غلبه بر لغزش؛ راهکارهای پیشگیری از عود اعتیاد
از لغزش تا عود: چالش های مسیر بهبودی و راهکارهای مقابله با آن
اعتیاد یک بیماری مزمن است، درست شبیه آسم، دیابت یا فشار خون بالا. قطعا هدف این است که مصرف مواد مخدر یا الکل را به طور کامل کنار بگذارید و عود نکنید. اما زمانی که اعتیاد را به عنوان یک بیماری مزمن در نظر بگیرید، میتوانید از همین دیدگاه به عود هم نگاه کنید.
حدود 40 تا 60 درصد از افرادی که برای اختلال مصرف مواد درمان میشوند، دچار عود میشوند. این تقریباً مشابه میزان عود در میان افراد مبتلا به آسم یا فشار خون بالا است، در صورتی که مصرف داروهایشان را قطع کنند. نکته کلیدی این است که علائم اولیه عود را تشخیص دهید تا بتوانید قبل از شروع، مانع لغزش شوید.
مغز شما بعد از اعتیاد
هر روزی که از مصرف مواد مخدر دوری میکنید، یک حریف قدرتمند را شکست میدهید: مغزتان.
به هر حال، اعتیاد مغز شما را دوباره سیم کشی می کند. یک مغز سالم، زمانی که کار مثبتی انجام میدهید، مواد شیمیایی ترشح میکند که به شما احساس لذت میدهد، کارهایی مثل ورزش کردن یا دیدار با دوستان. مصرف مواد مخدر نیز همین مواد شیمیایی را تولید میکند. با پیشرفت اعتیاد، مغز شما برای رسیدن به همان حس، تقاضای بیشتر و بیشتری برای مواد مخدر میکند. در واقع، در برخی مواقع، اگر از ماده مخدر استفاده نکنید، ممکن است احساس بدتری داشته باشید.
اسکنهای مغزی همچنین نشان میدهند که تغییرات مغزی بعد از اعتیاد میتوانند توانایی شما را برای کنترل خود و قضاوت درست کاهش دهند. این موضوع باعث میشود که پاک ماندن سختتر شود. این مشکلات ممکن است در نوجوانان بدتر باشد، زیرا مغز آنها همچنان در حال رشد است.
چرا عود اعتیاد اتفاق می افتد؟
از آنجایی که مغز شما در طول پاکی، روند بهبودی را برایتان سختتر میکند، ممکن است شروع به توجیه مصرف دوباره مواد مخدر کنید. شاید به دلایلی مانند این موارد فکر کنید:
• یکبار آخر که ضرری ندارد.
• شغل یا زندگی خانوادگیام خیلی پر استرس است.
• با درد جسمی یا روحی زندگی میکنم.
• اطرافیانم هنوز مصرف میکنند.
عود معمولا ناگهانی اتفاق نمی افتد. اگر مراقب باشید، ممکن است علائم اولیه آن را تشخیص دهید. برخی از این علائم عبارتند از:
• تغییر در نگرش یا طرز فکر شما، مانند از دست دادن تمایل به بهبودی
• بازگشت به رفتارهای نادرست، مانند عصبانی شدن سریع
• غیبت در جلسات حمایتی ترک اعتیاد
راهکارهای پیشگیری از عود اعتیاد
اگر به برخی از این علائم هشداردهندهی عود اعتیاد توجه کنید، میتوانید برای مقابله با آن قدم بردارید.
شناسایی عوامل محرک:
اول از همه، به دقت به موقعیتهایی که باعث افزایش ولع مصرف در شما میشوند نگاه کنید. جزئیات را در نظر بگیرید. در صورت امکان آنها را یادداشت کنید. به موارد زیر فکر کنید:
√ فعالیتهایی که میتوانند محرک باشند، خواه تماشای مسابقات ورزشی یا شرکت در مهمانیها
√ افکار یا احساساتی که باعث ایجاد هوس میشوند، مانند استرس مالی یا اضطراب اجتماعی
فهرست هر فردی متفاوت خواهد بود. هنگامی که محرکهای شخصی خود را شناسایی کردید، برای هر کدام به جای مصرف مواد مخدر به فعالیت جایگزینی فکر کنید. آیا میتوانید به جای نوشیدن یک کوکتل، هر روز را با یک پیادهروی طولانی به پایان برسانید؟ اگر پرداخت قبضها باعث عصبانیت بیش از حد شما میشود، آماده باشید تا در زمان سررسید آنها با حامی خود تماس بگیرید.
ممکن است برای یافتن بهترین رویکردهای جدید، کمی آزمون و خطا لازم باشد. هدف این است که به جای تکیه بر مواد مخدر، روالهای جدیدی را ایجاد کنید که پاداشدهنده باشند.
پیروی از برنامه درمانی:
برنامه درمانی شما نقشه راه شما برای بهبودی است. این برنامه شامل طیف وسیعی از خدمات مانند مشاوره، گروههای حمایتی و آموزش مهارتهای مقابلهای است. حضور فعال در جلسات درمانی و پیروی از توصیههای درمانگر خود، یکی از مهمترین کارهایی است که میتوانید برای پیشگیری از عود انجام دهید.
ایجاد یک سیستم حمایتی قوی:
حمایت اطرافیان میتواند در روند بهبودی شما بسیار مفید باشد. با خانواده، دوستان و گروههای حمایتی در مورد اعتیاد خود صحبت کنید و از آنها حمایت بخواهید. داشتن افرادی که به شما ایمان دارند و از شما حمایت میکنند، میتواند در لحظات دشوار انگیزه و امید شما را حفظ کند.
یادگیری مهارتهای مقابلهای:
مهارتهای مقابلهای به شما کمک میکنند تا با استرس، احساسات دشوار و موقعیتهای چالشبرانگیز به روشی سالم کنار بیایید. برخی از مهارتهای مقابلهای مفید عبارتند از:
• ورزش: فعالیت بدنی منظم میتواند به کاهش استرس، بهبود خلق و خو و افزایش عزت نفس شما کمک کند.
• تکنیکهای آرامشبخش: تمرینات تنفسی عمیق، مدیتیشن و یوگا میتوانند به کاهش اضطراب و ایجاد آرامش در شما کمک کنند.
• برنامهریزی برای زمان: با برنامهریزی برای روز خود و اختصاص زمان برای فعالیتهای لذتبخش و آرامشبخش، میتوانید از غرق شدن در افکار منفی یا احساسات دشوار جلوگیری کنید.
• کمک گرفتن در مواقع نیاز: اگر احساس میکنید که در حال غرق شدن هستید، از کمک گرفتن از درمانگر، مشاور یا یک دوست یا عضو خانواده مورد اعتماد نترسید.
مراقبت از خود:
مراقبت از خود جسمی و روحی شما برای حفظ سلامت و پیشگیری از عود ضروری است.
این به معنای خوردن غذاهای سالم، خواب کافی، ورزش منظم و مدیریت استرس است. همچنین به معنای اختصاص زمان برای فعالیتهایی است که از آنها لذت میبرید و به شما آرامش میدهند.
پرهیز از افراد و مکانهای پرخطر:
تا حد امکان از افرادی که از مواد مخدر یا الکل استفاده میکنند و مکانهایی که با مصرف مواد مخدر مرتبط هستند، دوری کنید. اگر در یک موقعیت اجتماعی هستید که احساس میکنید در معرض خطر عود هستید، مودبانه عذرخواهی کنید و محل را ترک کنید.
داشتن یک برنامه برای مواقع اضطراری:
یک برنامه برای مواقع اضطراری داشته باشید که شامل شماره تلفن درمانگر شما، یک دوست یا عضو خانواده مورد اعتماد و یک مرکز سمزدایی محلی باشد. در صورت احساس ولع مصرف مواد مخدر یا الکل، بلافاصله با یکی از این افراد تماس بگیرید.
هرگز تسلیم نشوید:
به یاد داشته باشید که عود به معنای شکست در روند بهبودی شما نیست. اگر عود کردید، ناامید نشوید. به برنامه درمانی خود پایبند باشید، از سیستم حمایتی خود کمک بگیرید و به تلاش خود برای رهایی از اعتیاد ادامه دهید.
عود خطرناک
عود، صرف نظر از نوع ماده مخدر، شما را از هدفتان دور میکند. اما با مصرف برخی از مواد مخدر، شروع دوباره میتواند به طور جدی به شما آسیب بزند یا حتی شما را بکشد.
بعد از اینکه مصرف را متوقف میکنید، بدن شما تغییر میکند. دیگر نمیتواند همان مقدار ماده مخدری را که قبلاً مصرف میکردید، تحمل کند. این امر باعث میشود که احتمال مصرف بیش از حد (overdose) افزایش یابد. تحقیقات نشان میدهند که بعد از اولین تجربه مصرف بیش از حد، احتمال تکرار آن نیز بیشتر میشود.
عود به ویژه با مواد افیونی (opioids)، از جمله مسکنهای تجویزی و هروئین، بسیار خطرناک است. این داروها میتوانند سرعت تنفس شما را تا حدی کاهش دهند که منجر به مرگ شود. اگر نگران عود هستید، دارویی به نام نالکسون (naloxone) وجود دارد که میتوانید آن را در دسترس داشته باشید. در صورت شروع مصرف بیش از حد، نالکسون میتواند در صورت تزریق به موقع توسط فردی دیگر، مسمومیت با مواد افیونی را برطرف کند. میتوانید آن را در خانه یا همراه خود نگه دارید. اطمینان حاصل کنید که نزدیکترین افراد به شما میدانند نالکسون را از کجا تهیه کنند و چگونه از آن استفاده کنند.
حتی اگر از مصرف بیش از حد جان سالم به در ببرید، این اتفاق میتواند برای شما و اعضای خانوادهتان احساسات زیادی به جا بگذارد که باید آنها را مدیریت کنید. این احساسات ممکن است شامل ترس، گناه، خشم و ناامیدی باشد. شما یا عزیزانتان ممکن است روی اتفاقی که افتاده تمرکز کنید. در نظر بگیرید که با کسی مانند مشاور یا افراد گروه حمایتی خود صحبت کنید.
سوالات متداول درباره عود اعتیاد
1. آیا اعتیاد فقط به مواد مخدر مربوط میشود؟
نه، اعتیاد میتواند به هر چیزی باشد که باعث ایجاد وابستگی و رفتارهای اجباری شود، مانند الکل، قمار، غذا، اینترنت، خرید ، رابطه جنسی و غیره.
2. آیا نوجوانان نیز میتوانند به اعتیاد مبتلا شوند؟
بله، نوجوانان به دلیل در حال رشد بودن مغزشان، بیشتر در معرض خطر اعتیاد هستند.
3. آیا میتوانم بدون کمک متخصص از اعتیاد خلاص شوم؟
در حالی که برخی از افراد ممکن است بدون کمک متخصص از اعتیاد خلاص شوند، اما این کار بسیار دشوار است. ترک اعتیاد به تنهایی میتواند خطرناک باشد و احتمال عود را افزایش دهد.
4. آیا میتوانم در مورد اعتیاد خود با کسی صحبت کنم؟
بله، صحبت کردن با کسی در مورد اعتیاد شما میتواند به شما در احساس حمایت و مسئولیتپذیری بیشتر کمک کند. شما میتوانید با یک درمانگر، مشاور، دوست، یا یکی از اعضای خانواده صحبت کنید. همچنین میتوانید به یک گروه حمایتی بپیوندید.
جمع بندی
عود اعتیاد، تجربهای رایج در میان افراد در حال بهبودی است. اما این به معنای شکست در مسیر بهبودی شما نیست. با آگاهی از علائم هشداردهنده، برنامهریزی برای مقابله با آنها و استفاده از راهکارهای پیشگیری، میتوانید احتمال عود را به طور قابل توجهی کاهش دهید و به سمت زندگی عاری از اعتیاد حرکت کنید.
گردآوری:بخش سلامت موزستان