بصیرت چیست و چه اهمیتی دارد ؟

اهمیت بصیرت و آثار آن

بصیرت چیست ؟

بصیرت در لغت به معنای بینایی، روشن بینی، دانایی و زیرکی است. اما در اصطلاح، مفهومی عمیق تر و فراتر از بینایی صرف دارد. بصیرت به معنای درک حقیقت، تشخیص حق از باطل و توانایی دیدن ظواهر و بواطن امور است. بصیرت به تعبیر امیرمؤمنان، یعنی مشاهده درست و دقیق حوادث، تفکر و تدبر در آنها و سنجیدن مسائل و حوادث.

اقسام بصیرت :

بصیرت دینی: به معنای درک عمیق معارف دینی و توانایی تشخیص انحرافات از مسیر حق است.

بصیرت سیاسی: به معنای درک صحیح مسائل سیاسی و اجتماعی و توانایی تشخیص جبهه حق و باطل در عرصه سیاست است.

بصیرت اجتماعی: به معنای درک صحیح مسائل و مشکلات جامعه و توانایی یافتن راه حل های مناسب برای آن ها است.

بصیرت اقتصادی: بصیرت اقتصادی به معنای توانایی درک صحیح مسائل اقتصادی و تشخیص راهکارهای صحیح برای حل مشکلات اقتصادی است.

و … .

اهمیت بصیرت :

بصیرت در زندگی انسان نقشی اساسی دارد.

• بصیرت انسان را در برابر فتنه ها و گمراهی ها حفظ می کند.

• بصیرت انسان را در مسیر حق و حقیقت ثابت قدم نگه می دارد.

• بصیرت انسان را به یک عنصر فعال و مؤثر در جامعه تبدیل می کند.

راه های کسب بصیرت :

• مطالعه و تفکر در آیات و روایات

• تلمذ از علما و بزرگان دین

• مطالعه و بررسی تاریخ

• بصیرت افزایی

عوامل تقویت بصیرت :

عوامل متعددی در تقویت بصیرت نقش دارند. برخی از این عوامل عبارتند از:

ایمان و تقوا: ایمان به خدا و تقوای الهی، نورانیت قلب و بصیرت را به ارمغان می آورد.

تفکر، تعقل و مطالعه  و علم آموزی: مطالعه و تفکر در آیات و روایات، کتب اخلاقی و فلسفی، و تاریخ، به انسان در درک عمیق تر از حقایق و ظواهر امور کمک می کند. همچنین تفکر و تعقل در امور مختلف، انسان را در درک صحیح حقایق یاری می کند. مطالعه و علم آموزی، آگاهی و دانش انسان را افزایش می دهد و در بصیرت او مؤثر است.

معاشرت با افراد بصیر: معاشرت با افراد بصیر و باتجربه، می تواند دیدگاه انسان را نسبت به مسائل مختلف روشن تر کند.

تجربه و عبرت آموزی: تجربه های زندگی، درس ها و عبرت های بسیاری از وقایع و رخدادها، بصیرت انسان را در مواجهه با چالش ها و مشکلات افزایش می دهد.

مراقبه و معنویت: مراقبه و معنویت، به انسان در تزکیه نفس و تقویت قوای روحانی او کمک می کند، که این امر در افزایش بصیرت او نیز موثر است.

آثار و نتایج بصیرت :

• بصیرت انسان را به سعادت و رستگاری رهنمون می کند.

• بصیرت به انسان کمک می کند تا بتواند حقایق را از ظواهر فریبنده تشخیص دهد.

• انسان بصیر می تواند در موقعیت های مختلف، تصمیمات درست و منطقی اتخاذ کند.

• بصیرت، انسان را در برابر انحرافات فکری و عقیدتی مقاوم می کند.

• بصیرت افراد و جامعه را به سوی پیشرفت و تعالی و کمال هدایت می کند.

• بصیرت ظلم و ستم را از بین می برد و عدالت را گسترش می دهد.

بصیرت در عصر حاضر :

در عصر حاضر که با پیچیدگی ها و چالش های متعددی روبرو هستیم، بصیرت از اهمیت بیشتری برخوردار است. در این عصر، انسان ها با حجم عظیمی از اطلاعات و اخبار روبرو هستند که بسیاری از آنها نادرست و گمراه کننده هستند.

بنابراین، برای اینکه بتوانیم در این دنیای پر از آشوب، مسیر صحیح را پیدا کنیم، نیازمند بصیرت و درک صحیح حقایق هستیم.

راههای تقویت بصیرت در عصر حاضر :

افزایش آگاهی و سواد رسانه ای: برای مقابله با اخبار جعلی و اطلاعات نادرست، لازم است آگاهی و سواد رسانه ای خود را افزایش دهیم.

تحلیل و بررسی اخبار: قبل از اینکه به هر خبری اعتماد کنیم، باید آن را به طور دقیق تحلیل و بررسی کنیم.

مراجعه به منابع معتبر: برای کسب اطلاعات صحیح، باید به منابع معتبر و موثوق مراجعه کنیم.

تفکر و تعقل: در مواجهه با هر موضوعی، باید با عقل و منطق خود فکر کنیم و به دنبال حقایق باشیم.

بصیرت در قرآن و روایات :

در قرآن و روایات، به اهمیت بصیرت بسیار تأکید شده است. بصیرت از اسما و صفات الهی بوده و به معنای «بینایی» می باشد. این واژه، 42 بار در قرآن کریم وارد شده و در معانی زیر نیز به کار رفته است.

1. بینایی دادن: تَبْصِرَهً وَذِکْرَی لکُلِّ عَبْدٍ مُّنِیبٍ (سوره ق آیه 8)؛ تا برای هر بنده ای که [با اندیشدن در نظام هستی] به سوی خدا باز می گردد، مایۀ بینایی و یادآوری باشد.

2. بینایی دهنده: فَلَمَّا جاءْتهُمْ آَیاُتنَا مُبْصِرَهً قَالُوا هَذَا سِحْرٌ مُّبِین (سوره نمل آیه 13)؛ و هنگامی که آیات روشنگر ما، به سویشان آمد، گفتند: این، سحر آشکار است.

3. حجّت و دلیل: قدْ کَانَ لَکُمْ آَیۀٌ فِی فِئَتَینِ اْلتَقَتَا فِئَۀٌ تُقَاتِلُ فِی سَبِیلِ اللّه وَأُخرَی کافِرَهٌ یَرَوْنَهُم مِّثْلَیهِمْ رَأْی اْلعَینِ وَاللّهُ یُؤِّیَدُ بِنَصْرِهِ مَنَ یشَاء إِنَّ فِی ذَلِکَ لَعِبْرَهً لّأُوْلِی الأْبصَارِ (سوره آل عمران آیه 13)؛

نشانه و آیتی (از لطف خدا) برای شما در این بود که چون دو گروه با یکدیگر روبرو شدند (در جنگ بدر) گروهی در راه خدا جهاد می کردند و گروه دیگر کافر بودند، و گروه کافر مؤمنان را دو برابر خود به چشم می دیدند، و خدا توانایی و یاری دهد به هر که خواهد، و بدین آیت الهی اهل بصیرت عبرت جویند.

4. درک و معرفت: وَ لَقَدْ ذَرَأْنَاِ لجَهَّنمَ کَثِیرًا مِّنَ اْلجِنِّ وَ الإِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ یَفْقَهُونَ بِهَا وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ لَّا یُبْصِرُونَ بِهَا وَ لَهمْ آذَان لاَّ یَسْمَعُونَ بِهَا أُوْلَئِکَ کَالأْنعَامِ بَلْ همْ أَضَلُّ أُوْلَئِک همُ اْلغافِلُون (سوره اعراف آیه 179)؛ و محققا بسیاری از جن و انس را برای جهنم آفریدیم، چه آنکه آنها را دلهایی است بی ادراک و معرفت، و دیده هایی بی نور و بصیرت، و گوشهایی ناشنوای حقیقت، آنها مانند چهارپایانند بلکه بسی گمراه ترند، آنها همان مردمی هستند که غافل اند.

5. یقین و اطمینان: خداوند در آیه 108 سوره یوسف می فرمایند: قُلْ هَٰذِهِ سَبِیلِی أَدْعُو إِلَى اللَّهِ ۚ عَلَىٰ بَصِیرَهٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِی ۖ وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ؛ 

راه من و پیروانم همین است که خلق را به خدا با بینایی و بصیرت دعوت کنیم، و خدا را از شرک و شریک منزه دانم و هرگز به خدای یکتا شرک نیاورم.

پیامبر خدا صلی الله علیه وآله می فرمایند: هرگاه خداوند، خیر بنده ای را بخواهد، قفلِ دل او را برایش می گشاید و یقین و راستی را در آن می نهد و دلش را برای راهی که در آن قدم گذاشته است، آگاه می سازد و دلش را پاک و زبانش را راستگو و اخلاقش را درست و گوشش را شنوا و چشمش را بینا می گرداند.

پیامبر اکرم صلی الله وعلیه وآله می فرمایند: کور آن نیست که چشمش نابینا باشد، بلکه کور (واقعی) آن کسی است که دیده بصیرتش کور باشد.(میزان الحکمه، ج 2)

امام علی علیه السلام می فرمایند: از دست دادن بینایی آسانتر است تا از دست دادن بینش.(همان)

سخن پایانی :

بصیرت یک گوهر ارزشمند است که انسان را در مسیر سعادت و رستگاری یاری می کند. با تقویت بصیرت می توان در برابر چالش ها و دشواری های زندگی، و همچنین در برابر فتنه ها و انحرافات، ایستادگی کرد و مسیر صحیح را پیدا کرد. در عصر حاضر، با توجه به پیچیدگی ها و چالش های متعددی که وجود دارد، بصیرت از اهمیت بیشتری برخوردار است.

گردآوری: بخش مذهبی موزستان