معمای 2500 سالۀ «تپّۀ آدم‌کوچولوهای مهندس» در هندوستان
به گزارش فرادید، در نگاه اول، هایربنکل مانند بسیاری از روستاهای دیگر این منطقه از هند، با طبیعت سرسبز، باغ‌های انبه، کوره‌های آجرپزی کوچک و مزارع کنار کانال، آرام و ساده به نظر می‌رسد. اما تنها با یک ساعت و نیم پیاده‌روی در امتداد تپه‌ای سنگی، به موریار گودا می‌رسید؛ جایی که حدود هزار آرامگاه و سازه سنگی عظیم و پیشاتاریخی روی فلاتی از سنگ‌های گرانیتی پراکنده شده‌اند؛ مکانی که قدمتش به بیش از 2500 سال پیش بازمی‌گردد و یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین گورستان‌های تاریخی هند است.
این سفر همانند ورود به دنیایی اسطوره‌ای است؛ صخره‌های عظیمی که به طرز عجیبی روی هم متعادل مانده‌اند، پناهگاه‌هایی با نقاشی‌های قرمز از حدود 700 تا 500 پیش از میلاد، با تصاویری از گاو و گراز که معناهای آن‌ها در گذر زمان فراموش شده‌اند.
ساختارهای سنگی این منطقه که بیش از 2 هزار سال قدمت دارند، از کنار هم قرار دادن تخته‌سنگ‌های بزرگ ساخته شده‌اند.
مورخان بر این باورند که این سازه‌ها برای تدفین یا یادبود ساخته شده‌اند، اما کارکرد دقیق آن‌ها هنوز ناشناخته باقی مانده است. به هر حال دیدن این تخته‌سنگ‌ها با نقاشی‌هایی از جنگجویان سواره با تبر، شکارچیان با نیزه و حیوانات مقدسی چون گوزن و طاووس، برای بازدیدکنندگان مانند دریچه‌ای به سوی زندگی و آیین‌های جوامع اولیۀ هندوستان است.
سایت باستان‌شناسی هایربنکل حدود 20 هکتار را پوشش می‌دهد و موقعیت شرقی-غربی آن نشان از کارکردی آیینی یا نجومی دارد. در مرکز آن، گورهای بزرگ مستطیلی با سقف‌های سنگی عظیم دیده می‌شوند. بسیاری از این گورها در اطراف یک حوضچه طبیعی آب ساخته شده‌اند.
افسانه مردمان کوتوله
به گفته‌ی سریکومار منون، معمار و استاد مؤسسه علوم پیشرفته هند، این سایت احتمالاً در طول چند قرن اهمیت داشته و ساخت آن به یک دوره محدود نبوده است. اما برخی از بومیان معتقدند که چنین دقتی در ساخت اتاقک‌های سنگی نمی‌توانسته حاصل دست انسان‌های نخستین باشد، بلکه به نژادی از «آدم کوچولوهای مهندس» به نام «موریار» نسبت داده می‌شود؛ موجوداتی با قدرتی خارق‌العاده که گفته می‌شود نهایتا به وسیلۀ بارانی از آتش نابود شده‌اند.
اما همان‌طور که چاندراشکار آنگون‌دی، طبیعت‌گرد محلی، با تردید می‌گوید: «اگر آن‌ها این‌قدر کوچک بوده‌اند، چطور چنین سنگ‌های عظیمی را جابه‌جا کرده‌اند»؟
برخی از مردم محلی ساخت این سازه‌ها را به «آدم کوچولوهای مهندس» نسبت می‌دهند.
منون طی پژوهش‌هایش با افسانه‌های مشابهی در نقاط دیگر هند نیز روبه‌رو شده است. او گمان می‌برد که این داستان‌ها شاید بازتاب حافظه فرهنگی مردم از انواع منقرض‌شدۀ انسان‌های ماقبل تاریخ مانند «هومو فلورسینسیس» باشند؛ نژادی کوتاه‌قد که حدود 60 تا 100 هزار سال پیش در اندونزی می‌زیسته است.
در خطر فراموشی و ویرانی
در سال‌های اخیر، برخی از این سازه‌ها توسط شکارچیان گنج، دامداران و خرابکاران آسیب دیده‌اند. گیاهان خودرو، فرسایش طبیعی و نبود حفاظت کافی نیز شرایط را بدتر کرده است.
میرا آییر از مؤسسه ملی حفاظت از هنر و میراث فرهنگی هند هشدار می‌دهد: «این مکان بسیار شکننده است. مردم معمولاً چیزهایی را که درک نمی‌کنند، خراب می‌کنند.» او و همکارانش در تلاش‌اند تا این سایت را در فهرست جهانی یونسکو ثبت کنند تا هم حفاظت بهتری صورت گیرد و هم جوامع محلی از توجه و گردشگری بیشتر بهره‌مند شوند.
در حالی که آینده این مکان مشخص نیست، یک چیز روشن است: هایربنکل جایی فوق‌العاده زیبا و رازآلود است. در مسیر بازدید، پرندگان آوازخوان میان بوته‌ها پر می‌کشند، طاووس‌ها در شکوه فصل جفت‌گیری دم‌های رنگین خود را می‌گسترانند و مارمولک‌های سنگی زیر نور آفتاب لم می‌دهند. همان‌طور که آنگون‌دی می‌گوید: «این‌جا بهشت است، هم برای پرندگان و هم برای ما».
