آنچه برای روزه دار مکروه است از نظر مراجع
چه چیزهایی برای روزه دار مکروه است ؟
مفهوم «مکروه» در فقه اسلامی
در اصطلاح فقهی، «مکروه» به عملی گفته می شود که شرعاً انجام ندادن آن بهتر است و ترک آن ثواب دارد، اما انجام دادنش حرام نیست و گناه محسوب نمی شود. این در حالی است که «حرام» عملی است که انجامش گناه دارد و «مبطل» عملی است که عبادت (مثل روزه) را باطل می کند. بنابراین، مکروهات روزه کارهایی هستند که برای روزه دار بهتر است از آن ها اجتناب کند، اما اگر انجام شوند، روزه همچنان صحیح باقی می ماند. این تمایز مهم است تا مکروهات با مبطلات روزه اشتباه نشوند.
مکروهات روزه از نظر آیت الله خامنه ای و مکارم شیرازی :
1. دوا ریختن به چشم
سوال: استفاده از قطره ی چشم برای روزه دار چه حکمی دارد؟
پاسخ آیت الله مکارم شیرازی: ریختن دوا در چشم کراهت دارد ؛ امّا اگر یقین دارد به فضای حلق می رسد و فرو می رود برای روزه اشکال دارد.
2. سرمه کشیدن یا دارو ریختن به چشم، در صورتی که بو یا مزۀ آن به حلق برسد
سوال: آیا مداد کشیدن براى خانمهاى روزه دار، در حکم سرمه کشیدن است و مکروه مىباشد؟ بطور کلّى استفاده از لوازم آرایش براى زنان روزه دار چه حکمى دارد؟
پاسخ آیت الله مکارم شیرازی: این کار موجب بطلان روزه نیست، ولى بعید نیست که هر چیزى که کار سرمه راکندکراهت داشته باشد.وسایرآرایشهادر صورتى که خفیف باشد اشکالى ندارد.
3. انجام دادن هر کارى که باعث ضعف می شود مانند خون گرفتن و حمام رفتن
هر عملی که موجب ضعف جسمی شود یا باعث شود که روزه دار برای ادامه دادنِ روزه با فشار مواجه شود از جمله اعمال مکروه روزه دار است. از جمله این اعمال می توان به اهدای خون، استحمام و … اشاره کرد.
4. استعمال شیاف
سوال: استفاده از شیاف برای روزه دار چه حکمی دارد؟
پاسخ آیت الله مکارم شیرازی: استعمال شیاف ها براى معالجه اشکال ندارد، هر چند بهتر است استفاده نشود (یعنی کراهت دارد)، ولی احتیاط واجب آن است که از استعمال شیاف هایی که براى تغذیه است خوددارى شود
5. تر کردن لباسى که در بدن روزه دار است
مرطوب یا خیس کردن لباس روزه دار، چه توسط خودِ روزه دار انجام شود چه شخص دیگری آن را انجام دهد، مکروه است و بهتر است که انجام نشود.
6. دندان کشیدن و هر کارى که به واسطه آن از دهان خون بیاید
سوال: حکم کشیدن دندان، یا هرگونه اعمال جرّاحى لثه و دندان که باعث خونریزى شود، در حال روزه چیست؟
پاسخ آیت الله مکارم شیرازی: مکروه است؛ ولى باطل نیست.
7. مسواک کردن با چوب تر (یا مسواک تر)
سوال: مسواک زدن در حین روزه چه حکمی دارد؟
پاسخ آیت الله مکارم شیرازی: مسواک کردن در حال روزه، مانعی ندارد. ولی اگر رطوبت پیدا کند و مسواک را بیرون آورده و به دهان بازگرداند و رطوبت آن در آب دهان از بین نرود و فرو رود، جایز نیست (مگر این که آن را بیرون بریزد) و در صورتی که با خمیر دندان مسواک کند، باید دهان را بعد از آن کاملا بشوید.
8. بوسیدن همسر بدون قصد بیرون آمدن منى یا هر کارى که شهوت را به حرکت آورد
سوال: بوسیدن همسر در حال روزه چه حکمی دارد؟
پاسخ آیت الله مکارم شیرازی: بوسیدن همسر بدون قصد بیرون آمدن منى و هر کارى که شهوت را به حرکت در آورد، امّا اگر به قصد بیرون آمدن منى باشد روزه او باطل مى شود.
9. استعمال انفیه (یا هر داروی دیگری از طریق دماغ)
سوال: استعمال انفیه برای روزه دار چه حکمی دارد؟
پاسخ آیت الله مکارم شیرازی: کشیدن گرد برخی از داروها به منظور باز شدن مجاری تنفسی، که برای روزه دار اگر نداند به حلق می رسد مکروه است و اگر بداند به حلق می رسد جایز نیست (روزه را باطل می کند).
10. بو کردن گیاهان معطر
سوال: استفاده از عطر یا بوئیدن گیاهان معطّر برای روزه دار چه حکمی دارد؟
پاسخ آیت الله مکارم شیرازی: استعمال عطر و بوهای خوش برای روزه دار مستحب است ولی بوییدن گیاهان معطر کراهت دارد. البته توجه داشته باشید که عطر زدن خانمها در خارج از منزل در روایت اسلامی نهی شده است، ولی چنانچه مقدار کمی برای از بین بردن بوی عرق و مانند آن بزنند مانعی ندارد.
11. نشستن زن در آب
احتیاط در ترک آن است
سوال: نشستن زن روزه دار در آب چه حکمی دارد؟
پاسخ آیت الله مکارم شیرازی: بهتر است زن در آب ننشیند و این کار کراهت دارد.
نظر مراجع دیگر درباره مکروهات روزه :
** آیت الله سیستانی «بی جهت آب یا چیزی روان در دهان کردن» را نیز جزو مکروهات روزه آورده اند.
** سید محمدکاظم طباطبایی یزدی از فقیهان نامدار شیعیان، در کتاب عروه الوثقی چند مورد دیگر در مکروهات روزه آورده اند:
مضمضۀ بی جا، همچنین بی جهت چیزی را داخل دهان کردن
شعر خواندن در غیر مطالب دینی حق و در غیر مراثی یا مدح معصومین (ع) بدون اغراق و مبالغه؛
جدال، مراء، خودنمایی و سرعت در قسم خوردن (راست) و اذیت به خادم و افراد زیردست.
و هر عملی که در غیر حال روزه حرام یا مکروه است، در حال روزه حرمت یا کراهت آن شدیدتر می شود.
این درس را با نقل یک حدیث به پایان می بریم: از امام صادق (ع) روایت شده است: «إِذَا صامَ أَحَدُکمُ الثَّلَاثَهَ الْأَیامِ مِنَ الشَّهْرِ فَلَا یجادِلَنَّ أَحداً وَ لَا یجهَلْ وَ لَا یسرِعْ إِلَی الْحلْفِ وَ الْأَیمانِ بِاللَّهِ فَإِنْ جَهِلَ عَلَیهِ أَحَدٌ فَلْیتَحَمَّلْ؛
زمانی که یکی از شما در ماه سه روز روزه گرفت، با کسی جدال و نزاع نکند، نادانی ننماید، برای قسم به خدا نشتابد، اگر کسی به او نادانی کرد، تحمل کند. »
کندن دندان یا عملی که باعث خونریزی دهان شود
توضیح: کندن دندان یا هر عملی که منجر به خونریزی در دهان شود (مثل جراحی دهانی) بدون ضرورت برای روزه دار مکروه است.
دلیل کراهت: احتمال فرو رفتن خون به حلق (که مبطل است) و ضعف بدن.
استثنا: اگر ضرورت پزشکی باشد، کراهت ندارد.
زیاد خوابیدن
توضیح: خوابیدن بیش از حد در روز برای روزه دار مکروه است، به ویژه اگر باعث غفلت از عبادات (مثل نماز) شود.
دلیل کراهت: خواب زیاد ممکن است روزه دار را از بهره معنوی روزه محروم کند.
غیبت، دروغ گویی و کارهای ناپسند
توضیح: غیبت، تهمت، دروغ و هر عمل ناپسندی برای روزه دار مکروه است و کراهتش در حالت روزه بیشتر از حالت عادی است.
دلیل کراهت: روزه تنها پرهیز از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه شامل پاکی زبان و رفتار نیز می شود. پیامبر (ص) فرمودند: «کسی که غیبت و دروغ را ترک نکند، خداوند به گرسنگی و تشنگی او نیازی ندارد.»
نکته: این موارد در حالت عادی هم مکروه یا حرام هستند، اما در روزه کراهت بیشتری دارند.
حجامت، خون گرفتن یا اهدای خون
توضیح: حجامت (خون گیری سنتی)، خون دادن یا هر عملی که باعث ضعف بدن شود برای روزه دار مکروه است.
دلیل کراهت: ضعف بدن ممکن است توانایی روزه دار را برای انجام عبادات کاهش دهد.
استثنا: اگر ضرورت پزشکی داشته باشد (مثلاً برای نجات جان کسی)، مکروه نیست.
مکروهات روزه اهل سنت :
کارهایی که برای روزه دار مکروه شمرده می شود شامل مواردی مثل بوسیدن یا در آغوش گرفتن همسر و بازی کردن بدون لباس است، حتی اگر خطر انزال یا جماع نباشد. همچنین انجام کارهایی که ذهن را چنان ضعیف کند که به شکستن روزه منجر شود، شستن بیش از حد دهان و بینی، جمع کردن آب دهان و فرو بردن آن بدون دلیل، بی قراری و اضطراب نشان دادن، تأخیر در غسل واجب پس از صبح بدون علت، نگه داشتن موادی مثل خمیردندان، زغال یا کرم در دهان و فشار دادن آن با دندان، غیبت کردن، دروغ گفتن، دشنام دادن، سر و صدا راه انداختن، کتک زدن یا ظلم کردن به دیگران، و عمداً گرد و غبار را به حلق رساندن، همگی از جمله اموری هستند که روزه را مکروه می کنند.
نکات مهم درباره مکروهات :
تفاوت با مبطلات: مکروهات روزه را باطل نمی کنند، بلکه انجام ندادن آن ها ثواب بیشتری دارد. مبطلات روزه (مانند خوردن، آشامیدن عمدی، جماع، استفراغ عمدی و غیره) دسته جداگانه ای هستند.
اختلاف نظر فقها: برخی از موارد بالا ممکن است در نظر بعضی فقها مکروه نباشد یا شدت کراهت آن متفاوت باشد. برای احکام دقیق تر، باید به رساله مرجع تقلید خود مراجعه کنید.
هدف روزه: هدف از پرهیز از مکروهات، حفظ حالت معنوی و جسمانی روزه دار و دوری از هر چیزی است که ممکن است او را از ثواب کامل روزه محروم کند.
در پایان :
مکروهات روزه مجموعه ای از اعمال هستند که برای روزه دار بهتر است از آن ها اجتناب کند تا روزه اش از نظر معنوی و شرعی کامل تر باشد. این موارد شامل کارهایی مثل فرو بردن سر در آب، استنشاق دود، بوییدن عطرها به قصد لذت، و حتی غیبت و دروغ گویی می شوند. اگرچه انجام این اعمال روزه را باطل نمی کند، اما ترک آن ها به روزه دار کمک می کند تا به هدف اصلی روزه که تقوا و نزدیکی به خداوند است، دست یابد.
گردآوری: بخش مذهبی موزستان
