ایده‌های نو، ثروت‌های نو؛ در مسیر شکوفایی با شرکت‌های دانش‌بنیان
طلایه‌داران علم و فناوری؛ گامی نوین در مسیر دانش‌بنیان
شرکت دانش بنیان به شرکتی گفته می‌شود که بر پایه دانش و فناوری بنا شده و فعالیت‌های آن در راستای توسعه علم و ثروت، افزایش سهم تحقیق و توسعه در فرآیند تولید، ارتقای سطح فناوری در کشور و در نهایت، تجاری‌سازی نتایج تحقیقات انجام می‌شود.
به عبارت دیگر، در این شرکت‌ها، دانش و فناوری هسته اصلی فعالیت‌ها را تشکیل می‌دهد و از این طریق، محصولات و خدمات جدید و نوآورانه‌ای به بازار عرضه می‌شود.
شرکت‌های خصوصی یا تعاونی که با تکیه بر دانش و فناوری پیشرفته، در جهت توسعه علم و ثروت، تحقق اهداف علمی و اقتصادی و در نهایت، تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه‌های فناوری برتر و با ارزش افزوده بالا (به ویژه در زمینه تولید نرم‌افزار) فعالیت می‌کنند.
انواع شرکت‌های دانش‌بنیان
الف) شرکت‌های با مالکیت صرف اعضای هیات علمی:
در این نوع شرکت‌ها، تمام سهام متعلق به اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی است. از آنجایی که سهم دانشگاه در این شرکت‌ها کمتر از 50 درصد است، به عنوان شرکت‌های خصوصی شناخته می‌شوند. این شرکت‌ها باید تابع قانون تجارت باشند و فرآیند ثبت خود را در اداره ثبت شرکت‌ها تکمیل کنند.
ب) شرکت‌های با مشارکت دانشگاه‌ها:
در این نوع شرکت‌ها، دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی نیز در کنار اعضای هیات علمی، سهم مالکیت دارند. چنانچه سهم دانشگاه 50 درصد یا بیشتر باشد، شرکت به عنوان شرکت دولتی شناخته می‌شود.
اصل اساسی در این نوع شرکت‌ها، ارائه خدمات علمی، فنی و تحقیقاتی است.
ویژگی‌های شرکت دانش بنیان
1. تمرکز بر دانش و نوآوری: فعالیت اصلی این شرکت‌ها تولید دانش و فناوری جدید است. محصولات و خدمات آنها بر پایه ایده‌های خلاقانه و نوآورانه بنا شده است. ارزش اصلی این شرکت‌ها در منابع انسانی متخصص و با دانش بالا نهفته است.
2. تحقیق و توسعه: بخش قابل توجهی از فعالیت‌های شرکت‌های دانش بنیان به تحقیق و توسعه اختصاص دارد. این شرکت‌ها به طور مداوم در حال بهبود و ارتقای محصولات و خدمات خود هستند. هدف آنها معرفی نوآوری‌ها و یافته‌های جدید به بازار است.
3. تجاری‌سازی: شرکت‌های دانش بنیان فقط به تولید دانش و ایده بسنده نمی‌کنند، بلکه در تلاش برای تبدیل آنها به محصولات و خدمات قابل عرضه در بازار هستند. هدف آنها کسب درآمد از طریق تجاری‌سازی دانش و فناوری است. این امر از طریق فرآیندهایی مانند ثبت اختراع، حق کپی‌رایت و مالکیت معنوی انجام می‌شود.
4. عدم وابستگی به دارایی‌های فیزیکی: برخلاف شرکت‌های سنتی، این شرکت‌ها نیاز به زمین، ماشین‌آلات و تجهیزات سنگین ندارند. دارایی اصلی آنها دانش، ایده‌ها و نیروی انسانی متخصص است. این امر باعث انعطاف‌پذیری بیشتر و کاهش هزینه‌های آنها می‌شود.
5. نقش واسطه‌ای بین ایده و فناوری: شرکت‌های دانش بنیان پل ارتباطی بین ایده‌ها و فناوری هستند. آنها به صاحبان ایده‌ها کمک می‌کنند تا ایده‌های خود را به محصولات و خدمات واقعی تبدیل کنند. همچنین، از طریق تحقیق و توسعه، فناوری‌های جدید را برای حل مشکلات و نیازهای جامعه ارائه می‌کنند.
6. مالکیت معنوی: با توجه به ماهیت ایده‌ها و فناوری‌ها در شرکت‌های دانش بنیان، موضوع مالکیت معنوی از اهمیت بالایی برخوردار است. این شرکت‌ها باید از طریق ثبت اختراع، حق کپی‌رایت و سایر ابزارهای قانونی از حقوق خود در برابر سوءاستفاده دیگران محافظت کنند.
زمینه‌های فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان
شرکت‌های دانش‌بنیان در طیف گسترده‌ای از حوزه‌ها فعالیت می‌کنند که می‌توان آنها را به طور کلی به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
1. تحقیقات کاربردی:
• انجام تحقیقات علمی و فنی در راستای حل مسائل و چالش‌های واقعی جامعه
• توسعه دانش و فناوری در حوزه‌های مختلف علمی و صنعتی
• ارائه راهکارهای نوآورانه برای ارتقای سطح زندگی و رفاه مردم
2. ارائه خدمات تخصصی و مشاوره‌ای:
• ارائه خدمات مشاوره علمی، فنی و مدیریتی به شرکت‌ها، سازمان‌ها و نهادهای مختلف
• انجام مطالعات و پژوهش‌های علمی و فنی به سفارش مشتریان
• ارائه خدمات آزمایشگاهی و تست و اندازه‌گیری
3. تولید محصولات یا فناوری نوین:
• طراحی، ساخت و تولید محصولات و خدمات مبتنی بر دانش و فناوری
• توسعه و تجاری‌سازی اختراعات و نوآوری‌ها
• ورود به بازارهای جدید و رقابت با شرکت‌های داخلی و خارجی
4. انجام خدمات نظارتی بر تحقیقات پژوهشی، اجرایی و مشاوره‌ای:
• نظارت بر حسن اجرای طرح‌های تحقیقاتی، پژوهشی و مشاوره‌ای
• ارزیابی کیفیت و اثربخشی این طرح‌ها
• ارائه گزارش و مستندات لازم به مراجع ذیربط
5. ارائه خدمات توسعه کارآفرینی:
• حمایت از ایده‌های نوآورانه و کارآفرینان
• ارائه خدمات آموزشی، مشاوره‌ای و تسهیلاتی به کارآفرینان
• ایجاد فضای مناسب برای رشد و توسعه کسب‌وکارهای نوپا
6. ایجاد مراکز رشد و خدمات ایجاد و توسعه ی کسب و کار:
• ایجاد و راه‌اندازی مراکز رشد و شتاب‌دهنده برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان
• ارائه خدمات مختلف مانند فضای کار اشتراکی، مشاوره، سرمایه‌گذاری و … به این شرکت‌ها
• کمک به توسعه و تجاری‌سازی ایده‌های نوآورانه
7. ارائه ی خدمات توسعه ی محصول جدید:
• کمک به شرکت‌ها در طراحی، ساخت و تولید محصولات جدید
• ارائه خدمات مربوط به مدیریت محصول، بازاریابی و فروش
• اتصال شرکت‌ها به منابع و شرکای مورد نیاز
8. ارائه ی خدمات ورود کسب و کار به بازار بین المللی و جهانی کردن آن ها:
• مشاوره در زمینه صادرات و ورود به بازارهای بین‌المللی
• انجام مطالعات بازار و شناسایی فرصت‌های صادراتی
• معرفی شرکت‌ها به مشتریان و شرکای خارجی
9. برنامه ریزی و اجرای طرح های توسعه ی کارآفرینی در سطوح ملی ، منطقه ای و محلی:
• تدوین و اجرای برنامه‌های توسعه کارآفرینی در سطوح مختلف
• حمایت از ایجاد و توسعه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط
• ارتقای فرهنگ کارآفرینی در جامعه
شاخص‌های تشخیص شرکت‌های دانش‌بنیان:
شرکت‌های دانش‌بنیان به منظور توسعه علم و ثروت، تحقق اهداف علمی و اقتصادی و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه در حوزه‌های فناوری برتر و با ارزش افزوده بالا تاسیس می‌شوند. برای تشخیص این شرکت‌ها، مجموعه‌ای از شاخص‌ها به دو دسته عمومی و اختصاصی تعریف شده است.
الف) شاخص‌های عمومی:
• حداقل دو سوم اعضای هیات مدیره شرکت باید:
– دارای مدرک کارشناسی باشند.
– حداقل 3 سال سابقه فعالیت کاری یا علمی در حوزه فعالیت شرکت یا سابقه مدیریتی داشته باشند.
– دارای حداقل یک اختراع ثبت شده داخلی یا بین‌المللی مرتبط با حوزه کاری شرکت باشند.
• حداقل نیمی از درآمد شرکت در یک سال مالی گذشته باید از فروش فناوری، کالا و یا خدمات دانش‌بنیان باشد.
تبصره: شرکت‌هایی که در مرحله تجاری‌سازی اولین کالای دانش‌بنیان خود هستند، در صورت داشتن تولید پایلوت موفق، استانداردهای لازم و بازار مطمئن، از این شرط مستثنی هستند.
• سابقه بیمه پرداختی برای حداقل 3 نفر از کارکنان تمام وقت شرکت باید حداقل 6 ماه باشد.
ب) شاخص‌های اختصاصی:
شرکت متقاضی باید علاوه بر شاخص‌های عمومی، واجد شرایط یکی از دسته‌های زیر نیز باشد:
1) شرکت‌های تولید کننده کالاهای دانش‌بنیان:
• شرکت باید تولید کننده کالا یا کالاهای دانش‌بنیان مطابق فهرست مصوب کارگروه باشد.
• در 2 سال گذشته آن ها را در قالب کالاهای جدید یا ارتقاء یافته عرضه کرده و دانش فنی آن را از طریق انتقال یا ایجاد دانش فنی، از طریق فعالیت‌های تحقیق و توسعه، نهادینه کرده باشد.
• کالاها باید دارای پیچیدگی فنی باشند و تولید آنها نیاز به تحقیق و توسعه هدفمند توسط یک تیم فنی خبره داشته باشد.
• در حوزه فناوری‌های بالا و متوسط به بالا باشد.
• تحقیق و توسعه برای حفظ توان رقابتی آن محصول در بازار به صورت مداوم انجام شود.
• عمده ارزش افزوده آن کالا، خدمات ناشی از دانش فنی و نوآوری فناورانه باشد.
2) شرکت‌های نوآور:
• شرکت باید حداقل یک محصول یا فرآیند نوآورانه بر اساس یافته‌های تحقیقاتی خود به بازار عرضه کرده باشد.
• نوآوری باید دارای پیچیدگی فنی و نوآوری قابل توجه باشد.
• نوآوری باید منجر به ارتقای سطح فناوری، افزایش بهره‌وری، صرفه‌جویی در مصرف انرژی یا مواد، کاهش آلایندگی محیط زیست و یا ارائه خدمات جدید به جامعه شود.
• شرکت باید دارای برنامه مشخص برای توسعه و تجاری‌سازی نوآوری خود باشد.
3) شرکت‌های فناوری:
• شرکت باید در حوزه‌های فناوری پیشرفته و های‌تک فعالیت کند.
• حداقل 70 درصد از فعالیت‌های تحقیق و توسعه شرکت به توسعه فناوری‌های جدید اختصاص داشته باشد.
• شرکت باید دارای مالکیت معنوی ثبت شده مانند اختراع، حق کپی‌رایت یا علامت تجاری باشد.
• شرکت باید دارای سهم قابل توجهی در بازارهای داخلی و یا بین‌المللی در حوزه فعالیت خود باشد.
شرکت‌های متقاضی برای دریافت گواهی دانش‌بنیان باید علاوه بر شاخص‌های عمومی، شرایط یکی از دسته‌های شاخص‌های اختصاصی را نیز احراز کنند. ارزیابی شرکت‌ها توسط کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان انجام می‌شود.
شرکت‌های دانش‌بنیان از مزایای متعددی مانند معافیت‌های مالیاتی، حمایت‌های دولتی و تسهیلات بانکی برخوردار می‌شوند.
روند ثبت شرکت دانش‌بنیان:
ایده یا طرح:
در ابتدا باید ایده‌ای نوآورانه و خلاقانه داشته باشید که در راستای توسعه علم و فناوری و با هدف تجاری‌سازی دانش باشد.
توصیه می‌شود ایده خود را در اداره ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری به ثبت برسانید و گواهی آن را دریافت کنید.
انتخاب شتاب‌دهنده یا مرکز رشد:
• با توجه به حوزه فعالیت ایده خود، یک شتاب‌دهنده یا مرکز رشد مناسب را انتخاب کنید.
• لیست این مراکز در سایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری موجود است.
ارائه مدارک:
• به شتاب‌دهنده یا مرکز رشد انتخابی مراجعه کنید و فرم‌های مربوط به ثبت شرکت دانش‌بنیان را دریافت کنید.
• مدارک و مستندات لازم را به طور کامل و دقیق تهیه و به مرکز ارائه کنید.
ارزیابی اولیه:
• کارشناسان مرکز مدارک شما را بررسی می‌کنند و در صورت واجد شرایط بودن، برای ارزیابی بیشتر به مرحله بعد ارجاع می‌دهند.
ارائه در جلسه داوری:
• در صورت دعوت، در جلسه داوری حاضر شوید و ایده و طرح خود را به طور کامل برای داوران شرح دهید.
• به سوالات داوران به طور دقیق و مستدل پاسخ دهید.
دریافت نتیجه داوری:
• پس از جلسه داوری، نتیجه ارزیابی به شما ابلاغ می‌شود.
• در صورت قبولی، می‌توانید مراحل بعدی را برای ثبت شرکت دانش‌بنیان طی کنید.
استقرار در مرکز رشد یا شتاب‌دهنده:
• پس از نهایی شدن مراحل ثبت، می‌توانید در مرکز رشد یا شتاب‌دهنده منتخب مستقر شوید و از امکانات و خدمات آنها برای توسعه فعالیت خود استفاده کنید.
نکات کلیدی:
• فرآیند ثبت شرکت دانش‌بنیان ممکن است زمان‌بر باشد و نیاز به پیگیری مستمر از سوی شما داشته باشد.
• در هر مرحله از فرآیند، با کارشناسان مرکز رشد یا شتاب‌دهنده در ارتباط باشید و سوالات خود را به طور کامل مطرح کنید.
• برای افزایش شانس موفقیت خود، ایده یا طرحتان را به طور کامل و دقیق آماده کنید و از ارائه اطلاعات ناقص یا غلط خودداری کنید.
• گواهی دانش‌بنیان شرکت‌های نوپا به مدت یک سال معتبر است و فقط برای یک دوره یک ساله دیگر (در مجموع دو سال) قابل تمدید است.
• برای تمدید گواهی دانش‌بنیان، شرکت باید در طول دو سال پس از دریافت گواهی، به تعهدات خود عمل کند و رتبه‌بندی خود را ارتقا دهد. در غیر این صورت، گواهی دانش‌بنیان لغو خواهد شد.
شرایط استخدام در شرکت‌های دانش‌بنیان
شرایط استخدام در شرکت‌های دانش‌بنیان، به نوع شرکت، حوزه فعالیت و نیازهای خاص آن شرکت بستگی دارد.
روش‌های یافتن فرصت‌های شغلی:
• آزمون‌های استخدامی: برخی از شرکت‌های دانش‌بنیان برای جذب نیروی مورد نیاز خود، اقدام به برگزاری آزمون‌های استخدامی می‌کنند. اطلاعیه این آزمون‌ها معمولا از طریق سایت شرکت، پایگاه‌های خبری و کانال‌های ارتباطی آن شرکت منتشر می‌شود.
• آگهی‌های استخدام: بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان برای یافتن نیروی کار، در پلتفرم‌های کاریابی اینترنتی و .. آگهی استخدام منتشر می‌کنند. با جستجوی کلمات کلیدی مرتبط با حوزه فعالیت و تخصص خود در این پلتفرم‌ها، می‌توانید از فرصت‌های شغلی موجود در شرکت‌های دانش‌بنیان مطلع شوید.
• شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی: برخی از شرکت‌های دانش‌بنیان در صفحات خود در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و لینکدین، فرصت‌های شغلی خود را معرفی می‌کنند. با دنبال کردن صفحات این شرکت‌ها در شبکه‌های اجتماعی، می‌توانید از جدیدترین اخبار و آگهی‌های استخدام آنها باخبر شوید.
• ارتباط مستقیم با شرکت‌ها: می‌توانید به طور مستقیم با شرکت‌های دانش‌بنیان مورد نظرتان تماس بگیرید یا به آنها ایمیل ارسال کنید و از شرایط استخدام و فرصت‌های شغلی موجود در آن شرکت‌ها مطلع شوید.
شرایط عمومی:
• تخصص و تحصیلات مرتبط : معمولا شرکت‌های دانش‌بنیان به دنبال افرادی هستند که در رشته‌های تحصیلی مرتبط با حوزه فعالیت شرکت تخصص و تجربه داشته باشند.
داشتن مدارک تحصیلی تکمیلی مانند فوق لیسانس و دکترا در رشته‌های مرتبط، می‌تواند شانس شما را برای استخدام در این شرکت‌ها افزایش دهد.
• مهارت‌های فنی و نرم: علاوه بر تخصص و تحصیلات مرتبط، تسلط بر مهارت‌های فنی و نرم مورد نیاز در شغل مورد نظر نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی از مهارت‌های مورد نیاز در شرکت‌های دانش‌بنیان عبارتند از:
– مهارت‌های حل مسئله
– تفکر خلاقانه
– کار تیمی
– ارتباطات موثر
– تسلط بر زبان انگلیسی
• انگیزه و تعهد: کار در شرکت‌های دانش‌بنیان نیازمند انگیزه بالا، تعهد و کار سخت است.
افراد متقاضی باید علاقه‌مند به کار در محیط‌های چالش‌برانگیز و پویا باشند و برای رسیدن به اهداف شرکت تلاش کنند.
سوالات متداول درباره شرکت‌های دانش‌بنیان:
1. مزایای تاسیس شرکت دانش‌بنیان چیست؟
شرکت‌های دانش‌بنیان از مزایای متعددی مانند معافیت‌های مالیاتی، حمایت‌های دولتی، تسهیلات بانکی، استقرار در مراکز رشد و شتاب‌دهنده، امکان استفاده از تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی و … برخوردار می‌شوند.
2. حمایت‌های دولت از شرکت‌های دانش‌بنیان شامل چه مواردی می‌شود؟
حمایت‌های دولت از شرکت‌های دانش‌بنیان شامل معافیت‌های مالیاتی، تسهیلات بانکی، حمایت‌های مالی، استقرار در مراکز رشد و شتاب‌دهنده، امکان استفاده از تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی و … می‌شود.
3. نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتصاد کشور چیست؟
شرکت‌های دانش‌بنیان نقش مهمی در توسعه علم و فناوری، ایجاد اشتغال، افزایش صادرات و ارتقای جایگاه علمی و فناورانه کشور دارند.
4. آیا می‌توانم در یک شرکت دانش‌بنیان به صورت پاره وقت کار کنم؟
بله، در بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان امکان کار پاره وقت وجود دارد.
آیا می‌توانم ایده خود را برای یک محصول دانش‌بنیان به یک شرکت دانش‌بنیان ارائه دهم؟
بله، بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان از ایده‌های نوآورانه استقبال می‌کنند.
سخن پایانی
همانطور که در متن‌های قبلی اشاره شد، شرکت‌های دانش‌بنیان نقش مهمی در توسعه علم و فناوری، ایجاد اشتغال، افزایش صادرات و ارتقای جایگاه علمی و فناورانه کشور دارند.
اگر شما هم ایده یا طرحی نوآورانه دارید، می‌توانید با تاسیس شرکت دانش‌بنیان، آن را به مرحله اجرا درآورده و به پیشرفت کشور خود کمک کنید. در مسیر تاسیس و فعالیت شرکت دانش‌بنیان با چالش‌ها و موانعی روبرو خواهید شد، اما با تلاش، پشتکار و استفاده از حمایت‌های دولتی و سایر منابع موجود، می‌توانید بر این چالش‌ها غلبه کرده و به موفقیت‌های بزرگی دست پیدا کنید.
گردآوری:بخش دانش کسب و کار موزستان
