رفاه ایرانیان در معرض خطر | افزایش ۵۰ درصدی هزینه زندگی

آرمان امروز نوشت: گزارش ها درباره افزایش هزینه و درآمد ایرانیان نشان می دهد که طی سال های کذشته، رفاه مردم ایران در معرض خظر قرار گرفته است. مرکز آمار ایران اخیرا آماری از درآمد خالص ملی سرانه تا سال 1402 منتشر کرده است.

وضعیت درآمد خالص ملی سرانه در سال 1402 نسبت به سال 1390 بیست درصد کاهش یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این شاخص طی بازه 1390 تا 1402 فرازونشیب‌های زیادی را تجربه کرده است. مثلا در سال 1396 که برجام رقم خورده، درآمد خالص ملی سرانه توانسته کمترین فاصله را با سال 1390 (که بیشترین مقدار طی این بازه است) داشته باشد. از طرفی در سال 1399که شرایط اقتصادی دوران کرونا به شرایط تحریمی اضافه شده، رقم درآمد خالص ملی سرانه کشور کاهش قابل‌توجهی را ثبت کرده است. بررسی روند این شاخص نشان می‌دهد که گشایش‌های سیاسی می‌تواند تا چه اندازه در افزایش رفاه موثر باشد.

درآمد سرانه، شاخص اقتصادی است که میانگین درآمد هر فرد در یک کشور را نشان می‌دهد. این شاخص با تقسیم کل درآمد ملی بر جمعیت کشور به دست می‌آید. درآمد سرانه می‌تواند تصویری کلی از وضعیت اقتصادی یک کشور ارائه دهد و معمولا برای مقایسه سطح رفاه و توسعه اقتصادی بین کشورهای مختلف به کار می‌رود. این شاخص به‌عنوان یکی از شاخص‌های توسعه، سطح رفاه مردم را تا حدی نشان می‌دهد؛ به‌طوری‌که هرچه این رقم بالاتر باشد، نشان‌دهنده سطح رفاه اقتصادی بهتر و قدرت خرید بالاتر مردم است.

این شاخص تا اندازه زیادی گویای بهره‌مندی شهروندان یک کشور از رفاه و امکانات و در واقع ثمره رشد اقتصادی است. بااین‌حال، شاخص درآمد سرانه همه‌چیز را درباره توزیع درآمد و نابرابری‌ها نشان نمی‌دهد و ممکن است نابرابری درآمدی را پنهان کند؛ زیرا تنها یک میانگین کلی است و توزیع واقعی درآمد در بین افراد مختلف را مشخص نمی‌کند. شاخص درآمد خالص ملی که مرکز آمار به محاسبه آن پرداخته است، از کسر کردن رقم مصرف سرمایه ثابت از درآمد ملی به دست می‌آید.

کاهش 22 میلیون‌تومانی درآمد

براساس آمار منتشرشده توسط مرکز آمار ایران، درآمد خالص ملی سرانه به‌قیمت ثابت در سال 1390، در سطح 110میلیون و 500هزار تومان قرار داشت. در سال 1391 همزمان با شروع دور اول تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، این شاخص نسبت به سال1390 با کاهش قابل‌توجهی روبه‌رو شد و به 92میلیون و 200هزار تومان رسید. شوک منفی تحریم‌ها به اقتصاد ایران تنها به همان سال محدود نشد و روند کاهش درآمد خالص ملی سرانه تا سال1394 ادامه پیدا کرد.

در سال 1395 با کاهش نسبی تحریم‌ها، بهبود شرایط بین‌المللی و افزایش فروش نفت، درآمد خالص ملی سرانه افزایش پیدا کرد؛ اما این شرایط پایدار نماند. اثرات منفی ناشی از احتمال اعمال دور دوم تحریم‌ها در اواخر سال 1396 و اجرایی شدن آن‌ها در اوایل سال1397، مجددا روند نزولی درآمد خالص ملی سرانه را رقم زد.

در نتیجه، در سال 1399 به دلیل تشدید تحریم‌ها و شروع همه‌گیری کرونا یکی از کمترین میزان درآمد خالص ملی سرانه برای اقتصاد کشور ثبت شد. در سال 1400 با بهبود شرایط ناشی از همه‌گیری کرونا، افزایش فروش نفت و بهره‌گیری از ظرفیت‌های تولیدی، اقتصاد کشور توانست تاحدی بهبود یابد و درآمد خالص ملی سرانه نسبت به سال 1399 با افزایش مواجه شد.

افزایش 50 درصدی هزینه زندگی

بررسی‌ها نشان می‌دهد که رشد هزینه کل سبد یک خانوار شهری به صورت خالص در سال گذشته حدود 50 درصد بوده و سطح هزینه از حدود 130 میلیون تومان به بالای 200 میلیون تومان رسیده است. همچنین، سبد خوراکی خانوار شهری افزایش هزینه کمتری نسبت به سبد غیرخوراکی تجربه کرده است.

کل سبد یک خانوار روستایی نیز حدود 40 درصد افزایش در هزینه‌ها را تجربه کرده و سطح هزینه آن از نزدیک به 80 میلیون تومان به بالای 110 میلیون تومان در سال رسیده است. مانند خانوارهای شهری، هزینه سبد خوراکی خانوار روستایی نیز افزایش کمتری را در طول این یک سال در مقایسه با سبد غیرخوراکی تجربه کرده است.

گزارش جدید مرکز آمار نشان می‌دهد که در سال 1401، یک خانوار شهری برای تهیه سبد مصرف خود به طور متوسط در طول سال 137 میلیون و 146 هزار تومان هزینه کرده است. این رقم در سال گذشته به 206 میلیون و 525 هزار تومان افزایش یافته است. به بیان دیگر، تامین هزینه یک خانوار شهری در سال گذشته 50.6 درصد نسبت به سال 1401 افزایش یافته است. بررسی‌ها حاکی از آن است که این رشد هزینه بیش‌تر از سوی سبد غیرخوراکی خانوار بوده است.

به بیان دقیق‌تر، یک خانوار شهری در طول سال حدودا 37 میلیون و 700 هزار تومان برای تامین سبد خوراکی خود هزینه می‌کرده در حالی که این رقم در سال گذشته به 51.5 میلیون تومان جهش کرده است. بر این اساس، رشد هزینه خوراکی این خانوارها 36.6 درصد بوده است.

این در حالی است که رشد هزینه اقلام غیرخوراکی 55.9 درصد بوده و خانوارهای شهری به جای آن که مانند سال 1401 برای تامین اقلام غیرخوراکی خود در یک سال حدود 99 میلیون تومان هزینه کنند، در سال 1401 حدود 155 میلیون تومان برای تامین همان نیازهای غیرخوراکی هزینه کرده‌اند.

جزئیات به دست آمده از گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که «مسکن، سوخت و روشنایی» بیش‌ترین سهم را در هزینه‌های سالانه یک خانوار شهری به خود اختصاص داده است. بین اقلام خوراکی نیز «گوشت» بالاترین سهم را در هزینه‌های خوراکی به ثبت رسانده است.

راهکارها برای رفاه بیشتر

به گفته کارشناسان، افزایش رفاه در ایران نیازمند اتخاذ راهکارهای جامع و چندجانبه است. نخست، بهبود نظام اقتصادی و کاهش تورم از طریق کنترل قیمت‌ها و افزایش تولید داخلی می‌تواند به افزایش قدرت خرید مردم کمک کند. همچنین، تقویت بخش خصوصی و ایجاد شرایط مناسب برای سرمایه‌گذاری می‌تواند اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی را تسریع کند.

دوم، بهبود نظام آموزشی و ارتقاء کیفیت آن، به ویژه در مناطق کمتر توسعه‌یافته، می‌تواند به افزایش مهارت‌های نیروی کار و در نتیجه بهبود وضعیت اقتصادی خانوارها منجر شود.

همچنین، سرمایه‌گذاری در بهداشت و درمان و فراهم کردن دسترسی به خدمات بهداشتی با کیفیت، از دیگر عوامل کلیدی در افزایش رفاه اجتماعی است.

سوم، توسعه زیرساخت‌ها، به ویژه در حمل و نقل و انرژی، می‌تواند به تسهیل فعالیت‌های اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی مردم کمک کند. همچنین، ایجاد شبکه‌های اجتماعی و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر از طریق برنامه‌های حمایتی و اجتماعی، می‌تواند به کاهش فقر و نابرابری کمک کند.

در نهایت، تقویت شفافیت و مبارزه با فساد در نهادهای دولتی، اعتماد عمومی را افزایش داده و به بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور کمک خواهد کرد.