از سوزش معده تا ازوفاژیت؛ مراقب مری خود باشید!

آشنایی با علائم، علل و درمان ازوفاژیت

ازوفاژیت چیست؟ 

ازوفاژیت به التهاب مری اشاره دارد. مری یک لوله عضلانی توخالی است که غذا را از گلو به معده منتقل می‌کند. عوامل متعددی می‌توانند در ایجاد ازوفاژیت نقش داشته باشند. شایع‌ترین علت، بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) است که در آن، اسید معده به مری باز می‌گردد. سایر علل احتمالی عبارتند از: عفونت‌ها، مصرف برخی داروها و واکنش‌های بیش‌ازحد سیستم ایمنی بدن. علائم ازوفاژیت می‌تواند شامل سوزش سر دل، بلع دشوار، سرفه و گلودرد باشد. 

درمان ازوفاژیت بر رفع علت زمینه‌ای برای کاهش التهاب، تسکین علائم و ممکن است شامل دارو و تغییرات سبک زندگی باشد. در موارد شدید، ممکن است نیاز به اتساع مری یا جراحی وجود داشته باشد.

انواع ازوفاژیت

ازوفاژیت بر اساس علت زمینه‌ای آن به انواع مختلفی تقسیم می‌شود: 

1. ازوفاژیت رفلاکسی (بازگشت اسید معده):

شایع‌ترین نوع ازوفاژیت است. زمانی رخ می‌دهد که اسفنکتر تحتانی مری (LES)، حلقه‌ای عضلانی که به طور معمول مانع بازگشت اسید معده به مری می‌شود، ضعیف یا شل شده و باعث جریان یافتن محتویات معده به مری می‌گردد. در معرض مکرر قرار گرفتن با اسید معده منجر به التهاب و تحریک مری می‌شود.

2. ازوفاژیت عفونی:

ناشی از عفونت‌های باکتریایی، قارچی یا ویروسی است که مری را ملتهب می‌کند. افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، بیشتر در معرض ابتلا به ازوفاژیت عفونی قرار دارند. 

3. ازوفاژیت ائوزینوفیلیک (EoE):

یک بیماری آلرژیک است که با افزایش سطح ائوزینوفیل‌ها، نوعی گلبول سفید، در مری مشخص می‌شود. EoE در پاسخ به قرار گرفتن در معرض مواد غذایی یا آلرژن‌های محیطی ایجاد می‌شود. 

4. ازوفاژیت ناشی از دارو:

زمانی اتفاق می‌افتد که برخی از داروها، مانند داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) یا آنتی‌بیوتیک‌ها، با آب کافی مصرف نشوند و برای مدت طولانی در مری باقی بمانند و منجر به سوزش و التهاب شوند.

5. ازوفاژیت ناشی از پرتودرمانی:

پرتودرمانی قفسه سینه یا گردن که اغلب برای درمان سرطان استفاده می‌شود، می‌تواند به سلول‌های پوششی مری آسیب برساند و باعث التهاب و ناراحتی شود.

علائم ازوفاژیت 

علائم ازوفاژیت می‌تواند بسته به علت زمینه‌ای فرد متغیر باشد. علائم شایع ازوفاژیت عبارتند از:

• سوزش سر دل (رفلاکس اسید)

• بلع دشوار

• درد هنگام بلع

• تهوع یا استفراغ

• سرفه

• گرفتگی صدا

• گلودرد

علل بروز ازوفاژیت

ازوفاژیت زمانی رخ می‌دهد که پوشش داخلی مری دچار سوزش، التهاب یا تورم شود. عوامل متعددی می‌توانند منجر به ایجاد ازوفاژیت شوند، از جمله:

1. رفلاکس:

در افراد مبتلا به بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD)، اسید معده به سمت بالا و داخل مری جریان می‌یابد. این اتفاق زمانی می‌افتد که حلقه‌ای از ماهیچه به نام اسفنکتر تحتانی مری (LES) به درستی بسته نشود و محتویات معده به مری نشت کرده و باعث سوزش و التهاب شود.

2. عفونت‌ها:

گاهی اوقات عفونت‌های قارچی، باکتریایی و ویروسی می‌توانند مری را ملتهب کنند. ویروس هرپس سیمپلکس، عفونت قارچی کاندیدا و عفونت‌های باکتریایی که منجر به ازوفاژیت می‌شوند، در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، مانند افراد مبتلا به ایدز/HIV و افرادی که به تازگی پیوند عضو انجام داده‌اند، شایع‌تر است.

3. استفراغ مکرر:

قرار گرفتن مکرر در معرض اسید معده ناشی از استفراغ بیش از حد می‌تواند پوشش مری را تحریک و آسیب برساند.

4. واکنش آلرژیک:

برخی غذاهای محرک یا مواد حساسیت‌زا می‌توانند باعث ایجاد یک واکنش آلرژیک / ایمنی بیش فعال شده و منجر به ازوفاژیت ائوزینوفیلیک شوند که یک بیماری مزمن خود ایمنی است.

5. برخی داروها:

مصرف برخی داروها (به عنوان مثال، آنتی‌بیوتیک‌ها، مکمل‌های ویتامین C) بدون آب کافی یا دراز کشیدن قبل از اینکه دارو از مری عبور کند، می‌تواند باعث ازوفاژیت شود.

سایر عواملی که می‌توانند باعث ازوفاژیت شوند عبارتند از:

• بلعیدن مواد شیمیایی مضر، مانند سفید کننده

• آسیب ناشی از پرتودرمانی

عوامل خطر ازوفاژیت

عوامل متعددی می‌توانند احتمال ابتلا به ازوفاژیت را افزایش دهند، از جمله: 

• سیگار کشیدن

• مصرف بیش از حد الکل یا قهوه

• داشتن سیستم ایمنی ضعیف

• چاقی مفرط

• هیاتال هرنی (وضعیتی که در آن بخشی از معده به سمت بالا و داخل قفسه سینه رانده می‌شود)

• بارداری

• دراز کشیدن بعد از غذا خوردن

تشخیص ازوفاژیت

برای تشخیص ازوفاژیت، پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند، در مورد علائم شما سؤال می‌پرسد و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. پزشک ممکن است برای تأیید تشخیص، تعیین علت آن و راهنمایی برای تصمیم‌گیری در مورد درمان مناسب، آزمایش‌های تشخیصی تجویز کند: 

• آندوسکوپی فوقانی: یک لوله انعطاف‌پذیر با دوربین (اندوسکوپ) از طریق دهان وارد می شود تا مری، معده و قسمت فوقانی روده کوچک را معاینه کند. این روش به پزشک متخصص اجازه می‌دهد تا مری شما را مشاهده کند و به دنبال علائم التهاب و تورم باشد.

• بیوپسی: پزشک متخصص ممکن است در حین آندوسکوپی، نمونه بافت کوچکی از مری بردارد و برای تجزیه و تحلیل بیشتر به آزمایشگاه ارسال کند.

• بلع باریم: در این روش، شما یک مایع گچی حاوی باریم می‌نوشید که مری را می‌پوشاند و مشاهده آن در تصاویر اشعه ایکس را آسان‌تر می‌کند.

• مانومتری مری: یک لوله نازک از طریق بینی وارد شده و از مری عبور داده می‌شود تا عملکرد مری شما را در هنگام بلع اندازه‌گیری کند.

راههای درمان ازوفاژیت

درمان ازوفاژیت با کاهش التهاب و تسکین علائم به بهبود مری شما کمک می‌کند. گزینه‌های درمانی برای ازوفاژیت بسته به علت آن متفاوت است. رویکردهای رایج درمان ازوفاژیت شامل ایجاد تغییرات در سبک زندگی، مصرف دارو و در برخی موارد جراحی است.

تغییرات سبک زندگی

برخی از تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی ممکن است به مدیریت و کاهش علائم ازوفاژیت، به ویژه در موارد ناشی از رفلاکس معده به مری (GERD) یا حساسیت غذایی، کمک کند. این تغییرات ممکن است شامل موارد زیر باشد:  

• اجتناب از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های محرک (مانند غذاهای تند یا اسیدی، کافئین، الکل)

• خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر و با دفعات بیشتر

• حفظ وزن سالم

• اجتناب از دراز کشیدن بعد از غذا خوردن

• ترک سیگار

داروهای درمان ازوفاژیت 

بسته به علت ازوفاژیت، ممکن است داروهایی تجویز شود. این داروها ممکن است شامل موارد زیر باشند:  

• مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs): این داروها تولید اسید معده را کاهش می‌دهند و می‌توانند ازوفاژیت ناشی از GERD را به طور مؤثر درمان کنند.

• مسدودکننده‌های گیرنده‌های هیستامین 2 (H2 blockers): این داروها نیز تولید اسید معده را کاهش می‌دهند و ممکن است به عنوان جایگزین یا همراه با مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) استفاده شوند.

• آنتی‌اسیدها: داروهای بدون نسخه مانند تامس (Tums) می‌توانند به خنثی کردن اسید معده و تسکین موقت علائم کمک کنند.

• داروهای ضد قارچ، ضد ویروس یا آنتی‌بیوتیک: ممکن است برای کمک به رفع عفونت مرتبط با ازوفاژیت عفونی تجویز شوند.

اگر داروی خاصی باعث ازوفاژیت ناشی از دارو شده است، پزشک متخصص در صورت امکان ممکن است داروی جایگزین یا به دنبال نسخه مایع آن دارو باشد.

جراحی برای درمان ازوفاژیت 

در موارد ازوفاژیت ناشی از GERD که به سایر درمان‌ها پاسخ نمی‌دهد، ممکن است جراحی توصیه شود. روش‌های جراحی برای درمان ازوفاژیت عبارتند از:

• فوندوپلیکاسیون (Fundoplication): در این عمل، جراح قسمت بالایی معده شما را به انتهای مری می‌پیچد تا فشاری ایجاد کند که به تقویت اسفنکتر تحتانی مری (LES) برای کاهش رفلاکس اسید کمک کند.  

• گشاد شدن مری (Esophageal dilation): رفلاکس مزمن اسید معده گاهی اوقات می‌تواند منجر به ایجاد زخم در مری و تنگ شدن آن شود. در این عمل، جراح نواحی تنگ شده را گشاد کرده و پهن می‌کند تا بلع غذا و مایعات آسان‌تر شود. 

راههای پیشگیری از ازوفاژیت 

پیشگیری از ازوفاژیت همیشه ممکن نیست، اما اقدامات پیشگیرانه خاصی می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری یا عود مجدد آن را کاهش دهد: 

√ حفظ وزن سالم

√ اجتناب از خوردن وعده‌های غذایی حجیم و انتخاب وعده‌های غذایی کوچک‌تر و با دفعات بیشتر

√ اجتناب از دراز کشیدن بلافاصله بعد از غذا خوردن

√ شناسایی و اجتناب از غذاهای محرکی که علائم رفلاکس اسید را بدتر می‌کنند (مانند غذاهای تند، اسیدی یا سرخ‌کردنی، الکل، کافئین، نوشیدنی‌های گازدار)

√ ترک سیگار

√ مصرف تمام داروها در حالت نشسته یا ایستاده و بلعیدن آن‌ها با آب فراوان

√ برای درمان موارد مکرر رفلاکس اسید (سوزش سر دل) به پزشک مراجعه کنید.

عوارض ازوفاژیت

عدم درمان ازوفاژیت گاهی اوقات می‌تواند منجر به عوارض جدی سلامتی شود، مانند:

• تنگی مری (Esophageal stricture): التهاب مزمن و زخم شدن مری می‌تواند منجر به باریک شدن مری شود که باعث مشکل در بلع (دیسفاژی) می‌گردد. 

• مری بارت (Barrett’s esophagus):  بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) مزمن یا ازوفاژیت گاهی اوقات می‌تواند باعث شود بافت طبیعی مری با بافتی شبیه به پوشش روده‌ها جایگزین شود. مری بارت خطر ابتلا به آدنوکارسینوم مری، نوعی سرطان مری را افزایش می‌دهد. 

• زخم مری (Esophageal ulcers): زخم‌های باز روی پوشش مری می‌توانند به دلیل التهاب طولانی‌مدت مری یا رفلاکس مزمن اسید معده ایجاد شوند. این زخم‌ها می‌توانند باعث درد قفسه سینه و مشکل در بلع شوند.

زندگی با ازوفاژیت

با درمان مناسب و تغییرات سبک زندگی، اکثر افراد مبتلا به ازوفاژیت می‌توانند انتظار بهبودی کامل داشته باشند. زمان بهبودی ازوفاژیت بسته به شدت التهاب و اثربخشی درمان متفاوت است. موارد خفیف ازوفاژیت ناشی از عوامل موقت (مثلاً مصرف دارو یا عفونت) اغلب می‌توانند طی چند روز تا چند هفته بهبود یابند. موارد شدید یا عودکننده ازوفاژیت معمولاً نیاز به مدیریت بلندمدت دارند و ممکن است چند هفته طول بکشد تا بهبود یابند.

مهم است به خاطر داشته باشید که ازوفاژیت می‌تواند دوباره عود کند. تغییرات سبک زندگی (اجتناب از غذاها و داروهای محرک و خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر و با دفعات بیشتر) و پیروی از برنامه درمانی، بهترین راه برای کمک به بهبود مری و جلوگیری از عود ازوفاژیت است.

سوالات متداول درباره ازوفاژیت

1. درد ناشی از ازوفاژیت چه حسی دارد؟

درد ازوفاژیت می‌تواند به صورت احساس سوزش یا ناراحتی در ناحیه قفسه سینه، که به طور معمول با عنوان سوزش سر دل شناخته می‌شود، بروز کند. همچنین ممکن است باعث درد یا مشکل در بلع (دیسفاژی)، احساس گیر کردن غذا در گلو یا دردهای تیز و تیرکشنده در قفسه سینه یا قسمت فوقانی شکم شود.

2. آیا ازوفاژیت به طور کامل خوب می‌شود؟

ازوفاژیت می‌تواند به طور کامل خوب شود، به خصوص اگر ناشی از عوامل موقتی مانند مصرف دارو یا عفونت باشد. با درمان مناسب و تغییرات سبک زندگی، التهاب برطرف شده و به مری اجازه بهبود می‌یابد. در موارد مزمن یا عودکننده ازوفاژیت مرتبط با بیماری‌هایی مانند GERD، مدیریت مداوم می‌تواند به کنترل علائم و جلوگیری از شعله‌ور شدن بیماری کمک کند.

3. اگر ازوفاژیت درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟

ازوفاژیت بدون درمان می‌تواند منجر به علائم شدیدتر و عوارض بالقوه سلامتی شود. التهاب مزمن می‌تواند منجر به تشکیل تنگی مری شود که مری را تنگ کرده و باعث بلع دشوار می‌شود. در برخی موارد، ازوفاژیت درمان‌نشده همچنین ممکن است خطر ابتلا به مری بارت را افزایش دهد که می‌تواند به سرطان مری منجر شود.

4. چه نوشیدنی برای ازوفاژیت مفید است؟

نوشیدنی مناسب برای ازوفاژیت می‌تواند آب خنک ساده باشد، زیرا به هیدراته نگه داشتن گلو و مری کمک می‌کند. دمنوش‌های گیاهی (به عنوان مثال، بابونه، زنجبیل) در دمای ولرم یا دمای اتاق می‌توانند پوشش ملتهب مری را تسکین داده و به پیشگیری از رفلاکس اسید کمک کنند.

5. چه غذاهایی برای ازوفاژیت مضر هستند؟

غذاهایی که می‌توانند علائم ازوفاژیت را بدتر کنند یا باعث رفلاکس اسید شوند، به عنوان غذاهای محرک شناخته می‌شوند. برخی از نمونه‌های رایج غذاهای محرک عبارتند از:

غذاهای تند یا چرب ، غذاهای اسیدی مانند مرکبات و گوجه فرنگی ، غذاهای سرخ شده یا چرب ، کافئین و الکل ، شکلات ، نعناع ، سیر و پیاز و غذاهای پر ادویه

6. چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت داشتن علائم ازوفاژیت، به خصوص اگر شدید یا مداوم باشند، باید به پزشک مراجعه کنید. برخی از علائمی که نیاز به مراقبت پزشکی دارند عبارتند از: مشکل در بلع غذا ، درد قفسه سینه شدید ، استفراغ خونی یا مدفوع سیاه رنگ ، کاهش وزن غیرقابل توضیح ، 

احساس سوزش سر دل مکرر یا شدید

7. آیا ازوفاژیت مسری است؟

ازوفاژیت مسری نیست.

جمع‌بندی

ازوفاژیت التهاب مری است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند رفلاکس اسید معده به مری، عفونت، مصرف دارو و سایر موارد باشد. علائم ازوفاژیت می‌تواند شامل سوزش سر دل، درد قفسه سینه، مشکل در بلع و موارد دیگر باشد. درمان ازوفاژیت بسته به علت آن متفاوت است، اما ممکن است شامل داروها، تغییرات سبک زندگی و در برخی موارد جراحی باشد. در حالی که ازوفاژیت می‌تواند یک بیماری ناراحت‌کننده باشد، معمولاً با درمان مناسب قابل درمان است. اگر علائم ازوفاژیت را تجربه می‌کنید، مهم است که برای تشخیص و برنامه درمانی مناسب به پزشک مراجعه کنید. با پیروی از درمان و ایجاد تغییرات در سبک زندگی، می‌توانید ازوفاژیت خود را کنترل کنید و از زندگی عاری از درد لذت ببرید.

به یاد داشته باشید که این اطلاعات فقط برای اهداف آموزشی ارائه شده است و جایگزین مشاوره پزشکی حرفه‌ای نمی‌باشد. همیشه برای بحث در مورد سلامتی خود و هرگونه نگرانی که ممکن است داشته باشید با پزشک یا سایر ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی خود مشورت کنید.

گردآوری:بخش سلامت موزستان