چون شفافیت، مقاومت در برابر رطوبت و شرایط محیطی، برای ساخت پروتزهای سخت و مقاوم بسیار مناسب هستند. این نوع پروتزها اغلب برای افرادی که نیاز به ظاهر طبیعی و مقاوم دارند، انتخاب می‌شوند.

• پروتزهای نرم (Soft Shell Prostheses): این پروتزها بیشتر از سیلیکون نرم ساخته می‌شوند که به دلیل انعطاف‌پذیری و استحکام بیشتر به بافت‌های طبیعی چشم نزدیک‌تر است. این نوع پروتز احساس طبیعی‌تری به فرد می‌دهد و برای افرادی که به راحتی و تطابق بهتر با چشم مصنوعی نیاز دارند، گزینه مناسبی است.

• پروتزهای هیبریدی (Hybrid Prostheses): برخی پروتزهای چشم به صورت هیبریدی تولید می‌شوند که ترکیبی از مواد سخت و نرم را شامل می‌شود. در این حالت، بخش پایه پروتز ممکن است از مواد سختی مانند پلاستیک اکریلیک ساخته شود، در حالی که قسمت چشم (لنز) از سیلیکون نرم یا مواد مشابه تهیه می‌شود. این ترکیب می‌تواند خواص هر دو نوع پروتز را در کنار هم ارائه دهد و به فرد احساس راحتی و عملکرد بهتری بدهد.

انتخاب مواد مناسب برای ساخت پروتز چشم، بسته به نیازهای فرد و شرایط خاص چشم بیمار، باید توسط پزشک و تکنسین متخصص انجام شود. این انتخاب تأثیر زیادی در راحتی، عملکرد و طول عمر پروتز خواهد داشت.

اهمیت نگهداری از پروتز چشم

نگهداری صحیح از پروتز چشم بسیار مهم است. این پروتز باید به طور مرتب تمیز و ضدعفونی شود تا از عفونت‌های احتمالی جلوگیری شود. همچنین، مراقبت مناسب از پروتز می‌تواند عمر آن را افزایش دهد و از تغییر رنگ یا آسیب‌های دیگر جلوگیری کند.

آیا پروتزهای چشمی نیاز به تعویض دارند؟

پروتزهای چشم به مرور زمان ممکن است نیاز به تعویض داشته باشند، به ویژه در مواردی که فرد تغییراتی در صورت یا چشم خود تجربه کند. همچنین، پروتزهای چشم بعد از چند سال ممکن است نیاز به جابجایی یا تعمیر داشته باشند تا از لحاظ ظاهری و عملکردی به بهترین شکل ممکن باقی بمانند.

نحوه ساخت پروتز چشم یا همان چشم مصنوعی

ساخت پروتز چشم یک فرآیند دقیق و پیچیده است که شامل مراحل زیر می‌شود:

1. ارزیابی وضعیت چشم: پزشک ابتدا وضعیت حفره چشم را ارزیابی کرده و بر اساس آن نوع پروتز مناسب را تعیین می‌کند.

2. ساخت قالب اولیه: با استفاده از قالب‌گیری از حفره چشم، یک قالب اولیه از پروتز ساخته می‌شود.

3. ساخت چشم مصنوعی: با استفاده از مواد مخصوص، پروتز چشم به صورت دستی ساخته می‌شود.

4. تطبیق رنگ و جزئیات: برای به دست آوردن شباهت طبیعی، رنگ پروتز با چشم سالم مطابقت داده می‌شود.

اجزای تشکیل دهنده پروتز چشم 

اجزای اصلی پروتز چشم شامل:

• پوسته خارجی: که ظاهری مشابه چشم طبیعی دارد.

• هسته داخلی: که معمولاً از پلاستیک یا سیلیکون ساخته می‌شود و به راحتی در داخل حفره چشم قرار می‌گیرد.

• مواد ضد حساسیت: برای جلوگیری از ایجاد حساسیت در فرد استفاده می‌شود.

جلا دادن پروتز چشم

برای حفظ درخشندگی و ظاهر طبیعی پروتز چشم، باید از مواد مخصوص برای جلا دادن آن استفاده کرد. جلا دادن پروتز به طور معمول توسط متخصصان صورت می‌گیرد تا پروتز براق و طبیعی به نظر برسد.

معیارهای تاثیرگذار در انتخاب بهترین چشم مصنوعی

در انتخاب بهترین پروتز چشم باید به عوامل زیر توجه شود:

• تناسب با حفره چشم: پروتز باید به طور کامل با اندازه و شکل حفره چشم متناسب باشد.

• رنگ و ظاهر طبیعی: باید از رنگ‌ها و جزئیات طبیعی برای طراحی پروتز استفاده شود.

• راحتی: پروتز باید راحتی کامل را برای فرد به ارمغان آورد و از ایجاد عفونت یا ناراحتی جلوگیری کند.

سوالات متداول درباره پروتز چشم

1. چطور از پروتز چشم مراقبت کنیم؟

پروتز باید به طور مرتب تمیز شود و از تماس آن با مواد شیمیایی یا حرارت زیاد جلوگیری کرد.

2. چند وقت یکبار باید پروتز چشم تعویض شود؟

معمولاً پروتز چشم بعد از چند سال یا در صورت نیاز به تعمیر تعویض می‌شود.

3. آیا پروتز چشم به طور کامل مانند چشم طبیعی حرکت می‌کند؟

چشم مصنوعی نمی‌تواند به طور کامل با چشم طبیعی حرکت کند، اما می‌تواند به اندازه‌ای حرکت کند که هماهنگی با چشم سالم برقرار شود. حرکت آن بسته به طراحی پروتز و مهارت جراح می‌تواند متفاوت باشد.

4. آیا پروتز چشم باعث ناراحتی می‌شود؟

در ابتدا ممکن است احساس ناراحتی یا فشار در ناحیه چشم وجود داشته باشد، اما پس از سازگاری پروتز با بافت‌های اطراف، این احساس کاهش می‌یابد. در صورت ادامه درد یا ناراحتی، باید با پزشک مشورت کنید.

5. هزینه پروتز چشم چقدر است؟

هزینه پروتز چشم به نوع پروتز، پیچیدگی جراحی، و کشور یا منطقه جغرافیایی بستگی دارد. به طور کلی، قیمت‌ها می‌توانند متفاوت باشند، اما معمولاً پروتزهای سفارشی قیمت بالاتری دارند.

6. آیا پروتز چشم برای همه مناسب است؟

در اغلب موارد، افرادی که یک یا هر دو چشم خود را از دست داده‌اند می‌توانند از پروتز چشم استفاده کنند. با این حال، شرایط پزشکی خاصی مانند عفونت‌های مزمن یا مشکلات ساختاری چشم ممکن است شرایط استفاده از پروتز را محدود کند.

نتیجه گیری

پروتز چشم یک راه حل مفید برای افرادی است که چشم خود را از دست داده‌اند و می‌خواهند ظاهر طبیعی خود را حفظ کنند. نگهداری صحیح از پروتز، انتخاب مواد مناسب و توجه به جزئیات می‌تواند کمک کند تا فرد از پروتز خود به بهترین شکل ممکن استفاده کند.

گردآوری:بخش سلامت موزستان