فروپاشی کاشی‌کاری‌های مسجد سید اصفهان/ هشدار درباره تخریب تخت جمشید
شهرام امیری در گفت‌وگو با تسنیم، درخصوص ریزش تزئینات مسجد سید توضیحاتی را ارائه داد و اظهار داشت:مسجد سید یکی از منحصر به فردترین مساجد اصفهان و متعلق به دوره قاجار است و تزئینات آن از مساجد عصر صفویه برگرفته شده و متاسفانه جزو بناهایی است که مستقیماً زیر نظر سازمان میراث فرهنگی اصفهان اداره نمی‌شود.
وی افزود: تولیت بناهای مذهبی در وهله اول با سازمان اوقاف و امور خیریه استان است؛ از طرف دیگر نوادگان آیت‌الله شفتی(سازنده مسجد سید در دوره قاجار) نیز با دو تولیت اداره و نگهداری مسجد را بر عهده دارند.
سخنگوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان اضافه کرد: مسجد سید اصفهان برخلاف همه مساجد دیگر که با یک هیئت امنا اداره می‌شوند، دو هیئت امنا و تولیت دارد و نوادگان آیت‌الله شفتی عضو هیئت امنای مسجد هستند.
وی در ادامه به تشریح دلائل ریزش تزئینات مسجد سید پرداخت و گفت: متاسفانه مسجد سید اصفهان چندسال است که به حال خودش رها شده و نگهداری خاصی از آن صورت نمی‌گیرد؛ مسجد سید جزو مساجدی است که تزئینات زیادی دارد اما چون روی نگهداری آن نظارت نمی‌شود، این تزئینات در حال ریزش است.
امیری در ادامه با بیان اینکه مسجد سید درگیر فرونشست است، خاطرنشان کرد: متاسفانه خطر جدی‌تری این مسجد را تهدید می‌کند و شبستان ضلع جنوب شرقی و بنای گنبدخانه مسجد دچار فرونشست شده و آسیب جدی دیده است. سازمان میراث فرهنگی طی سال‌های گذشته مرمت‌های را روی مسجد انجام داده به طور مثال تمامی ایوان و سردر مسجد را در سال 1397 مرمت کردیم و همچنین برای مرمت‌ها را هم دوی درب‌های تاریخی مسجد انجام دادیم اما مسجد سید به طور مستقیم در اختیار سازمان میراث فرهنگی نیست.
سخنگوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان بیان کرد: ما سال گذشته در پایش‌های دوره‌ای که انجام دادیم، متوجه فرونشست و شکاف‌های عمیقی روی دیواره‌های ضلع شبستان جنوب غربی شدیم و از همان زمان تا شش ماه اول سال جاری4 عملیات مرمتی شامل اصلاح کف شبستان و گنبدخانه، مرمت پشت بام و گنبد را انجام دادیم و تا حدی خطر فروپاشی شبستان را رفع کردیم.
وی ادامه داد: بعد از این عملیات‌ها پس از بررسی‌هایی که انجام دادیم متوجه شدیم که بخش قابل توجهی از تزیینات منحصر به فرد و زیبای این مسجد از جمله گچ‌بری‌ها و کاشی‌کاری‌ها، تزیینات چوبی درب و پنجره‌ها آسیب دیده و در حال فروپاشی هستند و بخشی از تزئینات را هم مرمت کردیم اما با توجه به آنکه اعتبارات ما محدود است و از طرف این مسجد به طور مستقیم در اختیار سازمان میراث فرهنگی نیست، سایر ارگان‌ها به ویژه سازمان اوقاف درخواست کمک کردیم.
امیری گفت: سازمان میراث فرهنگی به تنهایی نمی‌تواند مسجد سید را مرمت کند چون بودجه لازم را ندارد و از طرفی مسجد هم در اختیارش نیست و حفاظت و نگهداری بناهای مذهبی بر عهده سازمان اوقاف است و این دوستان باید پای کار بیایند؛ علاوه بر این هر دو هیئت امنای مسجد هم باید گزارش کار بدهند تا مشخص شود که داخل مسجد درحال انجام چه کاری هستند.
وی ادامه داد: وقتی مسجدی دو هیئت امنا دارد قاعدتاً باید کارهایش هم بهتر پیش برود اما متاسفانه در مسجد سید شاهد هستیم که نه تنها کار پیش نمی‌رود بلکه معضلات مسجد هر روز بیشتر می‌شود. بر اساس پیمایشی که انجام دادیم، متوجه شدیم که کاشی‌های مسجد در حال ریزش هستند و تزئینات چوبی درگیر پوسیدگی زیادی شده‌اند و متاسفانه معضلات زیادی مسجد سید را تهدید می‌کند.
امیری با بیان اینکه سازمان میراث فرهنگی برای مرمت مسجد تنهاست و هیچ ارگانی به ما کمک نکرده، گفت: باز هم تاکید می‌کنم که این مسجد مستقیما در اختیار ما نیست اما چون بنای آن تاریخی بوده و به ثبت رسیده است و از طرفی خانه خداست، این مکان را مرمت کردیم اما طبق برآورد اولیه‌ای که انجام دادیم، مرمت و بازسازی کامل مسجد حدود 100 میلیارد تومان هزینه دارد و سازمان میراث فرهنگی چنین بودجه‌ای را در اختیار ندارد و در این راستا گزارش کاملی به استاندار ارائه دادیم.
” سازمان اوقاف استان به درخواست سازمان میراث فرهنگی چه پاسخی داده؟” وی در پاسخ به این سوال گفت: تاکنون هیچ پاسخی دریافت نکرده‌ایم؛ همان طور که گفتم طبق قانون سازمان اوقاف متولی بناهای مذهبی است؛ مسجد سید در عین حال که یک بنای مذهبی است، یک بنای تاریخی هم محسوب می‌شود و ما در حد توان به وظیفه قانونی خودمان عمل کرده‌ایم و بوجه‌ای را به صورت اضطراری را تامین و اقدامات لازم در جهت ایمن‌سازی قسمت‌های درگیر فرونشست را انجام داده‌ایم اما هنوز از جانب سازمان اوقاف اقدامی انجام نشده و همچنان در انتظار هستیم که دوستان به این موضوع ورود کنند.
امیری یادآور شد: البته حدود یک ماه و نیم قبل یک گزارش تلویزیونی در این مورد پخش شد و سازمان اوقاف هم اعلام کرد که دنبال دریافت بودجه ملی است و امیدوارم هر چه سریع‌تر این بودجه را دریافت و به وظیفه قانونی و اخلاقی خودشان عمل کنند.
***
هشدار درباره تخریب تخت جمشید
یک کنشگر میراث فرهنگی با انتشار تصاویری از آخرین وضعیت «تُلِ آجری» یا دروازه شهر پارسه (تخت جمشید) یا دروازه کورش گفت: باران‌های اندک پاییزی به درون این محوطه هخامنشی رخنه کرده و سبب آب گرفتگی در آن و آسیب به پوشش‌های حفاظتی آن شده است.
محوطۀ باستانی «تُلِ آجری» در حدود 5 کیلومتری شمال غربی تخت جمشید (پارسه) در محل معروف به باغ فیروزی قرار دارد. باستان‌شناسان در این محوطه، دروازه کورش یا تخت جمشید (پارس) را شناسایی کرده‌اند. آنها با کشف کتیبه‌های میخی بابلی و عیلامی و با توجه به کارکرد بنا، به این نتیجه رسیده‌اند که این بنا یک دروازه یادمانی از آغاز دوره هخامنشی بوده است
در گزارش‌های باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی نیز آمده است که این دروازه باشکوه، در مقیاس وسیع‌تری طرح دروازه معروف ایشتار (حدود 580 پیش از میلاد) را تکرار می‌کند که پیش از ساخت تختگاه تخت جمشید در دوره یکی از دو پادشاه نخستین پارسیان بنا شده است. احتمالا، هدف از ساخت این دروازه برای نشان دادن فتح شهر بابل در سال 539 پیش از میلاد در دوره کوروش بزرگ بوده است. این بنا به طور کامل از آجر و خشت ساخته شده است. نمای سرتاسر دیوار‌ها با آجر‌های لعاب‌دار تزئین شده است. تزئین بخش پایین دیوار‌ها دارای نقوش هندسی و گل است. آجر‌های لعاب‌دار متعدد مکشوفه از آوار‌های بنا نشان می‌دهد سرتاسر سطوح دیوار‌ها با نقوش حیوانات اسطوره‌ای گاو نر و حیوان ترکیبی «موشخوشو» تزئین شده بود.
ابعاد محوطه تل آجری 30 در 40 متر است. تپه‌ای باستانی به ارتفاع سه‌متر از سطح زمین‌های اطراف در حریم درجه 1 تخت جمشید واقع شده است. این محوطه باستانی در تاریخ 17/3/ 1385 با شماره 15530 در فهرست میراث ملی کشور ثبت شده است.
یاوش آریا، پژوهشگر و کنشگر میراث فرهنگی اکنون تصاویری را از وضعیت این محوطه هخامنشی پس از باران‌های فصلی منتشر کرده و درباره آن می‌گوید: تل آجری را که با نام دروازۀ شهر پارسه (تخت جمشید) می‌شناسیم، یکی از مهم‌ترین محوطه‌های اوایل دورۀ هخامنشی در دشت مَرودَشت است که دارای اهمیت به سزایی در زمینۀ پژوهش و مطالعه‌های باستان شناختی است و نزد کارشناسان و باستان شناسان جایگاه ویژه‌ای دارد. این محوطۀ ارزشمند و مهم اوایل هخامنشی در نیمۀ دوم سال 1396 خورشیدی از سوی سرپرست کاوش‌های باستان شناختی آن، تبدیل به سایت موزه شد. همان زمان نیز به انگیزۀ پایان نیافتن کامل کاوش و پژوهش‌های باستان شناختی و تاریخی محوطه و همچنین آسیب‌رسانی به عَرصۀ آن به سبب پدیداری سایت موزه، مورد انتقاد کارشناسان میراث فرهنگی و باستان‌شناسان قرار گرفت و نقد‌های فراوانی در همین زمینه در رسانه‌ها منتشر شد.
او اضافه کرد: اکنون در پی بارندگی‌های اَندک پاییزی در شهرستان مرودشت، آب‌های ناشی از بارندگی به درون سایت موزۀ «تل آجری» رِخنه کرده و سبب آسیب رساندن به بقایای مهم و بسیار ارزشمند معماری هخامنشی محوطه شده است و باید زودتر برای آن چاره اندیشید.
برخی کارشناسان حفاظت و مرمت نیز به سقفی که در این محوطه ایجاد شده و نصب آن روی پایه‌های متعدد فلزی و بتن‌ریزی در محوطه باستانی انجام شد و در زمان خود واکنش‌برانگیز شد، اشاره کرده و آن را برای حفاظت از تل آجری و آجر‌های دروازه بیرون آمده از خاک مناسب نداسته‌اند و گفته‌اند که این سقف تنها بخشی از عرصه تل آجری را پوشش می‌دهد و این سقف به سبب پایه‌های فراوان و شیوۀ طراحی به هیچ‌وجه مناسب یک محوطۀ باستانی نبوده و نتوانسته در برابر باران چندان محافظت کند.
