کشف قدیمی‌ترین «خط چشم» جهان در کاوش‌های یک تپۀ 8 هزارساله
در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی در تپه یشیلووا در منطقه بورنوا از استان ازمیر، یک خط چشم سنگی به قدمت 8200 سال کشف شده است. این قلم سنگی 9.5 سانتی‌متر طول دارد و نوک آن تیز شده است. در انتهای نوک تیز آن بقایای رنگ سیاه وجود دارد.
به گزارش فرادید؛ نحوۀ استفاده از این قلم سنگی به این صورت بوده که زنان آن را در ظرفی پر از رنگ سیاه فرو می‌کردند و با استفاده از نوک نازک آن، رنگ را به پلک‌های خود می‌زدند. قبلا نیز قلم‌های سنگی نسبتا مشابهی در سوریه، ایران و ترکیه کشف شده بودند اما قدیمی‌ترین آنها به 4000 سال پیش بازمی‌گشت. بنابراین این مورد تازه با اختلاف بسیار زیادی قدیمی‌ترین خط چشم کشف شده در دنیا است.
تحلیل ترکیب شیمیایی رنگ روی مداد نشان داده است که حاوی اکسید منگنز است؛ این یکی از مواد موجود در پودرهایی بوده که زنان از زمان‌های ماقبل تاریخ برای آرایش چشم‌ها و ابروهای خود استفاده می‌کردند. دستورالعمل‌های تهیه «سرمه» در گذشته تنوع شگفت‌انگیزی داشته‌اند. مطالعات مربوط به لوازم آرایشی مصر باستان نشان داده است که ترکیباتی شامل سرب، کربن و مواد مبتنی بر سیلیکون و همچنین مواد مبتنی بر منگنز در آنها وجود داشته است.
اکسید منگنز موجود در سرمه از کانی منگانیت به دست آمده است که یک ماده معدنی سیاه یا خاکستری تیره است و حدود 60,000 سال پیش توسط نئاندرتال‌ها به عنوان آتش‌افروز استفاده می‌شده و انسان‌های اولیه دوران پارینه‌سنگی نیز برای ایجاد هنرهای غاری از آن استفاده می‌کردند.
قدیمی‌ترین رژ لب جهان نیز که به هزاره سوم پیش از میلاد بازمی‌گردد و در سال 2001 در جنوب ایران کشف شده بود، با استفاده از هماتیت (اکسید آهن) برای پایه قرمز تهیه شده بود که با منگانیت تیره‌تر شده بود.
کاوش‌ها در تپه یشیلووا از سال 2005 ادامه داشته و قدیمی‌ترین لایه‌های سکونت مربوط به دوران نوسنگی از حدود 8500 سال پیش را آشکار کرده است. این بدان معنی است که خط چشم تقریباً از نخستین روزهای این سکونتگاه وجود داشته است.
