واکنش ها به «درمان رایگان» بیماران سرطانی؛ وعده‌ای که کاش محقق می‌شد!

توسعه ایرانی نوشت:با شروع هفته سلامت، بهرام عین اللهی، وزیر بهداشت خبر داد که «به زودی با اجرای پویش ملی غربالگری بیماران سرطانی، افراد مشکوک به این بیماری، رایگان تحت مراقبت‌های درمانی قرار می‌گیرند». 

اظهارات او برای بسیاری از افرادی که تجربه سرطان و درگیری با پروسه درمان این بیماری را داشته و صابون هزینه‌های گزاف آن به تن‌شان خورده یا حداقل درخصوص آن دیده‌ و شنیده و خوانده‌اند، قطعا خبری خوش است. خبری که شاید در مواجهه اولیه این گمان را به ذهن متبادر کند که هزینه‌های درمان که در برخی موارد حتی سر به چند میلیارد تومان می‌گذارد، دیگر بر خانواده‌‌ها تحمیل نخواهد شد و بیماران و خانواده‌هایشان بعضا مجبور نخواهند بود، به دلیل مشکلات مالی درمان خود را رها کنند.

با این حال نگاهی به شیوه خدمات درمانی دولتی در کشور و وعده‌های پیشین در این حوزه و از سوی دیگر، کمبود مراکز و امکانات درمانی بیماران سرطانی در مراکز دولتی و بازار دارو، وضعیت بیمه‌های درمانی و بحران اقتصادی مراکز درمانی و … این خیال خوش را کمی مخدوش می‌کند.

مهر ماه سال گذشته بود که خبر رایگان شدن درمان کودکان زیر هفت سال از سوی وزیر بهداشت اعلام شد. اما گزارش‌ها حاکی از آن است که این امر هنوز در بیمارستان‌های کشور محقق نشده است.

هفته پیش حسین قناعتی، رییس دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره آخرین وضعیت اجرای مصوبه دولت درباره درمان رایگان کودکان زیر هفت سال در مراکز درمانی دولتی و دانشگاهی، اظهار کرد: «علیرغم اقدامات انجام شده، از آنجاکه هنوز بیمه‌ها در این زمینه با ما هماهنگی و همکاری کافی ندارند، این دستور به مرحله عملیاتی نرسیده است».

حال، پس از چند ماه وزیر بهداشت، وعده‌ای تقریبا مشابه را مطرح می‌کند. آن هم در شرایطی که در هفته نخست فروردین، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی از افزایش نزدیک به 50درصدی نرخ تعرفه‌های خدمات بهداشتی درمانی در سال 1403 خبر داد.

در سال‌های اخیر با توجه به کاهش تدریجی سهم دولت در حوزه سلامت و تشدید تورم و کاهش درآمد اقشار آسیب‌پذیر، نگرانی‌ها در خصوص وضعیت سلامت شهروندان نگران‌کننده شده است.

در این میان گزارش‌های متعدد رسانه‌ها حکایت از آن دارد که شماری از بیماران مبتلا به سرطان علاوه بر تحمل درد‌های جسمی، با مشکلات خرید دارو به دلیل گرانی و کمیابی آن مواجهند. مسائلی که برخی بیماران مبتلا به سرطان را از ادامه درمان خود منصرف کرده است. 

حال به این شرایط افزایش نرخ خدمات درمانی و پزشکی؛ مهاجرت روز افزون کادر درمان و پزشکان متخصص، کمبود تجهیزات تشخیصی و بیمارستان‌ها و بیمه‌های ورشکسته را هم باید افزود. مواردی که هر کدام به صورت مجزا، وعده وزیر در خصوص رایگان شدن درمان سرطان را زیر سوال می‌برد.

 هزینه درمان سرطان چقدر است؟

اما در این میان برخی این سوال را مطرح می‌کنند که اگر درمان سرطان به اذعان وزیر بهداشت رایگان شود، دولت چقدر باید در این بخش هزینه کند؟ و در شرایطی که دولت به شدت با کمبود بودجه دست به گریبان است این بار اضافه مالی از کجا تامین خواهد شد؟

براساس اعلام وزارت بهداشت، سالیانه 135 هزار نفر در ایران به سرطان مبتلا می‌شوند. با فرض اینکه هر بیمار سرطانی در یکسال حداقل برای درمان اثربخش و کامل 150 میلیون تومان هزینه داشته باشد. فقط مبتلایان جدید سرطان در سال اول چیزی حدود 20 هزار و 250 میلیارد تومان هزینه درمان خواهند داشت.

کانال متخصصین بهداشت، این طور برآورد کرده که؛ به فرض اینکه کل بیماران سرطانی یک سال، به طور میانگین مبتلایان 5 سال اخیر باشد، دولت حداقل باید چیزی حدود 101 هزار و 250 میلیارد تومان سالیانه هزینه درمان مبتلایان را بدهد تا درمان این گروه رایگان شود.

 آیا دولت سالیانه توان پرداخت این سهم قابل توجه را دارد؟ 

در این میان کادر درمان که همین حالا نیز با معوقات خود درگیر هستند، معتقدند که این هزینه رایگان شدن از جیب کادر درمان پرداخت خواهد شد.

بیمه‌شدگان نیز معتقدند دولت این هزینه‌ها را از جیب خودش پرداخت نمی‌کند، بلکه با افزایش حق بیمه بیمه‌شدگان و کاهش خدمات درمانی به آنها، سعی در تامین منابع این وعده خود را دارد.

از سوی دیگر خبرهای تایید نشده‌ای در خصوص اعتراض رئیس سازمان برنامه و بودجه به وعده درمان رایگان کودکان زیر 7 سال و بار مالی ناشی از اجرای آن هم منتشر شده بود که به نظر می‌رسد با وعده جدید در درمان رایگان بیماران سرطانی تشدید شود.

کدام سرطان‌ها غربالگری می‌شود؟

اما این نکته را باید توجه داشت که وزیر، همه سرطان‌ها را مشمول درمان رایگان ندانسته، بلکه عنوان کرده؛ تنها آن بخشی که در مراکز زیر نظر وزارت بهداشت و تحت غربالگری و زود هنگام شناسایی شده باشند مشمول این خدمات می‌شوند. محدودیتی که حداقل امکان اجرای وعده را بیشتر می‌کند.

سرطان دومین علت مرگ و میر بعد از بیماری‌های قلبی در جهان است.

 در کشور ما سالانه بیش از 135 هزار نفر مبتلا به سرطان می‌شوند که تا سال 1420 این تعداد بیش از 100 درصد افزایش خواهد داشت و آمار مبتلایان به بیش از 290 هزار نفر در سال خواهد رسید و در نتیجه غربالگری و تشخیص زودهنگام سرطان می‌تواند کمک شایانی به بهبود مبتلایان و کنترل هزینه‌های درمان کند. از همین رو چند سالی است که وزارت بهداشت اقداماتی را در خصوص تشخیص زودهنگام سرطان‌های پستان، روده بزرگ و دهانه رحم در مراکز و شبکه‌های بهداشت روستا و شهرها و پایگاه‌های سلامت در همه دانشگاه‌های علوم پزشکی سطح کشور به‌صورت رایگان اقدام کرده و افراد مشکوک به این سه سرطان به سطوح بالاتر ارائه خدمت در مراکز تشخیصی و درمانی معرفی می‌شوند.

وزارت بهداشت چندی پیش اعلام کرد که با توجه به اهمیت غربالگری و تشخیص زودهنگام سرطان و اقداماتی که در وزارت بهداشت در ماه‌های اخیر صورت گرفته، به زودی سایر خدمات تشخیص زودهنگام سرطان‌های پستان و روده بزرگ در سطوح مختلف تشخیصی نیز، مشمول پوشش کامل بیمه‌های پایه و رایگان خواهد شد. غربالگری سرطان پستان با فراخوان زنان بالای 30 سال در سطح مراکز و پایگاه‌ها و شبکه‌های بهداشتی نیز صورت می‌گیرد و پس از معاینه و بررسی‌های مختلف، افراد مشکوک برای اقدامات تشخیصی بیشتر از جمله ماموگرافی و ویزیت‌های تخصصی ارجاع می‌شوند. همچنین غربالگری رایگان سرطان روده بزرگ برای سنین بالای 50 در مراکز بهداشتی هم صورت می‌گیرد. به طوری که در حال حاضر تمامی افراد بالای 50 سال نیز می‌توانند با مراجعه به این مراکز از تست‌ها و کیت‌های تشخیصی غربالگری فیت برای سرطان روده بزرگ به صورت رایگان بهره‌مند شوند و در صورت مثبت شدن این تست‌ها جهت انجام کولونوسکوپی به مراکز دولتی ارجاع شوند. 

این اقدام را بسیاری مثبت ارزیابی کرده و معتقدند، در اغلب کشورهای توسعه یافته برای انواع سرطان شایع، چکاپ‌های رایگان یا خیلی ارزان وجود دارد. مواردی که اغلب منجر به تشخیص و درمان زود هنگام سرطان‌ها شده و ضمن افزایش سطح سلامت جامعه، فشار ناشی از بار مالی نظام درمان را بر دولت کاهش می‌دهد.

کیفیت پایین خدمات درمانی

در حالی که به نظر اقدامات مثبت و ضروری در حوزه غربالگری در جریان بوده و هست، اما آیا در عمل با وعده داده شده باری از دوش مبتلایان و خانواده آنها برداشته خواهد شد؟

بر اساس قانون بیمه همگانی، 70 درصد هزینه‌های بیماران را بیمه‌ها باید پرداخت کنند که در شرایط کنونی چنین چیزی را نمی‌بینیم. در حالی که مراکز دولتی بسیار شلوغ و پر ازدحام است، برخی مجبور به دریافت خدمات از مراکز غیردولتی می‌شوند. از سوی دیگر بیماران بعضا به دلیل شرایط بیماری و کمبود امکانات بیمارستان‌های دولتی برای حداقل بخشی از خدماتشان، به مراکز خصوصی ارجاع می‌شوند. همین موضوع در مرحله نخست درمان با هزینه مصوب دولتی را هم مخدوش می‌کند. 

حالا به این وضعیت باید، مشکلات دارو را هم افزود. بحران تامین داروهای بیماران سرطانی در ایران موجب شده است مبتلایان به سرطان به‌علت افزایش هزینه‌ها دیگر امکان تهیه دارو در داروخانه‌های دولتی را نداشته باشند.

مردم از وضع داروهای تولید داخل برای بیماران سرطانی راضی نیستند. خبرهایی از توقف تولید برخی از داروهای داخلی منتشر شده است. این در حالی است که در سال‌های اخیر مسئله اثربخشی کمترِ داروهای تولید داخل در درمان بیماری‌های سرطانی مطرح بوده است و‌ بیماران از نبود امکان تهیه داروهای خارجی ناراضی‌اند.

اما در نهایت، مبتلایان به بیماری سرطان ناچارند حتی داروهای داخلی را با قیمت‌های سرسام‌آور از بازار سیاه تهیه کنند. حال در چنین شرایطی، خبر درمان رایگان به نظر تنها وعده‌ای است که امیدی به وفای آن نمی‌رود.

سعیده علیپور