دیالیز چگونه به بیماران کلیوی کمک می‌کند؟
دیالیز؛ امید به زندگی برای بیماران کلیوی
دیالیز درمانی برای افرادی است که کلیه‌هایشان از کار افتاده است. دو نوع دیالیز وجود دارد، همودیالیز و دیالیز صفاقی، که هر دو عملکرد طبیعی کلیه را انجام می‌دهند و مواد زائد و مایعات اضافی را از خون فیلتر می‌کنند.
دیالیز چیست؟
دیالیز درمانی برای افرادی است که کلیه‌هایشان از کار افتاده است. هنگامی که دچار نارسایی کلیه می‌شوید، کلیه‌های شما خون را به درستی فیلتر نمی‌کنند. در نتیجه، مواد زائد و سموم در جریان خون شما تجمع می‌کنند. دیالیز وظیفه کلیه‌های شما را انجام می‌دهد و مواد زائد و مایعات اضافی را از خون خارج می‌کند.
چه کسانی به دیالیز نیاز دارند؟
افرادی که دچار نارسایی کلیه یا بیماری کلیوی مرحله انتهایی (ESRD) هستند ممکن است به دیالیز نیاز داشته باشند. آسیب‌ها و شرایطی مانند فشار خون بالا، دیابت و لوپوس می‌توانند به کلیه‌ها آسیب رسانده و منجر به بیماری کلیوی شوند. برخی از افراد بدون دلیل مشخص دچار مشکلات کلیوی می‌شوند. نارسایی کلیه می‌تواند یک بیماری طولانی مدت یا ناگهانی (حاد) پس از یک بیماری یا آسیب شدید باشد. این نوع نارسایی کلیه ممکن است با بهبودی شما برطرف شود.
پنج مرحله بیماری کلیوی وجود دارد. در مرحله 5 بیماری کلیوی، ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی شما را در مرحله انتهایی بیماری کلیوی (ESRD) یا نارسایی کلیه می‌دانند. در این مرحله، کلیه‌ها حدود 10 تا 15 درصد عملکرد طبیعی خود را انجام می‌دهند. ممکن است برای زنده ماندن به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز داشته باشید. برخی از افراد در انتظار پیوند، دیالیز انجام می‌دهند.
کلیه‌ها چه کاری انجام می‌دهند؟
کلیه‌های شما بخشی از سیستم ادراری شما هستند. این دو عضو لوبیایی شکل در هر طرف ستون فقرات شما، زیر دنده‌هایتان قرار دارند. آن‌ها سموم را از خون شما پاک کرده و خون فیلتر شده و غنی از مواد مغذی را به جریان خون باز می‌گردانند.
مواد زائد و آب اضافی ادرار را تشکیل می‌دهند که از کلیه‌ها به مثانه منتقل می‌شود. کلیه‌های شما همچنین به تنظیم فشار خون شما کمک می‌کنند.
انواع دیالیز چیست؟
دو روش برای انجام دیالیز وجود دارد:
• همودیالیز
• دیالیز صفاقی
همودیالیز چیست؟
در همودیالیز، دستگاه خون را از بدن شما خارج می‌کند، آن را از یک دیالیزر (کلیه مصنوعی) فیلتر می‌کند و خون تمیز شده را به بدن شما باز می‌گرداند. این فرآیند 3 تا 5 ساعته ممکن است سه بار در هفته در یک بیمارستان یا مرکز دیالیز انجام شود.
همچنین می‌توانید همودیالیز را در خانه انجام دهید. ممکن است برای جلسات کوتاه‌تر هر جلسه، چهار تا هفت بار در هفته به درمان‌های خانگی نیاز داشته باشید. می‌توانید همودیالیز خانگی را در هنگام خواب انجام دهید.
قبل از همودیالیز چه اتفاقی می‌افتد؟
قبل از شروع همودیالیز، یک عمل جراحی کوچک برای دسترسی آسان‌تر به جریان خون انجام خواهید داد. ممکن است داشته باشید:
• فیستول شریانی-وریدی (AV فیستول): یک جراح یک شریان و رگ را در بازوی شما به هم متصل می‌کند.
• پیوند شریانی-وریدی (AV پیوند): اگر شریان و رگ برای اتصال خیلی کوتاه باشند، جراح شما از یک پیوند (لوله نرم و توخالی) برای اتصال شریان و رگ استفاده خواهد کرد.
فیستول‌های AV و پیوندها شریان و رگ متصل شده را بزرگ‌تر می‌کنند که دسترسی به دیالیز را آسان‌تر می‌کند. آن‌ها همچنین به خون کمک می‌کنند تا سریع‌تر وارد و خارج بدن شما شود. اگر نیاز به دیالیز سریع باشد، پزشک شما ممکن است یک کاتتر (لوله نازک) را برای دسترسی موقت به یک رگ در گردن، قفسه سینه یا پای شما قرار دهد.
پزشک شما به شما آموزش می‌دهد که چگونه از عفونت فیستول یا پیوند خود جلوگیری کنید. این ارائه دهنده همچنین به شما نشان خواهد داد که چگونه در صورت تمایل همودیالیز را در خانه انجام دهید.
در طول همودیالیز چه اتفاقی می‌افتد؟
در طول همودیالیز، دستگاه دیالیز:
1. خون را از یک سوزن در بازوی شما خارج می‌کند.
2. خون را از فیلتر دیالیزر عبور می‌دهد که مواد زائد را به یک محلول دیالیز منتقل می‌کند. این مایع پاک‌کننده حاوی آب، نمک و سایر افزودنی‌ها است.
3. خون فیلتر شده را از طریق یک سوزن دیگر در بازوی شما به بدن شما باز می‌گرداند.
4. فشار خون شما را برای تنظیم سرعت جریان خون در داخل و خارج بدن شما کنترل می‌کند.
پس از همودیالیز چه اتفاقی می‌افتد؟
برخی از افراد در طول یا بلافاصله پس از همودیالیز دچار فشار خون پایین می‌شوند. ممکن است احساس تهوع، سرگیجه یا ضعف کنید. عوارض جانبی دیگر همودیالیز عبارتند از:
• درد قفسه سینه یا کمر
• سردرد
• خارش پوست
• گرفتگی عضلات
• سندرم پاهای بی‌قرار
دیالیز صفاقی چیست؟
در دیالیز صفاقی، رگ‌های خونی کوچک داخل پوشش شکمی (صفاق) با کمک یک محلول دیالیز، خون را فیلتر می‌کنند. این محلول نوعی مایع پاک‌کننده است که حاوی آب، نمک و سایر افزودنی‌ها است. دیالیز صفاقی در خانه انجام می‌شود. دو روش برای انجام این درمان وجود دارد:
• دیالیز صفاقی خودکار از دستگاهی به نام چرخنده استفاده می‌کند.
• دیالیز صفاقی پیوسته سرپایی (CAPD) به صورت دستی انجام می‌شود.
قبل از دیالیز صفاقی چه اتفاقی می‌افتد؟
حدود سه هفته قبل از شروع دیالیز صفاقی، یک عمل جراحی کوچک انجام خواهید داد. یک جراح یک لوله نرم و نازک (کاتتر) را از طریق شکم شما و به داخل صفاق وارد می‌کند. این کاتتر به طور دائمی در جای خود باقی می‌ماند. یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی به شما آموزش می‌دهد که چگونه دیالیز صفاقی را در خانه انجام دهید و از عفونت در محل کاتتر جلوگیری کنید.
در طول دیالیز صفاقی چه اتفاقی می‌افتد؟
در طول دیالیز صفاقی، شما:
1. کاتتر را به یک شاخه لوله Y شکل وصل کنید. این لوله به کیسه‌ای متصل می‌شود که حاوی محلول دیالیز است. محلول از طریق لوله و کاتتر به داخل حفره صفاقی جریان می‌یابد.
2. پس از حدود 10 دقیقه، وقتی کیسه خالی شد، لوله و کاتتر را جدا کنید.
3. کاتتر را ببندید.
4. در حالی که محلول دیالیز داخل حفره صفاقی مواد زائد و مایعات اضافی را از بدن جذب می‌کند، فعالیت‌های معمول خود را انجام دهید. این فرآیند می‌تواند 60 تا 90 دقیقه طول بکشد.
5. درپوش را از کاتتر بردارید و از شاخه دیگر لوله Y شکل برای تخلیه مایع به داخل یک کیسه تمیز و خالی استفاده کنید.
6. این مراحل را تا چهار بار در روز تکرار کنید. شما با محلول در شکم خود تمام شب می‌خوابید.
7. برخی از افراد ترجیح می‌دهند دیالیز صفاقی را در شب انجام دهند. با دیالیز صفاقی خودکار، دستگاهی به نام چرخنده مایع را در هنگام خواب وارد و خارج بدن می‌کند.
پس از دیالیز صفاقی چه اتفاقی می‌افتد؟
مایع موجود در شکم شما ممکن است باعث احساس نفخ یا پری شود. ممکن است احساس ناراحتی کنید، اما این درمان دردناک نیست. هنگامی که شکم شما پر از مایع است، ممکن است بیشتر از حد معمول بیرون زده باشد.
خطرات و عوارض
خطرات یا عوارض بالقوه همودیالیز چیست؟
• برخی از افراد با فیستول یا پیوند AV مشکل دارند. ممکن است دچار عفونت، جریان خون ضعیف یا انسداد بافت اسکار یا لخته خون شوید.
• به ندرت، سوزن دیالیز از بازوی شما خارج می‌شود یا لوله از دستگاه خارج می‌شود، در طول دیالیز. سیستم تشخیص نشت خون، شما یا پرسنل پزشکی را از این مشکل آگاه می‌کند. دستگاه موقتاً خاموش می‌شود تا کسی این مشکل را برطرف کند. این سیستم از شما در برابر خونریزی محافظت می‌کند.
خطرات یا عوارض بالقوه دیالیز صفاقی چیست؟
• برخی از افراد دچار عفونت‌های پوستی اطراف کاتتر می‌شوند. شما همچنین در معرض خطر پریتونیت، عفونتی که هنگام ورود باکتری‌ها از طریق کاتتر به داخل شکم رخ می‌دهد، هستید. ممکن است تب، درد شکم، تهوع و استفراغ را تجربه کنید.
• استفاده از کاتتر شکمی و پر کردن شکم خود با مایع می‌تواند با گذشت زمان عضلات شکم را ضعیف کند. ممکن است دچار فتق شوید. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که عضوی مانند روده کوچک از عضلات شکم بیرون می‌زند. ممکن است در نزدیکی ناف یا در ناحیه کشاله ران بین شکم و ران بالای خود یک برآمدگی احساس کنید. پزشک شما می‌تواند فتق را با جراحی ترمیم کند.
• در طول دیالیز صفاقی، بدن شما دکستروز، یک قند، را از محلول دیالیز جذب می‌کند. با گذشت زمان، این قند اضافی می‌تواند منجر به افزایش وزن شود.
سوالات متداول درباره دیالیز
1. آیا دیالیز دردناک است؟
خود عمل دیالیز معمولاً دردناک نیست، اما ممکن است در محل ورود سوزن یا کاتتر احساس ناراحتی شود.
2. آیا می‌توان با دیالیز زندگی عادی داشت؟
بله، با برنامه‌ریزی مناسب و مراقبت از خود، افراد مبتلا به بیماری کلیوی می‌توانند با دیالیز زندگی فعال و مستقلی داشته باشند.
3. آیا دیالیز درمان دائمی است؟
دیالیز یک درمان جایگزین برای کلیه است و تا زمانی که پیوند کلیه انجام شود یا وضعیت کلیه بهبود یابد ادامه می‌یابد.
4. آیا می‌توان از دیالیز اجتناب کرد؟
در حال حاضر، دیالیز تنها گزینه درمانی برای بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه است. با این حال، با رعایت رژیم غذایی مناسب و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای می‌توان پیشرفت بیماری کلیوی را کند کرد.
5. آیا می‌توان در حین دیالیز سفر کرد؟
بله، با هماهنگی با پزشک و مرکز دیالیز، می‌توان در حین دیالیز سفر کرد.
6. آیا دیالیز بر روی زندگی جنسی تأثیر می‌گذارد؟
دیالیز ممکن است بر میل جنسی و عملکرد جنسی تأثیر بگذارد، اما با مشورت با پزشک و روانشناس می‌توان این مشکلات را مدیریت کرد.
7. چشم‌انداز (پیش‌آگهی) برای کسی که تحت دیالیز است چیست؟
ممکن است 10 تا 20 سال با دیالیز زندگی کنید. چشم‌انداز بسته به سن، سلامت کلی، علت نارسایی کلیه و عوامل دیگر متفاوت است. اگر پیوند کلیه دریافت کنید، می‌توانید زمانی که کلیه جدید شما شروع به کار کرد، دیالیز را متوقف کنید.
8. آیا در حین دیالیز محدودیت فعالیتی خواهم داشت؟
بسیاری از افرادی که تحت دیالیز هستند همچنان زندگی فعالی دارند، کار می‌کنند، خانواده تشکیل می‌دهند و سفر می‌کنند. هنگام سفر، ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما می‌تواند برای انجام دیالیز در یک مرکز در مکان جدید خود ترتیب دهد. اگر هر یک از انواع دیالیز خود را انجام می‌دهید، می‌توانید کیسه‌های محلول دیالیز و دستگاه خانگی قابل حمل دیالیز (در صورت نیاز) را با خود ببرید. افرادی که از دیالیز صفاقی استفاده می‌کنند ممکن است نیاز به محدود کردن ورزش یا فعالیت‌های فیزیکی خاص داشته باشند زمانی که شکم پر از محلول دیالیز می‌شود. در غیر این صورت، ورزش معمولاً برای افراد تحت دیالیز خوب است. شما باید در مورد شرکت در فعالیت‌های خاص یا ورزش‌ها از ارائه دهنده خود سوال کنید.
9. چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرید؟
اگر موارد زیر را تجربه کردید باید با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود تماس بگیرید:
مشکل در ادرار کردن ، سرگیجه، غش، تشنگی غیرمعمول (کم‌آبی) یا سایر علائم فشار خون پایین ، تهوع و استفراغ ، علائم عفونت، مانند تب یا چرک کردن و قرمزی در محل فیستول AV یا کاتتر ، درد شدید شکم ، برآمدگی غیرمعمول در شکم یا کشاله ران (فتق)
سخن آخر
دیالیز درمانی نجات‌بخش برای افرادی با نارسایی کلیه یا بیماری کلیوی مرحله انتهایی (ESRD) است. ممکن است به طور نامحدود یا فقط تا زمانی که بتوانید پیوند کلیه دریافت کنید، تحت دیالیز بمانید. انواع مختلفی از دیالیز وجود دارد. برخی از افراد ترجیح می‌دهند دیالیز را در خانه انجام دهند، در حالی که برخی دیگر می‌خواهند به یک بیمارستان یا مرکز دیالیز مراجعه کنند. ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما می‌تواند گزینه‌های دیالیز را با شما بررسی کند تا درمانی که برای شما بهترین است را پیدا کند.
گردآوری:بخش سلامت موزستان
