پنج شرط تجارت اسلامی از نظر پیامبر (ص)

شرایط تجارت اسلامی از نظر پیامبر (ص)

تجارت و معاملات در اسلام، نه تنها بر مبنای سودآوری بلکه بر پایه اصول اخلاقی و انسانی بنا شده است. حدیثی از پیامبر اسلام (ص) با بیان پنج اصل مهم، به تجار توصیه می کند که در خرید و فروش از ربا، قسم خوردن، کتمان عیب، اغراق در تعریف کالا و بدگویی از کالای خریداری شده بپرهیزند تا معاملات آن ها با صداقت و اعتماد همراه باشد.

اهمیت حدیث در میان مسلمانان از آن روست که از منابع اصلی استنباط احکام در فقه و عقاید در علم کلام محسوب می شود. همچنین احادیث از منابع اولیه پژوهش های تاریخی است.

پنج شرط تجارت اسلامی از نظر پیامبر (ص) :

پیامبر اعظم (ص) می فرمایند:

مَن باعَ وَ اشتَرَی فَلیَحفَظ خَمسَ خِصال وَ إلّا فَلا یَشتَرین وَ لا یَبیعَنَّ: ألرّبا وَ الحَلفَ وَ کِتمانَ العَیب وَ الحَمدَ إذا باع وَ الذَّمَّ إذا اشتَرَی

هر که تجارت می کند باید از پنج چیز دوری گزیند وگرنه اصلاً خرید و فروش نکند: ربا، قسم خوردن، کتمان عیب، تعریف از کالایی که می فروشد و بدگویی از کالایی که می خرد.

این حدیث از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) است که به تجار و بازرگانان در خرید و فروش توصیه هایی می کند. این توصیه ها شامل پنج اصل مهم اخلاقی و شرعی است که اگر تجار آن ها را رعایت نکنند، بهتر است از تجارت خودداری کنند. این اصول به شرح زیر هستند:

1. ربا (بهره گیری از سود حرام)

ربا به معنای بهره گیری از سود حرام در معامله است. در اسلام، ربا به شدت نهی شده و به عنوان یکی از گناهان بزرگ شناخته می شود. در معاملات مالی، گرفتن سودی بیش از اندازه و غیرمنصفانه از افراد به گونه ای که برای یکی از طرفین ضرر غیرعادلانه ایجاد کند، مصداق ربا است. ربا، موجب بی عدالتی در جامعه می شود و فاصله طبقاتی را افزایش می دهد. این عمل در اسلام مذموم و ناپسند دانسته شده و خداوند در قرآن نیز صراحتاً از آن نهی کرده است.

2. حلف (قسم خوردن)

قسم خوردن در معاملات، مخصوصاً زمانی که قسم برای تأیید کیفیت یا قیمت کالا باشد، از دیدگاه اسلامی پسندیده نیست. در فرهنگ اسلامی، قسم خوردن تنها در مواقع ضروری و در موارد خاصی مجاز است. قسم های بی دلیل در معاملات ممکن است برای فریب یا تأثیرگذاری بر طرف مقابل باشد که در نهایت منجر به بی اعتمادی میان افراد می شود. پیامبر اسلام (ص) تجار را از قسم خوردن در خرید و فروش منع کرده اند تا معاملات بر پایه صداقت و اعتماد متقابل صورت گیرد.

3. کتمان عیب (پنهان کردن نقص کالا)

یکی از اصول اساسی در اخلاق اسلامی، صداقت و راست گویی است. در معاملات نیز، فروشنده موظف است هر گونه نقص و عیبی را که در کالا وجود دارد، به خریدار اطلاع دهد. پنهان کردن عیب کالا از خریدار، نوعی خیانت محسوب می شود و خریدار را دچار ضرر و زیان می کند. این کار، اعتماد را در جامعه از بین می برد و باعث کاهش برکت در رزق و روزی شخص می شود. پیامبر اسلام (ص) این رفتار را تقبیح کرده و سفارش به صداقت در تجارت کرده اند.

4. حمد (تعریف بیش از حد کالا هنگام فروش)

تعریف بیش از حد کالا یا اغراق در ویژگی های آن برای جذب مشتری و فروش سریع تر، یکی دیگر از رفتارهای ناپسندی است که پیامبر اسلام (ص) از آن نهی کرده اند. این عمل ممکن است باعث ایجاد توقعات نادرست در خریدار شود و پس از خرید، موجب نارضایتی و احساس فریب خوردگی در او گردد. بنابراین، اسلام به فروشندگان توصیه می کند که در بیان ویژگی های کالا از اغراق و بزرگ نمایی خودداری کنند و تنها حقیقت را بیان کنند.

5. ذم (بدگویی از کالایی که می خرد)

بدگویی از کالایی که می خرد، به معنی نادیده گرفتن ارزش واقعی کالاست. این رفتار ممکن است برای کاهش قیمت یا اعمال فشار بر فروشنده برای دادن تخفیف بیشتر صورت گیرد. این روش ها، نوعی سوءاستفاده و بی احترامی به فروشنده محسوب می شود و از نظر اخلاقی قابل قبول نیست. اسلام بر عدالت و انصاف در خرید و فروش تأکید دارد و توصیه می کند که خریدار و فروشنده با احترام و عدالت با یکدیگر رفتار کنند.

البته یک مورد دیگر نیز است که در دیگر روایات آمده است که؛

احتکار و انحصار کالاها :

احتکار و انحصار کالا، یعنی نگه داشتن کالاها برای افزایش قیمت و کسب سود بیشتر، در اسلام به شدت نهی شده است. پیامبر (ص) فرمودند: «من احتکر علی المسلمین طعامهم ضربه الله بالجذام و الافلاس» (هرکس قوت مسلمانان را احتکار کند، خداوند او را به جذام و افلاس مبتلا می کند). این حدیث نشان می دهد که احتکار به عنوان ظلم به جامعه تلقی می شود و پیامدهای منفی در دنیا و آخرت دارد. در شرایطی که افراد نیازمند به کالاهای اساسی هستند، تاجر مسلمان نباید از این فرصت سوءاستفاده کند.

جمع بندی :

این حدیث، حاوی یک رهنمود جامع و اخلاقی برای کسانی است که درگیر معاملات و تجارت هستند. پیامبر اسلام (ص) با بیان این پنج مورد، در واقع بر لزوم پایبندی به اصول صداقت، اعتماد، احترام و انصاف در معاملات تأکید کرده اند. رعایت این اصول، علاوه بر برکت در کسب و کار، موجب تقویت اعتماد متقابل در جامعه و رشد روحیه اخلاقی و دینی در افراد می شود.

گردآوری : بخش مذهبی موزستان