ارزش و فضیلت تجارت و کسب و کار حلال در روایات
احادیثی از ائمه درباره ارزش و فضیلت تجارت و کسب و کار حلال
ارزش و فضیلت تجارت و کسب و کار حلال از نظر ائمه :
در فرهنگ اسلامی، تجارت و کسب و کار حلال از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. روایات و احادیث اسلامی تأکید بسیاری بر فضیلت و ارزش تجارت حلال دارند و آن را به عنوان راهی برای کسب روزی پاک و تأمین نیازهای خود و خانواده معرفی کرده‌اند. در اینجا به برخی از این ارزش‌ها و فضایل اشاره خواهیم کرد:
1. اهمیت کسب و کار حلال در روایات اسلامی
در اسلام، تلاش برای کسب روزی حلال و فراهم‌کردن معیشت برای خانواده مورد تأکید فراوان قرار گرفته است. پیامبر اکرم (ص) فرمودند:
«اَلکادُّ عَلَی عِیالِهِ کَالمُجاهِدِ فِی سَبیلِ اللهِ»
(کسی که برای تأمین خانواده خود تلاش می‌کند، همانند کسی است که در راه خدا جهاد می‌کند.)
این حدیث نشان می‌دهد که تلاش برای کسب درآمد حلال نزد خداوند ارزشمند و پرفضیلت است و آن را هم‌رده جهاد در راه خدا قرار داده‌اند.
2. برکت و اثرات مثبت مالی حلال
یکی از آثار کسب و کار حلال، برکت در مال و افزایش روزی است. امام علی (ع) می‌فرمایند:
«التِّجارَهُ تَزیدُ فی الرِّزقِ.»
(تجارت موجب افزایش روزی می‌شود.)
در بسیاری از احادیث نیز اشاره شده است که درآمد حلال باعث خیر و برکت در زندگی می‌شود و از آسیب‌ها و مشکلات مالی جلوگیری می‌کند.
3. تأمین نیازهای جامعه
کسب و کار حلال نه تنها به منفعت شخصی محدود نمی‌شود، بلکه به تأمین نیازهای جامعه نیز کمک می‌کند. کسبه و تاجران با ارائه کالاها و خدمات، نیازهای مختلف جامعه را برطرف می‌کنند و این خود نوعی خدمت به خلق است. پیامبر اکرم (ص) فرمودند:
«اَلنّاسُ کُلُّهُم یَأکُلُونَ مِن عَمَلِهِ وَ کُلُّ عَمَلٍ صالِحٍ عِبَادَهٌ.»
(مردم از دسترنج خود روزی می‌خورند و هر کاری که صالح و شایسته باشد، عبادت است.)
4. تلاش برای جلوگیری از گناه و وابستگی
کار و تلاش برای تأمین زندگی به خودی خود یک مانع در برابر گناه و فساد است. بسیاری از روایات بر این نکته تأکید دارند که فرد با داشتن شغل و کسب و کار سالم، از وابستگی به دیگران و تمایل به اعمال ناپسند دوری می‌کند. امام صادق (ع) فرمودند:
«لَا تَدَعُوا التِّجارَهَ فَإِنَّکُمْ تَحْتاجُونَ إِلَیْهَا.»
(تجارت را ترک نکنید که به آن نیازمند خواهید شد.)
این بیانگر اهمیت استقلال مالی و عدم وابستگی به دیگران است.
5. کسب و کار حلال و اثرات آن در تربیت فرزندان
تلاش برای کسب حلال نه تنها بر روی خود فرد، بلکه بر خانواده و تربیت فرزندان نیز تأثیر می‌گذارد. مال حلال به خانواده آرامش می‌بخشد و مانع از ورود شبهات و اشکالات اخلاقی به زندگی آنان می‌شود. پیامبر اکرم (ص) فرمودند:
«طَلَبُ الحَلالِ فَریضَهٌ بَعدَ الفَریضَهِ.»
(کسب حلال واجب است بعد از واجبات دیگر.)
کسب روزی پاک باعث تربیت سالم و رفتارهای صحیح در فرزندان می‌شود.
6. فضیلت کار و تلاش در اسلام
دین اسلام کار و تلاش را به عنوان یکی از پایه‌های مهم رشد و پیشرفت فرد و جامعه معرفی کرده است. در قرآن نیز در آیاتی بر اهمیت کار و تلاش تأکید شده است. در سوره جمعه، آیه 10 آمده است:
«فَإِذَا قُضِیَتِ الصَّلَاهُ فَانتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّهِ…»
(پس هنگامی که نماز به پایان رسید، در زمین پراکنده شوید و از فضل خدا طلب نمایید…)
این آیه مردم را به کار و تلاش دعوت می‌کند و نشان می‌دهد که اسلام از بیکاری و تنبلی بیزار است.
7. تأثیرات مثبت اجتماعی
تجارت و کسب حلال، اثرات مثبت اجتماعی به همراه دارد. وقتی افراد از راه حلال درآمد کسب می‌کنند، به نیازمندان کمک کرده و در فعالیت‌های خیرخواهانه مشارکت می‌کنند. امام رضا (ع) فرمودند:
«الکسبُ الحَلالُ یُبعِدُ الإنسانَ مِن کُلِّ مَضرَّهٍ.»
(کسب حلال انسان را از هر زیانی دور می‌کند.)
همچنین، کسب درآمد حلال موجب حفظ انسجام و پایداری اجتماعی و کاهش مشکلات اقتصادی می‌شود.
چند حدیث دیگر از ائمه درباره تجارت و کسب و کار :
حضرت محمد صلى الله علیه و آله روایت شده است که فرمود: «هر که هزینه خانواده خود را بر دوش دیگران بیندازد ملعون است»
******
پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم :
طَلَبُ الحَلالِ جِهادٌ.
به دنبال روزی حلال رفتن، جهاد در راه خدا است. (مواعظ عددیّه، ص 3)
******
امام صادق علیه السلام فرمود: «تجارت کردن بر عقل (وتدبیر) مى‌افزاید وترک کردن تجارت از عقل (وتدبیر) مى‌کاهد».
امام صادق علیه السلام از حال عمر بن مسلم پرسید، گفتند : تجارت را ترک کرده است. حضرت سه مرتبه فرمود: «عمل شیطان است! مگر نمى‌داند که رسول خدا صلى الله علیه و آله تجارت مى‌کرد؟ وخداوند متعال فرماید: (رِجَالٌلاَّ تُلْهِیهِمْ تِجَارَهٌ وَلاَ بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَإِقَامِ الصَّلَوهِ وَإِیتَاءَ الزَّکَوهِ) آنان جماعتى بودند که تجارت مى‌کردند وبه وقتش مشغول نماز مى‌شدند. واین بهتر است از کسى که تجارت نکند وبه وقتش نماز بخواند».
نتیجه گیری :
کسب و کار حلال در اسلام از اهمیت بالایی برخوردار است و ارزش آن به‌اندازه عبادت و جهاد در راه خدا در نظر گرفته می‌شود. در روایات اسلامی، کسب درآمد حلال مایه برکت و آرامش در زندگی و ابزاری برای تأمین نیازهای خود و جامعه به شمار می‌رود. اسلام همواره مسلمانان را به تلاش و فعالیت برای کسب روزی پاک فرا می‌خواند و بیکاری و سستی را نکوهش می‌کند. با توجه به تأکیدات دینی، تلاش برای کسب روزی حلال نه تنها باعث رشد فردی بلکه زمینه‌ساز پیشرفت و استحکام جامعه نیز خواهد بود.
گردآوری: بخش مذهبی موزستان
