سندرم محرومیت نوزادی (NAS)؛ علائم، درمان و پیشگیری

چگونه سندرم محرومیت نوزادی بر سلامت نوزادان تأثیر می‌گذارد؟

سندرم محرومیت نوزادی (Neonatal Abstinence Syndrome – NAS) به مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌ها اطلاق می‌شود که در نوزادانی که قبل از تولد در معرض مصرف مواد مخدر توسط مادر قرار گرفته‌اند، رخ می‌دهد. این سندرم عمدتاً به دلیل قطع ناگهانی مواد مخدر یا داروهای اعتیادآور پس از تولد ایجاد می‌شود.

دلایل بروز سندرم محرومیت نوزادی (NAS)

در دوران بارداری، تقریباً تمام داروهایی که مصرف می‌کنید از طریق جفت وارد جریان خون نوزاد شما می‌شوند. جفت، عضوی است که در دوران بارداری در رحم شکل می‌گیرد. این عضو اکسیژن و مواد مغذی را به نوزاد می‌رساند و مواد زائد را از خون او دفع می‌کند.

اگر در دوران بارداری دارویی که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد مصرف کنید، این دارو می‌تواند وارد خون نوزاد شده و سیستم عصبی او را نیز تحت تأثیر قرار دهد. پس از تولد و قطع دریافت این مواد، نوزاد ممکن است علائم محرومیت را تجربه کند.

اپیوئیدها یکی از دلایل رایج NAS در دوران بارداری هستند. این مواد شامل مواد مخدر غیرقانونی مانند هروئین و همچنین مسکن‌های قانونی تجویزی می‌شوند، از جمله:

• کدئین

• هیدروکودون (ویکودین)

• مورفین (آوینزا، کادیان)

• اکسی‌کودون (آکسی‌کانتین، پرکوسِت)

• ترامادول

اگر اپیوئیدها باعث NAS در نوزاد شما شوند، پزشک ممکن است آن را سندرم محرومیت نوزادی ناشی از اپیوئیدها (NOWS) بنامد.

داروهای دیگری که ممکن است باعث NAS شوند:

• داروهای ضدافسردگی مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs)

• آمفتامین‌ها (از جمله محرک‌هایی که برای درمان ADHD استفاده می‌شوند)

• باربیتورات‌ها (داروهایی که به خواب، کاهش اضطراب و اسپاسم عضلانی کمک می‌کنند و تشنج را متوقف می‌کنند)

• بنزودیازپین‌ها (آرام‌بخش‌هایی که اضطراب و بی‌خوابی را کاهش می‌دهند)

NAS همچنین ممکن است با موارد زیر مرتبط باشد:

• کوکائین

• ماریجوانا

• نیکوتین از سیگار

• مصرف الکل در دوران بارداری نیز می‌تواند نوزاد را در معرض گروهی از مشکلات به نام اختلالات طیف الکل جنینی قرار دهد.

علائم سندرم محرومیت نوزادی

علائم معمولاً در اولین هفته زندگی نوزاد ظاهر می‌شوند و می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

سیستم عصبی:

• تحریک‌پذیری بیش از حد

• لرزش (تِرِمور)

• گریه‌های شدید و غیرقابل آرامش

مشکلات گوارشی:

• اسهال

• تغذیه دشوار یا مکیدن نامنظم

• کاهش وزن

مشکلات خواب:

• خواب کم یا ناآرام

• بیدار شدن مکرر

• مشکلات تنفسی و قلبی:

• تنفس سریع

• تعریق زیاد

دیگر علائم:

• تب

• عطسه و خمیازه زیاد

پیشگیری از سندرم محرومیت نوزادی

• آگاهی و آموزش مادران باردار در مورد اثرات مصرف مواد مخدر

• استفاده از درمان‌های جایگزین در دوران بارداری (مانند متادون یا بوپرنورفین) تحت نظارت پزشک

• حمایت روانی و اجتماعی از مادران در معرض خطر

• در صورت وجود شک به NAS، مشورت با پزشک متخصص نوزادان و انجام آزمایش‌های مربوطه ضروری است.

عوارض سندرم محرومیت نوزادی

علاوه بر علائم محرومیت، NAS احتمال بروز مشکلات زیر را برای نوزاد شما افزایش می‌دهد:

• کم‌وزنی هنگام تولد (وزن کمتر از 5 پوند و 8 اونس در هنگام تولد)

• زردی (یک مشکل کبدی که باعث زردی پوست و چشم‌ها می‌شود)

• تشنج

• سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) که در آن نوزاد زیر 1 سال بدون دلیل واضحی فوت می‌کند.

آیا NAS می‌تواند مشکلات بلندمدت سلامتی ایجاد کند؟

این موضوع هنوز مشخص نیست. تحقیقات بیشتری برای درک تأثیر این سندرم بر کودکان در دوران رشد لازم است. برخی متخصصان معتقدند که NAS ممکن است با چالش‌های بلندمدت زیر مرتبط باشد:

• نرسیدن به مراحل رشد (مانند نشستن، راه رفتن، صحبت کردن و کسب مهارت‌های • اجتماعی و فکری) به‌موقع نسبت به سایر کودکان

• مشکلات استخوانی، عضلانی و حرکتی

• مشکلات رشد

• مشکلات یادگیری در مدرسه و رفتار مناسب

• مشکلات گفتار و زبان

• اختلالات خواب

• مشکلات شنوایی و بینایی

• مشکلات در خانه، از جمله سوءمصرف داروهای تجویزی یا مواد مخدر خیابانی

سندرم محرومیت نوزادی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک ممکن است از یک سیستم امتیازدهی برای تشخیص و درجه‌بندی شدت علائم محرومیت نوزاد استفاده کند. بر اساس علائم و شدت آن‌ها امتیاز اختصاص داده می‌شود. سپس از این امتیاز برای تعیین درمان مناسب استفاده می‌شود.

برخی علائم NAS ممکن است شبیه به مشکلات دیگر سلامتی باشند. بنابراین، مهم است که پزشک نوزاد شما از احتمال خطر سندرم آگاه باشد. اطلاعات زیر را به پزشک ارائه دهید:

• هر دارویی که در دوران بارداری مصرف کرده‌اید.

• هر ماده مخدر یا الکلی که استفاده کرده‌اید، از جمله آخرین باری که مصرف کرده‌اید.

اگر این اطلاعات را با پزشک در میان نگذاشته‌اید، ممکن است پزشک با توجه به علائم نوزاد به NAS مشکوک شود. برای اطمینان، پزشک ممکن است ادرار، اولین مدفوع نوزاد (مکونیوم) یا خون و بافت بند ناف او را آزمایش کند.

درمان‌های سندرم محرومیت نوزادی چیست؟

نوزادی که علائم شدید محرومیت یا علائم متعددی دارد، ممکن است نیاز به درمان در واحد مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) بیمارستان داشته باشد. درمان مناسب برای نوزاد شما به عواملی مانند سن، وضعیت کلی سلامت، علائم NAS و شدت این سندرم بستگی دارد.

پزشک ممکن است درمان‌های زیر را برای نوزاد تجویز کند: 

• داروها برای محرومیت شدید: این داروها علائم نوزاد را تسکین می‌دهند و از بروز عوارضی مانند تشنج جلوگیری می‌کنند. این داروها ممکن است از همان دسته یا “خانواده” داروهایی باشند که نوزاد در رحم در معرض آن‌ها بوده است. پس از کنترل علائم، پزشک به تدریج مقدار دارو را کاهش می‌دهد تا نوزاد از آن دارو جدا شود.

برخی داروهایی که می‌توانند محرومیت شدید را درمان کنند عبارت‌اند از: بوپرنورفین، متادون و مرفین.

• مایعات وریدی از طریق سوزن در ورید: این مایعات از کم‌آبی بدن نوزاد جلوگیری می‌کنند. کم‌آبی ممکن است در اثر اسهال یا استفراغ مکرر در نوزاد ایجاد شود.

• شیر خشک با کالری بالا: اگر نوزاد در تغذیه مشکل داشته باشد یا به کندی رشد کند، این نوع شیر خشک می‌تواند کالری اضافی مورد نیاز را تأمین کند.

چگونه می‌توانید به بهبودی نوزاد در طول درمان کمک کنید؟

با عشق فراوان به نوزاد کمک کنید و درک کنید که ممکن است در طول درمان بی‌قراری بیشتری داشته باشد و آرام کردن او دشوار باشد. نکات زیر می‌تواند به آرامش نوزاد کمک کند:

• در همان اتاق بمانید: می‌توانید تا زمانی که نوزاد شما به اندازه کافی برای رفتن به خانه سالم شود، در بیمارستان با او در یک اتاق باشید. اتاق را ساکت و کم‌نور نگه دارید.

• تماس پوستی با نوزاد داشته باشید: این کار که به “مراقبت کانگورویی” نیز معروف است، شامل قرار دادن نوزاد فقط با پوشک روی سینه برهنه شما است.

• نوزاد را به‌آرامی تکان دهید: اگر نوزاد خواب است، او را بیدار نکنید.

• نوزاد را قنداق کنید: یعنی او را در یک پتو به‌آرامی بپیچید.

• زمان گرسنگی نوزاد را شیر دهید: این کار ممکن است علائم محرومیت را کاهش دهد. از پزشک و تیم درمانی بپرسید که آیا دادن شیر مادر به نوزاد بی‌خطر است. همچنین هنگام تغذیه، نوزاد را مرتب آروغ بگیرید.

• یادداشت‌برداری کنید: وضعیت تغذیه و خواب نوزاد را ثبت کنید و مواردی که باعث آرامش او می‌شوند، یادداشت کنید.

• پستانک به نوزاد بدهید: این کار می‌تواند به آرام کردن نوزاد کمک کند.

بهبودی نوزاد چقدر طول می‌کشد؟

بیشتر نوزادانی که برای NAS درمان می‌شوند، ظرف 30 روز بهتر می‌شوند.

بسته به وضعیت سلامتی، ممکن است نیاز باشد نوزاد چند روز تا چند هفته یا حتی چند ماه در بیمارستان بماند.

تیم مراقبت بیمارستان زمانی که نوزاد:

• به دارو نیاز نداشته باشد.

• خوب غذا بخورد و بخوابد.

• وزن بگیرد.

• تنفس مناسبی داشته باشد و دمای بدن و ضربان قلب طبیعی باشد.

• به‌راحتی آرام شود

• نمره خوبی در آزمایش شدت NAS داشته باشد

اجازه ترخیص از بیمارستان را به شما می‌دهد.

پیگیری‌های لازم پس از ترخیص چیست؟

پس از بازگشت به خانه، باید نوزاد را به تمام چکاپ‌های توصیه‌شده ببرید. در این بازدیدها، پزشک هرگونه مشکل بلندمدت مرتبط با NAS را بررسی می‌کند. اگر نوزاد شما در رشد تأخیر دارد (به این معنا که به‌موقع به مراحل کلیدی مانند صحبت کردن، راه رفتن و مهارت‌های اجتماعی نمی‌رسد)، از پزشک بخواهید خدماتی به نام مداخلات زودهنگام را پیشنهاد دهد. این خدمات می‌توانند به کودک شما در تقویت مهارت‌هایی مانند صحبت کردن، راه رفتن و تعاملات اجتماعی کمک کنند. هرچه زودتر از این خدمات بهره‌مند شوید، مفیدتر خواهند بود.

سوالات متداول درباره سندرم محرومیت نوزادی (NAS)

1. آیا شیر دادن به نوزاد مبتلا به NAS امکان‌پذیر است؟

بله، در بیشتر موارد، شیردهی می‌تواند به کاهش علائم نوزاد کمک کند، اما باید با پزشک مشورت شود، به خصوص اگر مادر از داروهای خاصی استفاده می‌کند.

2 نوزادان مبتلا به NAS چه مدت در بیمارستان بستری می‌شوند؟

مدت بستری معمولاً بین چند روز تا چند هفته است، بسته به شدت علائم و وضعیت کلی نوزاد.

3. چگونه می‌توان به نوزاد مبتلا به NAS کمک کرد؟

مراقبت‌های حمایتی مانند در آغوش گرفتن نوزاد، قنداق کردن، فراهم کردن محیطی آرام و کم‌نور، و استفاده از پستانک می‌تواند به آرامش نوزاد کمک کند.

سخن پایانی

در پایان، سندرم محرومیت نوزادی (NAS) یکی از چالش‌های مهم پزشکی است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر سلامت نوزادان داشته باشد. آگاهی مادران درباره تأثیر مصرف داروها و مواد مخدر در دوران بارداری و مشاوره با پزشک متخصص، نقش کلیدی در پیشگیری از این سندرم دارد. با ارائه مراقبت‌های مناسب و پیگیری‌های منظم، می‌توان به نوزادان مبتلا کمک کرد تا دوران نقاهت را پشت سر بگذارند و از عوارض بلندمدت جلوگیری شود. توجه به این مسئله، گامی مهم در تضمین سلامت نسل آینده است.

گردآوری:بخش سلامت موزستان