پرشدن دخل شهرداری با درآمدهای ناپایدار
روزنامه شرق نوشت: فضای شورای شهر روز گذشته تحت تأثیر فوت ناگهانی یکی از خبرنگاران قدیمی شورای شهر بود. مهدی علیرضایی که 15 سال هر یکشنبه و سه‌شنبه اخبار شورای شهر تهران را برای رسانه‌ها مخابره می‌کرد، دچار ایست قلبی شد.
مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران، در ابتدای صحن علنی با ابراز تأسف از درگذشت ناگهانی مهدی علیرضایی، فوت خبرنگار پرتلاش و خوش‌نام در حوزه شهری را به همکاران، خانواده و جامعه رسانه‌ای کشور تسلیت گفت و ابراز کرد: این ضایعه دردناک، جامعه روزنامه‌نگاری را عمیقا متأثر کرده است.
او با بیان اینکه این خبر تلخ به ما یادآور می‌شود که زندگی چقدر کوتاه و گذراست و باید قدر لحظات را بدانیم و بر این مهم قائل باشیم که هیچ‌کس از ثانیه آینده خود خبردار نیست، گفت: فقدان ایشان، خلأ بزرگی در عرصه رسانه است. مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران نیز او را خبرنگاری دغدغه‌مند توصیف کرد و گفت: ایشان همواره برای رفع مشکلات مردم پیگیری‌های خاص انجام می‌دادند و حتی یک هفته قبل از فوت‌شان برای تأمین جهیزیه یک خانواده در حال جمع‌آوری کمک بودند که امیدوارم آخرین خواسته ایشان پیگیری شود.
ترک فعل‌هایی که جان می‌گیرد
پیرهادی با بیان اینکه فوت ایشان در ایام آلودگی هوا اتفاق افتاد و نمی‌دانم آلودگی هوا و ایست قلبی ایشان چقدر با هم ارتباط دارد، تأکید کرد: اما حتما آلودگی هوا موضوعی جدی است که باید در کشور پیگیری شود. با وجود اینکه بسیاری از افراد و مسئولان دم از آلودگی هوا می‌زنند و تریبون‌ها روشن و سخن‌ها گفته و مصاحبه‌هایی انجام می‌شود، به صورت عملی نتیجه ملموس را مردم نمی‌بینند و به‌زودی نیز موضوع آلودگی هوا حل نخواهد شد؛ چراکه دغدغه جدی در کشور برای موضوع آلودگی هوا فعلا وجود ندارد. حداقل شش میلیون خودروی فرسوده در کشور داریم که میزان آلایندگی این خودروها بالاست.
او در ادامه با اشاره به وضعیت آلودگی هوا و عوامل آلاینده، به وضعیت کارخانجات، کامیون‌های آلوده، موتورسیکلت‌های دودزا، خودروهای سنگین آلاینده، باربری‌ها و گاراژهایی که محل تردد خودروهای سبک و سنگین برای حمل بار از مناطق 22گانه شهر هستند و به صنایع آلاینده و خودروهای بدون معاینه فنی اشاره کرد و افزود: همه عوامل در آلودگی هوا سهم چند‌درصدی دارند اما باید دید آیا عزمی برای حل این موضوع در کشور دیده می‌شود؟
رئیس کمیسیون سلامت محیط زیست و خدمات شهری شهر تهران با بیان اینکه از رئیس قوه قضائیه می‌خواهم به موضوع آلودگی هوا که با جان آدم‌ها در ارتباط است، ورود کنند، تأکید کرد: طبق گزارش وزارت بهداشت، سالانه هزاران نفر به دلیل آلودگی هوا دچار مرگ زودرس، ایست قلبی و سکته می‌شوند. آخرین چیزی که به ذهن‌شان می‌رسد، این است که بگویند بودجه نداشتیم. از خود بپرسید که بودجه را چه کسی تهیه و به مجلس ارائه می‌دهد؟
سهم هزینه‌های عمرانی از دخل‌و‌خرج شهرداری
در صحن روز گذشته عملکرد درآمد و هزینه شهرداری تهران برای مهرماه امسال مورد بررسی شورای شهر تهران قرار گرفت. بر اساس این گزارش، مجموع درآمد شهرداری تهران، شامل نقدی و غیرنقدی، بالغ بر 76هزارو 674 میلیارد تومان بود که این میزان حدود 12هزارو 655 میلیارد تومان کمتر از بودجه مصوب است. به گفته خزانه‌دار شورا، این کمبود به دلیل تحقق‌نیافتن برخی منابع درآمدی پیش‌بینی‌شده است.
بر اساس این گزارش، درآمدهای شهرداری در هفت ماه نخست سال 1403 از سه منبع درآمدهای نقدی 67هزارو 284 میلیارد تومان (80 درصد از کل درآمدها)، درآمدهای غیرنقدی 9هزارو 390 میلیارد تومان (12 درصد از کل درآمدها) و واگذاری دارایی‌های مالی سه هزار میلیارد تومان (8 درصد از کل درآمدها) تأمین شده است.
حبیب کاشانی در جریان ارائه گزارش هشدار داد که اتکای بیش از حد به درآمدهای غیرپایدار، ازجمله فروش دارایی‌های سرمایه‌ای، چالشی جدی برای آینده مدیریت شهری ایجاد می‌کند. کاشانی با اشاره به شکاف میان بودجه مصوب و عملکرد واقعی گفت: در هفت‌ماهه نخست سال 1403، مجموع درآمد نقدی و غیرنقدی شهرداری حدود 51 درصد از کل بودجه مصوب سالانه بوده که این میزان، هرچند مقبول است اما نشان‌دهنده ناتوانی در تحقق برخی منابع درآمدی کلیدی است. بر اساس برنامه مصوب، در این مدت شهرداری باید حدود 89هزارو 329 میلیارد تومان درآمد کسب می‌کرد که تنها 76هزارو 674 میلیارد تومان تحقق یافته است. به گفته کاشانی این شکاف درآمدی بر توان شهرداری برای اجرای پروژه‌های عمرانی و خدماتی تأثیر منفی گذاشته است.
بر اساس گزارش درآمد و هزینه‌های مهرماه، درآمدهای پایدار شهرداری سهمی معادل 33.1 درصد از کل درآمدها داشتند و درآمدهای ناپایدار با سهمی معادل 66.9 درصد، همچنان بخش عمده‌ای از منابع درآمدی شهرداری را تشکیل می‌دادند.
کاشانی تأکید کرد که شهرداری نیازمند برنامه‌ریزی جدی برای افزایش سهم درآمدهای پایدار است. در مهرماه، مجموع درآمد شهرداری تهران در مقایسه با شهریور، حدود پنج‌هزارو 558 میلیارد تومان کاهش یافته که عمدتا به دلیل کاهش وصول برخی عوارض و فروش دارایی‌های غیرمنقول بوده است.
در ادامه کاشانی با اشاره به تحقق درآمدهای مربوط به عوارض و مالیات‌ها گفت: حدود 25 درصد از درآمدهای شهرداری تهران در این مدت از محل عوارض و مالیات بر ارزش افزوده تأمین شده است؛ هرچند این میزان افزایش یافته، اما همچنان سهم شهرداری از ارزش افزوده کافی نیست و نیازمند بازنگری در سیاست‌های مالیاتی است.
خزانه‌دار شورا معتقد است: در این مدت، شهرداری توانسته از محل فروش دارایی‌های غیرمنقول و سرمایه‌ای، حدود 10هزارو 570 میلیارد تومان درآمد کسب کند. این روند نشان‌دهنده وابستگی شهرداری به منابع غیرپایدار است که باید اصلاح شود.
در هفت ماه نخست سال 1403 حدود 50 درصد از کل هزینه‌های شهرداری هزینه‌های جاری، 40 درصد هزینه‌های عمرانی و 10 درصد بازپرداخت بدهی‌ها و تسهیلات مالی بوده است.
او درباره درصد تحقق هزینه‌ها گفت: عملکرد هزینه‌ای شهرداری حدود 68 درصد از بودجه تخصیص‌یافته بوده است. این میزان نشان می‌دهد که محدودیت نقدینگی بر اجرای پروژه‌های عمرانی تأثیر منفی گذاشته است.
کاشانی در بخشی از سخنان خود بر نابرابری در توزیع بودجه بین مناطق شمالی و جنوبی شهر تأکید کرد و گفت: حدود 70 درصد از درآمدهای شهرداری از مناطق شمالی شهر تأمین شده، درحالی‌که نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر در مناطق جنوبی وجود دارد. این موضوع می‌تواند شکاف اقتصادی و اجتماعی میان مناطق را افزایش دهد.
رشد درآمد شهرداری از قطع درخت
بهروز شیخ‌رودی، کارشناس مالیه و اقتصاد شهری، درباره گزارش درآمد و هزینه هفت‌ماهه نخست امسال شهرداری تهران گفت: اعداد و ارقام این گزارش حکایت از آن دارد که مدیریت شهری دوره ششم در آخرین سال مدیریت خود نتوانسته است آن‌چنان که وعده داده بود، منجر به رونق ساخت‌وساز در پایتخت شود. مجموع درآمدهای ناشی از توسعه شهر یا همان درآمدهای شهرسازی شهرداری تهران تا پایان مهرماه رقمی بالغ بر 25هزارو 617 میلیارد تومان بوده که این رقم نشان‌دهنده سهم 33درصدی این درآمد در پرکردن خزانه شهرداری در هفت ماه نخست امسال است؛ حال آنکه خزانه شهرداری در هفت‌ماهه نخست سال گذشته با اتکا بر سهم 51درصدی درآمدهای ناشی از توسعه شهر پر شده بود. از سوی دیگر، کسری تحقق 13هزارو 669 میلیارد تومانی درآمدهای ناشی از توسعه شهر نسبت به برش هفت‌ماهه بودجه مصوب عمده‌ترین عامل تحقق‌نیافتن برش هفت‌ماهه نخست امسال بودجه شهرداری به شمار می‌آید که بخشی از این کسری با وصول هفت هزار میلیارد تومانی شهرداری از طریق وصول مطالبات از محل اسناد دریافتی جبران شده است.
معاون پیشین محاسبات و پایش عملکرد با اشاره به رقم عوارض قطع درختان افزود: با وجود اینکه شهرداری در وصول حتی موفق به وصول یک ریال از عوارض سالانه آلایندگی وسایل نقلیه نشده است، اما در مقابل شاهد آن هستیم که در هفت ماه نخست امسال رقمی بالغ بر 677 میلیارد تومان از محل عوارض قطع درختان کسب درآمد کرده است و احتمالا با ادامه این روند مانند سال‌های گذشته شاهد درآمدزایی شهرداری تهران از قطع درختان با رقمی بیش از بودجه مصوب خواهیم بود.
شیخ‌رودی در ادامه با اشاره به وصول بهای خدمات بهره‌برداری از معابر و فضاهای عمومی شهری از سوی شهرداری تهران گفت: شهرداری تهران در هفت‌ماهه نخست امسال رقمی بالغ بر سههزارو 430 میلیارد تومان بابت بهره‌برداری از معابر و فضاهای عمومی شهر وصول کرده است. شهرداری تهران بخش عمده این درآمد را از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات هوشمند حمل‌ونقل مسافر وصول کرده است و برابر تبصره 2 مصوبه شورای شهر درباره مجوز وصول این درآمد باید بهای خدمات دریافت‌شده را صرف توسعه حمل‌ونقل عمومی و کاهش آلودگی هوا کند. بدون شک هزینه‌کرد درست و دقیق این رقم نیازمند به اعمال نظارت شورای شهر تهران است؛ در غیر این صورت این درآمد صرف پرداخت هزینه‌های جاری شهرداری خواهد شد و عایدی برای شهروندان نخواهد داشت. به هر حال با رقم سههزارو 430 میلیارد تومان می‌توان حداقل 350 اتوبوس شهری ساخت داخل به ناوگان حمل‌ونقل عمومی پایتخت اضافه کرد. البته زاکانی و مدیرانش تا امروز آن‌قدر سرگرم قرارداد چین بوده‌اند که درباره تهیه اتوبوس از محل این درآمدها از سوی شهرداری تهران به مردم گزارشی نداده‌اند. بدون شک شفاف‌سازی و ارائه گزارش نحوه هزینه‌کرد درآمد حاصل از بهای خدمات بهره‌برداری از معابر و فضاهای عمومی شهری از طرف مدیریت شهری می‌تواند به تخصیص بهینه این منابع برای توسعه حمل‌ونقل عمومی و کاهش آلودگی هوا در چارچوب مصوبه شورای شهر کمک کند.
تلاش برای واقعی‌شدن بودجه سال آینده شهرداری
در جلسه شورای شهر تهران مهدی چمران در واکنش به گزارش خزانه‌دار شورا بر لزوم تحلیل جامع درآمدها و هزینه‌های شهرداری تأکید کرد و گفت: نباید صرفا افزایش درآمدها را نشانه موفقیت دانست؛ زیرا تورم بالا باعث افزایش هزینه‌های شهرداری شده و ممکن است این افزایش درآمد، صرفا جبران‌کننده هزینه‌های اضافی باشد. از سوی دیگر، این خطر وجود دارد که دستگاه‌های دولتی یا دیگر نهادها به اشتباه تصور کنند که شهرداری تهران توان مالی بالایی دارد و تقاضاهای بیشتری از آن داشته باشند. او افزود: باید به یاد داشته باشیم که بخشی از این درآمدها از محل مالیات بر ارزش افزوده تأمین می‌شود که پیش‌تر عوارض پایداری شهرداری بود. از این مالیات باید سهم بیشتری به شهرداری تعلق گیرد؛ چراکه اکنون سهم شهرداری بسیار کمتر از نیازهای آن است.
چمران همچنین پیشنهاد داد: بهتر است کمیسیون برنامه و بودجه شورا، به همراه دیگر اعضای شورا، جلسات تخصصی و تحلیلی درباره این مسائل برگزار کند تا بتوانیم برای بودجه سال آینده تصمیمات دقیقی بگیریم. این تحلیل‌ها باید مشخص کند آیا درآمدهای اعلامی واقعا پایدار و متناسب با هزینه‌ها هستند یا خیر.
ناصر امانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه، در نقد گزارش ارائه‌شده گفت: یکی از چالش‌های اساسی این است که همچنان شهرداری به فروش دارایی‌های شهری وابسته است و این روند برخلاف اهداف قانون درآمدهای پایدار شهری است. انتظار می‌رفت با ابلاغ این قانون، سهم درآمدهای پایدار در بودجه شهرداری افزایش یابد، اما در این گزارش شاهد هستیم که همچنان بخش زیادی از درآمدها از محل فروش دارایی‌های سرمایه‌ای و اموال شهرداری تأمین می‌شود.
امانی همچنین به تأثیرات این نوع درآمدزایی بر مشکلات شهر تهران اشاره کرد و گفت: مهم‌ترین چالش فعلی شهر تهران، آلودگی هوا و ترافیک است. متأسفانه، این نوع درآمدها نه‌تنها کمکی به حل این معضلات نمی‌کند، بلکه با افزایش جذابیت‌های ساخت‌وساز در مناطق شمالی، باعث افزایش جمعیت و خودرو در شهر شده و مشکلات را تشدید می‌کند.
او ادامه داد: درحال‌حاضر، حدود 25هزارو 600 میلیارد تومان از درآمد شهرداری از محل فروش سرمایه‌های شهری و املاک تأمین شده که بخش عمده آن در مناطق شمالی بوده است. این امر باعث ایجاد بی‌عدالتی میان مناطق شمالی و جنوبی شهر شده است.
نورا حسینی
